Çavkaniya Heywan bibîne

{{Taxobox
| name = Heywan
| image = Animal diversity.png
| image_width = 250px
| image_caption = 
| domain = [[Eukariyot|Eukaryota]]
| regnum = [[Heywan|Animalia]]
| regnum_authority = [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[Systema Naturae|1758]]
| subdivision_ranks = [[Fîlûm]]ên heywanan
| subdivision =
'''''Binecîhan [[Parazoa]]'''''
* [[Îsponc|Porifera]]
(an jî)<br />
[[Calcarea]]<br />
[[Silicarea]]<br /><br />
'''''Binecîhan [[Eumetazoa]]'''''
* [[Trichoplax|Placozoa]]
* '''''[[Radiata]] (ne aşkera ye)'''''
** [[Ctenophora]]
** [[Cnidaria]]
** [[Trilobozoa]] (mirî ye)
* '''''[[Bilateria]] (ne aşkera ye)'''''
** [[Orthonectida]]
** [[Rhombozoa]]
** [[Acoelomorpha]]
** [[Chaetognatha]]
** '''Jorefîlûm [[Deuterostome|Deuterostomia]]'''
*** [[Stûnpiştdar]]
*** [[Hemichordata]]
*** [[Echinodermata]]
*** [[Xenoturbellida]]
*** [[Vetulicolia]] (mirî ye)
** '''Jorefîlûm [[Ecdysozoa]]'''
*** [[Kinorhyncha]]
*** [[Loricifera]]
*** [[Priapulida]]
*** [[Nematoda]]
*** [[Nematomorpha]]
*** [[Lobopodia]] (mirî ye)
*** [[Onychophora]]
*** [[Tardigrada]]
*** [[Girêçikpê]]
** '''Jorefîlûm [[Platyzoa]]'''
*** [[Platyhelminthes]]
*** [[Gastrotricha]]
*** [[Rotifera]]
*** [[Acanthocephala]]
*** [[Gnathostomulida]]
*** [[Micrognathozoa]]
*** [[Cycliophora]]
** '''Jorefîlûm [[Lophotrochozoa]]'''
*** [[Sipuncula]]
*** [[Hyolitha]] (mirî ye)
*** [[Nemertea]]
*** [[Phoronida]]
*** [[Bryozoa]]
*** [[Entoprocta]]
*** [[Brachiopoda]]
*** [[Mollusca]]
*** [[Annelida]]
*** [[Echiura]]
}}
'''Heywan''' (''ajal'', ''lawir'', ''rawir'', ''giyanewer'', ''canewer'' û ''ajel'' jî tê gotin) heyîneyên jînewer ên [[pirşaneyî]] ne yên ku [[organîzm]]ayên jînde yan mirî dixwin. Bi giştî, lawir [[masûlke]] û sîstemeke [[tûre]] hene û di [[laş]]ê de valahiyek e ji bo helandina xwarinê heye.

== Heywanên li Kurdistanê ==
* [[Amfîbyûmên li Kurdistanê]] (''Amphibia'')
* [[Balindeyên li Kurdistanê]] (''Aves'')
* [[Mêş û mûr]] (''Insecta'')
* [[Guhandarên li Kurdistanê]] (''Mammalia'')
* [[Masiyên hestîdar ên li Kurdistanê]] (''Osteichthyes'')
* [[Xizindeyên li Kurdistanê]] (''Reptilia'')

== Heywanên kedî li Kurdistanê ==
{{Gotara bingehîn|Lawirên kedî li Kurdistanê}}
* [[Kûçik#Cureyên segan li Kurdistanê|Cureyên segan li Kurdistanê]]

Bi hezaran sal in ku canewer tên kedîkirin. Xelkê ji bo fêda xwe, heywan xwedî kirine. Dibêjin kûçik heywanê herî pêşî e ku kedî bûye. Kûçik dikarin malê bipên, nêçîrê bikin, kerî û garanan li hev ragirin. Wek nimûne, meriv dikare gerdûman bavêje pey hespan, lê siwar be û pê kar bike. Meriv mange, mîh û bizinan jî ji bo goşt, şîr, çerm û hiriyê xwedî dike. Mirîşk hêkan dikin. Merivan mêşhingiv jî ”kedî” kirine. Hin heywan jî ji bo kêf û xweşiyê hatine kedîkirin. Piştî kedîkirinê hin ajel hatine guhartin û hin cinsên nû peyde bûne. Wek nimûne, ger meriv kûçik û [[taji]]yan bigêhîne hev, cewrikê ku ji wan çê dibe cinsekî nû ye, em jê re dibêjin toltajî. An jî ger ker biçe ser [[hesp]]ê, hêstir ji wan çê dibe ku ew jî dibe [[cins]]ekî (celebeke) nû.

== Heywanên malovî ==
{{Gotara bingehîn|Heywanên kedî|Heywanên kedî}}

[[Hesp]], [[mih]], [[mange]], [[mirîşk]], [[beraz]], [[werdek]], [[gamêş]], [[bizin]], [[qaz]], [[hêştir]] û [[ker]] çend ji heywanên navmalê ne ku li gelek welatan hene. Piraniya wan li welatên germ dijîn.

Gamêş li [[Hindistan]]ê û li gelek ciyên din hene. Ew heywanên barkêş in, lê meriv wan ji bo şîr jî xwedî dike. Li gelek welatên [[Asya]] û [[bakûrê Afrîkayê]] hêstir hene. Hêstir ji bo kar û barkêşiyê tên xwedîkirin, lê meriv dikare li wan siwar be jî. Ker, bêtir li derûdora [[Deryaya Spî]] û [[Rojhilata]] Navîn hene.

== Heywanên navmalê ==

{{Gotara bingehîn|Lawirên navmalê}}
Hin ajelên navmalê bi piranî di hundirê malê de ne. Hin ji wan ne kedî ne, ger meriv wan berde der, diçin û venagerin. Heywanên navmalê, bêtir ji bo hogiriyê tên xwedî kirin. Piraniya wan di qefes û akvaryûman de tên xwedî kirin. Wek nimûne, bi piranî çûkên evînê, mişkê hindî û masiyên akvaryûman in.

== Heywanên derveyî malê ==
{{Gotara bingehîn|Heywanên kovî}}
{{Gotara bingehîn|Heywanên derveyî malê}}
Hin lawirên kedî, normal li derveyî malê dijîn. Wek nimûne, bi qasî ku sebra kêrguh, kûçik û pisîkan li hundirê malê tê, hewqas jî kêfa wan ji derveyî malê re tê. Pisîk li gor kêfa xwe diçe der û tê hundir.

== Hinek heywanên din ==

* [[Axtapot]]
* [[Babiyan]]
* [[Beq]]
* [[Beqbejî]]
* [[Beqerî]]
* [[Beraz]]
* [[Berazê kovî]]
* [[Bilbil]]
* [[Bizin]]
* [[Canî]]
* [[Cirdon]]
* [[Çûk]]
* [[Darkutok]]
* [[Delfîn]]-[[Yûnis]]
* [[Dînozor]]
* [[Dûvmeqesk]]
* [[Dik]]
* [[Ejdiya]]
* [[Elok]]
* [[Eylo]]
* [[Fîl]]
* [[Şêrê avê]]
* [[Fok]]

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Animalia}}
{{Wîkîcure|Animalia}}
* [http://tolweb.org/ Tree of Life Project]
* [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/index.html Animal Diversity Web] – [[University of Michigan]]'s database of animals, showing [[taxonomic classification]], images, and other information.
* [http://www.arkive.org ARKive] {{Webarchive|url=https://archive.today/20160426231847/http://www.arkive.org/ |date=2016-04-26 }} – multimedia database of worldwide endangered/protected species and common species of UK.
* [http://www.sciam.com/article.cfm?chanID=sa006&articleID=000DC8B8-EA15-137C-AA1583414B7F0000 Scientific American Magazine (December 2005 Issue) – Getting a Leg Up on Land] About the evolution of four-limbed animals from fish.

{{Lawir}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Cîhan (biyolojî)]]
[[Kategorî:Heywan| ]]