Kasa Cîhanî ya FIFA 2022
Kasa Cîhanî ya FIFA 2022 | |
|---|---|
| |
 | |
.svg) Logoya Kasa Cîhanî ya FIFA 2022 | |
| Dewlet | Qeter  |
| Dema destpêkirinê |
|
| Dema bidawîbûnê |
|
| Beşdar |
|
| Pêk tê ji |
|
| Maskot | La'eeb |
| Malper | |
| |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Kasa Cîhanê ya FIFA 2022 (Îngilîzî FIFA World Cup Qatar 2022, Erebî كَأسُ اَلعَالَمِ 2022) dê bibe 22mîn çapa herî girîng a tûrnûvaya tîmên neteweyî yên futbolê û dê li dewleta Kendavê ya Qeterê were lidarxistin.
Di adara 2015an de di dawiyê de biryar hat dayîn ku ji ber germa havînê ya mezin, tûrnûva dê di dawiya salê de were kirin. Lîstika vekirinê ji bo 20ê mijdara 2022an (Yekşema Miriyan)[1] Di saet 19:00ê êvarê de bi dema herêmî li Al-Khour li stadyûma el-Beyt ya 60,000 kursî tê plan kirin, fînalê di 18ê Kanûna Pêşîn, 2022an de (4emîn Hatina ) saet di 18:00 de li Stadyûma Lusail Iconic (86,250 kursî). Bi 29 rojan, kasa dê ji Kasa Cîhanê ya 1978an vir ve herî kurt be, di 25 rojan de. Di gulana 2019an de, Encumena FIFAyê hejmara beşdaran ji bo tûrnûvayê 32 diyar kir. Wek ku berê hatibû plankirin, dê cara yekem bi 48 tîman re neyê lîstin.[2][3]
Rexneyên raya giştî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Nakokîyên li derdora Qeterê hatin diyarkirin: di nav wan de rewşa pirsgirêk a mafên mirovan a welat, nemaze têkildarî muameleya Qeterê ya li hember koçberên kêm-meaş, nebûna Qeterê ji kevneşopiyek futbolê ya navneteweyî ya girîng di dema ku Kasa Cîhanê hate xelat kirin, guhertina dema tûrnûvayê ji havînê heya zivistanê, pirsgirêkên hawirdorê yên ji ber stadyûmên bi klîma, û îdîaya piştgiriya Qeter bo komên terorîst. Di 17ê Cotmeha 2022an de, FIFA yekem car danûstandinan piştrast kir û berdevkê FIFA Bryan Swanson danûstandinên berdewam derbarê destpêşxeriyên "ku dê piştî Kasa Cîhanê baş sûd werbigirin karkerên koçber li Qeterê" ragihand.[4][5]
Îdiayên gendeliyê
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Piştî ku xelata Kasa Cîhanê ji Qeterê re ji destpêkê ve bi îdiayên gendeliyê re hat, herî dawî di sala 2020an de agahiyên eşkere derketin holê ku rayedarên FIFA ji bo xelatkirina Kasa Cîhanê ji Qeterê re deng dikirin.
Rewşa mafên mirovan
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Li gorî Danezana Gerdûnî ya Mafên Mirovan li Qeterê gelek caran mafên mirovan tên paşguhkirin. Di prensîbê de Freedom House Qeterê ne azad dibîne. Di Rapora Azadî li Cîhanê ya 2021an de, Qeter 7/40 puan li ser Mafên Siyasî û 18/60 puan li ser Azadiyan, bi tevahî 25/100 puan (ku tê wateya "ne azad") girt.[6] Li gorî rêxistinên mafên mirovan ên wekî Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî, Qeter ji binpêkirin û cudakariyên cuda yên mafên mirovan berpirsyar e,[7][8][9] bi taybetî di warê muameleya koçberên bi mûçeyên kêm, mafên jinan, azadiya olî, sivîl. maf, azadiya çapemeniyê û cezakirina laşî.
Ji dema ku Kasa Cîhanê ji Qeterê re hat dayîn, gelek mijarên mafên mirovan di medyaya navneteweyî û rêxistinên mafên mirovan de zêde bûne mijar. Wek mînak: daxwaza tîma neteweyî ya Danîmarka ji bo kirasê perwerdehiyê ku banga "mafên mirovan ji bo her kesî" dike, ji hêla FIFA ve hate red kirin.[10]
Mafên jinan
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Têkiliya bi mafên jinan a li ser cihan jî tê nîqaşkirin: Di çarçoveya organîzekirina Kasa Cîhanê de, xebatkarek Meksîkî ya Komîteya Amadekar a Kasa Cîhanê (WM-OK) bi îdiaya ku li derveyî zewacê seks kiriye hat sûcdarkirin. Gumanbarê wê, ku yek ji nasên wê yên Amerîkaya Latînî bû, îdia kir ku bi wê re têkiliyek heye û her du hevjîn ji ber seksê derveyî zewacê hatine binçavkirin. Li Qeterê, ku qanûna Şerîetê çavkaniya bingehîn a qanûnê ye, her du jî bi 7 sal cezayê girtîgehê re rû bi rû dimînin, ger ku sûcdar bibin, û jin jî ji ber misilmanbûna xwe dikare bi 100 qamçiyan re rû bi rû bimîne. Doza sûcê li dijî xebatkaran bi mehan piştî ku destûr hat dayîn ku ji Qeterê derkeve hat betal kirin. Zilam jî karîbû ji Qeterê derkeve û neket zîndanê.[11][12]
Piştgiriya terorê
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Di hezîrana 2017an de, dema ku dorpêçkirina Qeterê ya 2017-2021 ji hêla dewletên din ên sereke yên Ereb ve dest pê kir, ji ber ku Qeter piştgirî dide terorîzma îslamî, serokê wê demê yê DFB Reinhard Grindel got ku "civaka futbolê li çaraliyê cîhanê, divê wekî prensîb bipejirîne ku Tûrnûvayên mezin li welatên ku bi awayekî aktîf piştgirîya terorê dikin, nayên lîstin."[13]
Piştî hilweşîna Komara Îslamî ya Efxanistanê di 17ê tebaxa 2021ê de, Hêza Hewayî ya Qeterê Cîgirê Serokê Talîbanê û Serokê Mekteba Siyasî Mela Ebdul Xenî Beradar vegeriya Efxanistanê. Li Almanyayê dîsa banga boykotkirina Kasa Cîhanê ya 2022’an hat kirin.[14]
Şert û mercên xebatê yên karkerên koçber
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Ji ber zexta raya giştî, saziya rêvebirina futbolê ya cîhanê FIFA êdî nekarî guh nede mijarên mafên mirovan piştî ku rojnameya rojane ya brîtanî The Guardian di sibata 2021an de ragihand ku 6,500 karkerên koçber ji pênc welatan mirine ji dema ku Kasa Cîhanê di sala 2010an de hate xelat kirin.[15][16] Karê kesên mirî nayê zanîn, lê tê bawer kirin ku gelek kes di projeyên avahîsaziyê yên têkildarî Kasa Cîhanê ya 2022an de mirine. 70% ji mirinan baş nehatine ravekirin.[17] Li gorî Komîteya Amadekar a Kasa Cîhanê ya li Qeterê, di dema çêkirina stadyûmê de 37 kes mirin, ku sê ji wan bi kar ve girêdayî ne, lê di derbarê rastbûna îdîaya komîteyê de guman hene.
Krîmînalîzekirina kiryarên hevzayend
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Nerazîbûneke din a li ser veqetandina Lîstikên ji Qeterê re li gelek welatên rojavayî ew e ku kiryarên hevzayend li Qeterê têne ceza kirin. Ji ber vê yekê li welat kesên hevzayend her roj rastî cudakarî û çewsandinê tên.[18] Balyozê Kasa Cîhanê ya Qeterê Xalid Salman di hevpeyivînek bi ZDF re ku piştre hate qut kirin, homoseksûelî wekî "zerara derûnî" binav kir. Ji ber vê yekê rêxistina mafên mirovan Çavdêriya Mafên Mirovan hişyarî da kesên hevzayend ku neçin Kasa Cîhanê ya li Qeterê.[19]
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ sportschau.de. "FIFA bestätigt: Fußball-WM in Katar beginnt einen Tag früher". sportschau.de (bi almanî). Roja gihiştinê 22 çiriya pêşîn 2022.
- ^ fifa.com: 32 teams
- ^ Sport.de: Katar plant mit 32 Mannschaften
- ^ tagesschau.de. "FIFA deutet Gesprächsbereitschaft an". tagesschau.de (bi almanî). Roja gihiştinê 22 çiriya pêşîn 2022.
- ^ "FIFA-Bestätigung für Fonds-Verhandlungen". SPORT1 (bi almanî). Roja gihiştinê 22 çiriya pêşîn 2022.
- ^ "Qatar: Freedom in the World 2021 Country Report". Freedom House (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ "Katar 2010". www.amnesty.de (bi almanî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ "Katar 2020". www.amnesty.de (bi almanî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ "Qatar". United States Department of State (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ Halbig, Matthias. "WM-Trikot der Dänen - Eintreten für Menschenrechte verboten". www.rnd.de (bi almanî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ "Katar: Keine Peitschenhiebe und Haft für WM-Mitarbeiterin". Der Spiegel (bi almanî). 4 nîsan 2022. Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ "A Mexican woman reported an assault in Qatar. She faces jail, 100 lashes". NBC News (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ WELT (5 hezîran 2017). "Katar: DFB-Boss Grindel spricht von möglichem WM-Boykott". DIE WELT (bi almanî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ "Gastgeber WM 2022: Verhältnis zu Taliban - Wo steht Katar?". www.zdf.de (bi almanî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ WM-Boykott? «Schweigen ist keine Option mehr»
- ^ "Revealed: 6,500 migrant workers have died in Qatar since World Cup awarded". the Guardian (bi îngilîzî). 23 sibat 2021. Roja gihiştinê 22 çiriya pêşîn 2022.
- ^ "Qatar: Failure to investigate migrant worker deaths leaves families in despair". Amnesty International (bi îngilîzî). 25 tebax 2021. Roja gihiştinê 22 çiriya pêşîn 2022.
- ^ "ZEIT ONLINE | Lesen Sie zeit.de mit Werbung oder im PUR-Abo. Sie haben die Wahl". www.zeit.de. Ji orîjînalê di 13 çiriya paşîn 2022 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
- ^ sportschau.de. "ZDF-Dokumentation: WM-Botschafter nennt Homosexualität "geistigen Schaden"". sportschau.de (bi almanî). Roja gihiştinê 13 çiriya paşîn 2022.
