Numa Pompiliûs
| Keyê Romayê | |
|---|---|
| - | |
Romulus (en) |
| Jidayikbûn | |
|---|---|
| Mirin | Cih nayê zanîn |
| Navê rastî |
Numa Pompilius |
| Serdem |
Monarşiya yekê ya Romayê (d) |
| Hevwelatî | |
| Pîşe |
Siyasetmedarê Romayê kevnarê, Ancient Roman priest |
| Salên çalak |
B.z 715–672 |
| Bav |
Pompo (d) |
| Dê |
Inconnu |
| Hevjîn | |
| Zarok | |
| Gens |
Pompilia gens (en) |
Numa Pompilius, li gorî efsaneyan, Keyê Keyaniya Romê yê duyem e ku piştî Romulus derketiye ser text. Piştî mirina Romûlûs, romayiyan kesekî Sabînî kirin padîşah, bi armanca ku wî ji her du eşîrên romayî jî kêfxweş bikin.
Plutarch dibêje ku Numa ji çar kurên Pomponius yê herî biçûk bû û di rojên ku Roma hate damezrandin de ji dayik bû. Jiyana xwe di dîsîplîneke hişk de derbas kir û ji hemû luksan dûr ket. Titus Tatius, Keyê Sabîniyan û hevkarê Romulus, keça xwe ya yekane Tatîayê, bi Numayê re zewicand. Piştî sêzdeh salên zewacê, mirina Tatiayê teqawidbûna Numa zêde kir. Plutarch radigihîne ku hin nivîskar jî bawer dikin ku wî keçek tenê hebû, Pompilia, hinek din jî bawer dikin ku wî çar kurên wî hene, Pomponius, Pinus, Calpus û Mamercus û ku ev zarok bav û kalên malbatên rêzdar ên Romayê bûn, Pomponii, Pinarii, Calpurnii Aemilii, û Pompilii. Nivîskarên din bawer dikin ku ev agahî ne rast bû. Keça Numayê Pompilia, bi Marcius II re zewicî û Ancus Marcius anî dinyayê, ku paşê bibe Keyê çarem.
Numa li dora çil salî bû, dema ku ji wî re peywira keyîtî hate pêşniyar kirin. Ew li bajarê ku Sabiniyan jê re digotin Cures û paşê Romayiyan û Sabines bi hev re digotin Quirites de jiya. Wî di destpêkê de pêşniyar red kir, lê di bin zora bavê xwe û Marcius Iê (bavê Marcius II) qebûl kir.
Numa paşê bi jîr û teqwaya xwe navdar bû; Di efsaneyê de tê gotin ku nîmfê Egeria ew hînî qanûndanerek jîr kiriye. wedayê Jupîter ji bo ku keremê xwe nîşan bide , mertalek ji ezmên tavêje ser Girê Palatînê.Lî ser mertalê bi tîpên remilvanî heb. Qedera Romayê pê ve girêdayî ye. keyt Nûma bi girîngiya vê mertalê fêm kir, yanzdeh mertalên din ên mîna vê mertalê çêkir. Ji van mertalên pîroz ên Xwedawendê Jupiter re ancilia dihatin gotin û her sal ji hêla remilvanên Saliyê bi meşînekê dihat nîşandana gel.
Li gorî efsaneyan, Numa salnameya ku dikare li gorî salên rojê û heyvê were sererast kirin weşand û yekem rêznameya kahînan bi navê Pontifex çêkir . Plutarch li ser saziyên din ên Romayê ku ji hêla Numa ve hatine afirandin, dinivîse, "Numa ji dûndana Sabines e ku xwe wekî koloniya Lacedaemoniyan digotin." Wî dît ku bandorek Laconî heye ku têkiliya Numa bi Sabiniyan re destnîşan dike.
Tê bawer kirin ku Numa erdên heyî yên Romayê di nav pagî de dabeş kir û komeleyên bazirganiya kevneşopî ya Romayê ava kir:
- “Bi vî awayî, wî hemû mirov di nav hunermend û hunermendan de dabeş kir, ji muzîkjen, zêrker, xerat, resam, pêlavçêker, çermçêker, birincçêker û potçêkeran esnaf ava kir, û hemû esnafê din di bin saziyekê de civandin, her esnafek bi dadgehên xwe yên guncav., meclîsan û adetên xwe yên olî ava kirin." (Plutarch)
Numa di heman demêde saziya bakîreyên Vestalê ava kir.
Numa "Qedexe li Romayiyan kir ku xwedayan bi şiklê mirovan an heywanan nîşan bidin. Berê tu wêne û peykerên pîroz tune bûn; wan di 170 salên pêşîn ên keyaniyê de perestgeh û cihên din ên pîroz ava kirin, lê qet fîgur di wan de nekirin. Bê hurmetiye ku Xwedê fêm bikin, lê tenê dikarin fêm bikin." (Plutarch)
Numa Pompilius berî zayînê di sala 673an de ji pîrbûnê mir. Paşgirê wî Tullus Hostilius e.
Ji ber ku di daneyên dîrokî yên li ser Nûma de nakokî hene, çîrokên ku li ser wî têne gotin wekî efsane têne hesibandin. Ya herî navdar hevaltiya wî ya bi Pythagoras re ye, ku tê hesibandin ku li dora 500 berî zayînê miriye. [Çavkanî: T. Mommsen, Dîroka Romayê].
Weşanên li ser mijarê
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Numa Pompilius û Ramana Ola Medenî li Rojava, Mark Silk, Kovara Akademiya Dîn a Amerîkî, vol=72, çap = 4, sal = 2004, rûpel 863-96, url = http://jaar. oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/72/4/863 Girêdana arşîvê 2008-10-14 li ser Wayback Machine
Girêdanên derve
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Jiyana Numa Pompilius, wekî ku ji hêla Plutarch ve di wikisource de hatî vegotin, (inglîzî)
- Livy 's Ji Damezrandina Bajêr, Pirtûk 1: Efsaneyên herî pêşîn ên (inglîzî)
