Çavkaniya Qirtîş bibîne

{{Wergerîne|nl|bijartî=1}}
{{Taxobox
| name = Qirtîş
| image = Bartagame (fcm).jpg
| image_width = 
| image_caption = [[Ejdiya birî ya navîn]], ''Pogona vitticeps''
| fossil_range = [[Early Jurassic]] – [[Holocene]], {{Geological range|earliest=220|199|0}}
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Stûnpiştdaran|Chordata]]
| superclassis = [[Tetrapoda]]| superclassis = [[Tetrapoda]]
| classis = [[Xijende|Reptilia]]
| subclassis = [[Diapsida]]
| ordo = [[Pelikdar|Squamata]]
| subordo = '''Lacertilia'''
| subordo_authority = [[Albert C. L. G. Günther|Günther]], 1867
| range_map = Lizard range.png
| range_map_caption = Belavbûna hemû cureyên qirtîş û [[marmarok]]an
| subdivision_ranks = [[Famîle]]
| subdivision =
Binêre Dabeşandina Qirtîş û marmarokan.
}}

'''Qirtîş''' navê hemû [[xijende]]yên di [[binkom]]a qirtîşan (bi [[latînî]], ''Lacertilia'') e. Kurd li xijendeyî ku navê wê zanistî, (Crocodilia), re dibêjin [[qirtîşa avê]] lê bi zanistî ev ne [[cure]]yekî qirtîşan e. Li Kurdistanê gelek cureyên qirtîşan hene:

* [[Apapik]] (lat. Gekkonidae) qirtîşek pir biçûk e, reşik e. Li quncên malan tê dîtin. [[kelmêş]]an dixwe. Dengî xwe wek 'niç niç niç' e.
* [[Axwêran]], qirtîşeka sût a keskengî ye, daximê reşengî li her hêlê zik hene. Axwêran qirtîşeka zirav û drêj e; yê çapik e.
* [[Sûsmar]] (''Agamidae'') û jê cinsa [[Gumgumok]], [[qimqimok]] ku sûsmarek e biçûk yê sorengî ya ser pan e. Tim xwe di bin keviran da dikemişîne weke gumgumoka gawiran (Lat. ''Laudakia stellio'') sûsmarek e reş ya girniş girnişî ye. Li ser daran û keviran tê dîtin. Tim serî xwe radiku jer da û jor da hêldike.
* [[Qirtîşê Zer]], qirtîşeka sût a zerengî ye. Ji axwêranê mezintir e. Boçê xwa yê qut e. Li derê bi xîz tê dîtin. Bi taybetî li ber çemî Ferat tên dîtin.
* [[Margîse]],têrtêre an pîreka melekdas (lat. ''Chamaeleonidae'') cureyekî qirtîşan ya ku rengî xwe diguherînî ye.
Ji navên cins û cureyên qirtîşan:
* [[Daykemar]]
* [[Gumgumok]]
* [[Kêlb]]
* [[Marmarok]]
* [[Marmaroş]]
* [[Marmêlke]]
* [[Meqezer]]

== Dabeşandin ==<!-- This section is linked from [[Lizard]] -->
[[Wêne:Gekko-kohphangan-07.2000.jpg|thumb|upright|140px|[[Apapik]]]]
[[Wêne:qirtis.jpg|thumb|120px|Sûsmarek li Dîlokê]]
[[Wêne:Amphisbaenia 1.jpg|thumb|120px|Nêzî serê [[Rhineuridae|''Rhineura'']]]]
[[Wêne:Thorny Devil crop.jpg|thumb|upright|120px|Binaniya [[Qirtîşê strîdar]]]]
[[Wêne:Blue-toungued skink444.jpg|thumb|120px|[[Qirtîşê bizimanhêşîn yê rojhilatî]]]]
'''Binekoma qirtîşan ''Lacertilia'' (Sauria)
* Famîleya †[[Bavarisauridae]]
* Famîleya †[[Eichstaettisauridae]]
* Jêrekoma [[Iguania]]
** Famîleya †[[Arretosauridae]]
** Famîleya †[[Euposauridae]]
** Famîleya [[Corytophanidae]] (qirtîşa serîkask)
** Famîleya [[Iguanidae]] ([[igwayana]])
** Famîleya [[Phrynosomatidae]] ([[marmarokê bêguh]] û [[marmarokê biqoç]] )
** Famîleya [[Polychrotidae]]
*** Famîleya [[Leiosauridae]]
** Famîleya [[Tropiduridae]]
*** Famîleya [[Liolaemidae]] (binêre Tropidurinae)
*** Famîleya [[Leiocephalidae]] (binêre Tropidurinae)
** Famîleya [[Crotaphytidae]] ([[crotaphytus|collared]] û [[qirtşa pars]])
** Famîleya [[Opluridae]] (Îgwayana Medgeskerî)
** Famîleya[[Hoplocercidae]] ([Marmaroka daran, kelpezera dûvkço)
** Famîleya †[[Priscagamidae]]
** Famîleya †[[Isodontosauridae]]
** Famîleya [[Agamidae]]
** Famîleya [[Chamaeleonidae]] ([[margîse]])
* Jêrekoma [[Gekkota]]
** Famîleya [[Gekkonidae]] ([[apapik]])
** Famîleya [[Pygopodidae]] ([[Marmarokê bêpî]])
** Famîleya [[Dibamidae]] ([[marmarokê kor]])
* Jêrekoma [[Scincomorpha]]
** Famîleya †[[Paramacellodidae]]
** Famîleya †[[Slavoiidae]]
** Famîleya [[Scincidae]]
** Famîleya [[Cordylidae]] ([[marmêlkê stûndûvik]])
** Famîleya [[Gerrhosauridae]]
** Famîleya [[Xantusiidae]] ([[marmaroka şevê]])
** Famîleya [[Lacertidae]] (marmaroka dîwaran)
** Famîleya †[[Mongolochamopidae]]
** Famîleya †[[Adamisauridae]]
** Famîleya [[Teiidae]] ([[tegu]] û tajangdûvik)
** Famîleya[[Gymnophthalmidae]]
* Jêrekoma [[Diploglossa]]
** Famîleya [[Anguidae]] ([[marmarokê belûrî]])
** Famîleya [[Anniellidae]] ([[marmarokê bêpî ya amerîkî]])
** Famîleya [[Xenosauridae]]
* Jêrekoma [[Platynota]] ([[Varanoidea]])
** Famîleya [[Varanidae]] (pezmijokan)
** Famîleya [[Lanthanotidae]] (pezmijoka bûguh)
** Famîleya [[Helodermatidae]] ([[Cinawira Gîla]] û [[ejdiya birî]])
** Famîleya †[[Mosasaur]]idae (qirtîşên deryayî)

== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Lacertilia}}
{{Wîkîcure-b|Lacertilia}}
{{Wîkîferheng-biçûk|qirtîş}}
* [http://www.theinformationarchives.com/Lizard/ Pêşangeh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303205949/http://www.theinformationarchives.com/Lizard/ |date=2016-03-03 }}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Faunaya Afrîkayê]]
[[Kategorî:Faunaya Asyayê]]
[[Kategorî:Faunaya Ewropayê]]
[[Kategorî:Faunaya Kurdistanê]]
[[Kategorî:Faunaya Okanûsiyayê]]
[[Kategorî:Qirtîş| ]]
[[Kategorî:Xijendeyên li Kurdistanê]]