Çavkaniya Sedrenc bibîne

[[Wêne:Opening chess position from black side.jpg|thumb|200px|Texteyê sedrencê]]
[[Wêne:ChessSet.jpg|thumb|200px|Kevirên sedrencê (ji çepê): şah, keleh, şalyar, leşker, hesp û fîl]]
[[Wêne:Shams ud-Din Tabriz 1502-1504 BNF Paris.jpg|thumb|200px|Du yarîkerine sedrencê di nîgarokeke farîsî ya sedsala 16-an de]]
[[Wêne:Wilhelm Steinitz2.jpg|thumb|200px|Wilhelm Steinitz, yekemîn qehremanê cîhanê yê sedrencê (1886).]]
[[Wêne:Viswanathan Anand 08 14 2005.jpg|thumb|200px|Viswanathan Anand, qehremanê cîhanê yê sedrencê yê îro.]]
'''Sedrenc''' (ji [[sanskrît]] ''catír anga'', "ji çar parçeyan pêkhatî anku, ji çar parçeyên leşkerî pêk tê: fîl, erebe, siwar û piyade)" <ref>[[Michael L. Chyet]]: Ferhenga kurmancî-înglîzî.</ref>, bi [[erebî]] û [[farisî]]: ''shatranj'') [[kişik]], [[şetrenc]] an jî [[şaxmat]] lîstikeke gelek kevn a ku ji Hindistanê hatî di sedsala şeşan de ji aliyê [[faris]] û [[ereb]]an ve li Kurdistan û Ewropayê hate belavkirin. Ev lîstik ji bo du kesan e û her yek ji yarîkeran bi 16 [[kevir]]an li ser texteyekî çargoşe dilîzin.

Sedema vê lîstikê ev e ku yarîkerek şahê yarîkerê din kiş bike heya ku şah nekaribe bi cih bike. Lê belê, koka lîstikê pir remzî ye: şerê di navbera yê spî û yê reş de, ronahî û tarî, roj û şev...

== Kevirên sedrencê ==
Di lîstika sedrencê de 16 kevirên spî û 16 kevirên reş tên bikaranîn. Yarîkerê ku bi kevirên spî dilîze lîstikê destpê dike. Navên keviran ev in:
* [[Şah (sedrenc)|Şah]] (1)
* [[Şalyar (sedrenc)|Şalyar]] (1)
* [[Leşker (sedrenc)|Leşker]] (8)
* [[Keleh (sedrenc)|Keleh]] (2)
* [[Hesp (sedrenc)|Hesp]] (2)
* [[Fîl (sedrenc)|Fîl]] (2)

== Texteyê sedrencê ==
Texteyê sedrencê çargoşe ye û ji 64 kareyên spî û reş pêk tê.

== Sedrenc li Kurdistanê ==
[[Mîrê Bota]]n, di dema [[Mem û Zîn]]ê de, bi sedrencê dileyize û [[Ehmedê Xanî]] wê tîne ser zimên.

=== Yaneyên sedrencê li Kurdistanê ===
Li Kurdistanê gelek yaneyên sedrencê hene. Du ji wan [[Yaneya Gare]] ya Dihokê û [[Yaneya Pêşmerge]] ya Silêmaniyê ne <ref>Rojnameya Evro, 195 (2007), Dihok</ref>.
=== Yaneya Gare ===
Yaneyeke sedrencê li [[Dihok]]ê ye. Çend ji endamên vê yaneyê ev in: [[Karîn Kemal]], [[Çinar Wirya]], [[Zuha Mihemed]] û [[Mihina Se'ed]].
=== Yaneya Pêşmerge ===
Yaneyeke sedrencê li [[Silêmanî|Silêmaniya]] [[Başûrê Kurdistanê]] ye. Beşdarên di hinde qehremaniyên sedrencê de [[Îmam Hesen]], [[Dilpak Îsma'îl]], [[Rena Se'ed]] û [[Zeyne Basil]] in.

== Qehremanên fermî yên cîhanê yên sedrencê ==
* [[Wilhelm Steinitz]] - [[Almanya]] (1886–1894)
* [[Emanuel Lasker]] - Almanya (1894–1921)
* [[José Raoúl Capablanca]] - [[Kûba]] (1921–1927)
* [[Aleksandr Alyexîn]] - [[Rûsya]] / [[Sovyetistan]] / [[Fransa]] (1927–1935 û 1937–1946)
* [[Max Euwe]] - [[Holand]] (1935–1937)
* [[Mîxaîl Botvinnîk]] - Sovyetistan (1948–1957, 1958–1960 û 1961–1963)
* [[Vasîlî Smislov]] - Sovyetistan (1957–1958)
* [[Mîxaîl Tal]] - Sovyetistan (1960–1961)
* [[Tîgran Petrosyan]] - Sovyetistan (1963–1969)
* [[Borîs Spaskî]] - Sovyetistan (1969–1972)
* [[Robert Fischer]] - [[DYA]] (1972–1975)
* [[Anatolî Karpov]] - Sovyetistan (1975–1985)
* [[Garrî Kasparov]] - Sovyetistan / Rûsya (1985–2000)
* [[Vladîmîr Kramnîk]] - Rûsya (2000–2007)
* [[Viswanathan Anand]] - Hindistan (2007-)

== Șetrencê bi hevpeyivîn ==

Ew guhertoyek satrancê ye ku pêşbazvan bi e-nameyê tevgeran diguhezînin. Dema bersivê bi rojan tê pîvandin û lîstikek dikare meh an sal bidome.

Federasyona Satrancê ya Navneteweyî (ICCF) <ref>[http://www.iccf.com ICCF] </ref> ji organîzekirina Lîtikên Olîmpiyadê û Şampiyoniya Şetrencê ya Cîhanê bi hevpeyivîn.

== Şampiyoniya Cîhanê ya ICCF ==

"Finala" ya Şampiyoniya Cîhanê pêşbirkek e ku diyar dike ku dê kî taca ekumenîkî bigire heya ku capa pêş de diyar bike ka kî dê şûna wî bigire.

Pêşbaziya di "Pêşpêkî" de dest pê dike, paşê "Nîvfinal" li dû "Namzedam" û di Finalê de bi dawî dibe.

{|class="wikitable"
! # !! Sal !! Şampiyon !! Milet !!
|-
| 1 || 1950-1953 || Cecil Purdy || {{AUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103215  1.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 2 || 1956-1959 || Viacheslav Ragozin || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103216  2.Şampiyoniya Cîhane]</ref>
|-
| 3 || 1959-1962 || Alberic O'Kelly  || {{BEL}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103217  3.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 4 || 1962-1965 || Vladimir Zagorovsky || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103218  4.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 5 || 1965-1968 || Hans Berliner || {{DYA}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103219  5.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 6 || 1968-1971 || Horst Rittner || {{DEU}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103220  6.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 7 || 1972-1976 || Jakob Estrin || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103221  7.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 8 || 1975-1980 || Jorn Sloth || {{DNK}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103222  8.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 9 || 1977-1983  || Tonu Oim || {{EST}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103229  9.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 10 || 1978-1984 || Victor Palciauskas || {{DYA}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=103230  10.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 11 || 1983-1989 || Fritz Baumbach || {{DEU}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=38834  11.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 12 || 1984-1991 || Grigory Sanakoev || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=38835  12.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 13 || 1989-1998 || Mikhail Umansky || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=35601  13.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 14 || 1994-2000 || Tonu Oim || {{EST}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=35602  14.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 15 || 1996-2002 || Gert Timmerman || {{NLD}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=35606  15.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 16 || 1999-2004 || Tunc Hamarat || {{AUT}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=35610  16.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 17 || 2002-2007 || Ivar Bern || {{NOR}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=5329  17.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 18 || 2003-2005 || Joop van Oosterom || {{NLD}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=35616  18.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 19 || 2004-2007 || Christophe Leotard || {{FRA}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=5588  19.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 20 || 2004-2011 || Pertti Lehikoinen || {{FIN}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=5726  20.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 21 || 2005-2008 || Joop van Oosterom || {{NLD}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=5952  21.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 22 || 2007-2010 || Aleksandr Dronov || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=13580  22.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 23 || 2007-2010 || Ulrich Stephan || {{DEU}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=13581  23.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 24 || 2009-2011 || Marjan Semri  ||  {{SVN}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=18349  24.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|- 
| 25 || 2009-2013 || Fabio Finocchiaro || {{ITA}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=19811  25.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 26 || 2010-2014 || Ron Langeveld || {{NLD}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=21732  26.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 27 || 2011-2014 || Aleksandr Dronov || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=25887  27.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 28 || 2013-2016 || Leonardo Ljubicic || Xirwatistan || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=37632  28.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 29 || 2015-2018 || Aleksandr Dronov || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=52852  29.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 30 || 2017-2019 || Andrey Kochemasov || {{RUS}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=66745  30.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 31 || 2019-2022 || Fabian Stanach </br> Christian Muck </br> Ron Langeveld || {{POL}} </br> {{AUT}} </br> {{NLD}} || <ref>[http://www.iccf.com/event?id=79897  31.Şampiyoniya Cîhanê]</ref>
|-
| 32 || 2020-2022 || Jon Edwards || {{DYA}} || <ref>[http://www.iccf.com7event?id=85042  32.Şampiyoniya Cîhanê]{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=gulan 2024 }}</ref>
|- 
|}

== Olîmpiyadên ICCF ==

Olîmpiyad tûrnûvayek e ku her welatek ku bi ICCF-ê ve girêdayî ye dikare tîmek ku ji 6 lîstikvanên birêkupêk û du cîgir pêk tê pêşkêş bike ku wê temsîl bike. Di du qonaxan de tê lîstin: Nîvfînal û Final.

{|class="wikitable"
! # !! Sal !! Madalyaya zêr !! Medalyaya zîv !! Medalyaya bronz
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-01f.htm  01.] || 1949-1952 || {{HUN}} || Çêkoslovakya || {{SWE}}
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-02f.htm  02.] || 1952-1955 || Çêkoslovakya || {{SWE}} || {{DEU}}
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-03f.htm  03.] || 1958-1961 || Yekîtiy a Sovyetê || {{HUN}} || Yugoslavya
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-04f.htm  04.] || 1962-1964 || Yekîtiy a Sovyetê || Almanyaya Demokratîk || {{SWE}}
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-05f.htm  05.] || 1965-1968 || Çêkoslovakya || Yekîtiy a Sovyetê || Almanyaya Rojava
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-06f.htm  06.] || 1968-1972 || Yekîtiy a Sovyetê || Çêkoslovakya || Almanyaya Demokratîk
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-07f.htm  07.] || 1972-1976 || Yekîtiy a Sovyetê || {{BGR}} || {{GBR}}
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-08f.htm  08.] || 1977-1982 || Yekîtiy a Sovyetê || {{HUN}} || {{GBR}}
|-
| [http://tables.iccf.com/world/olymp/ol-09f.htm  09.] || 1982-1987 || {{GBR}} || Almanyaya Rojava || Yekîtiy a Sovyetê
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=38679  10.] || 1987-1995 || Yekîtiy a Sovyetê || Îngilîstan || Almanyaya Demokratîk
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=35071  11.] || 1992-1999 || Çêkoslovakya </br> {{DEU}} ||    || {{CAN}} </br> {{SCO}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=35072  12.] || 1998-2004 || {{DEU}} || {{LTU}} || Letonya
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=5734  13.] || 2004-2009 || {{DEU}} || {{CZE}} || {{POL}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=5392  14.] || 2002-2006 || {{DEU}} || {{LTU}} || {{DYA}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=1635  15.] || 2006-2009 || {{NOR}} || {{DEU}} || {{NLD}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=21733  16.] || 2010-2016 || {{CZE}} || {{DEU}} || {{FRA}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=19050  17.] || 2009-2012 || {{DEU}} || {{ESP}} || {{ITA}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=32177  18.] || 2012-2016 || {{DEU}} || {{SVN}} || {{ESP}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=60285  19.] || 2016-2021 || {{BGR}} || {{DEU}} || {{CZE}} </br> {{POL}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=60510  20.] || 2016-2019  || {{DEU}} || {{RUS}} || {{ESP}}
|-
| [http://www.iccf.com/event?id=83159  21.] || 2020-2023 || {{DEU}} || {{LUX}} || {{DYA}}
|-
|}

== Çavkanî ==
<div class="references-small" style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
{{Çavkanî}}</div>
{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Sedrenc| ]]