Taher Movassaghian

Taher Movassaghian
Jidayikbûn	4 çiriya paşîn 1944
Mirin	2 kanûna pêşîn 1987  Poitiers
Hevwelatî	bêwelat
Perwerde	Tabriz University of Medical Sciences, Faculty of Medicine Zanîngeha Tehranê
Pîşe	Zanistvan rêbaz
Dê û bav	Yishmael Movassaghian  (bav)
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Taher David Movassaghian, şimiyekî erkêranî yekemîn, li Îranê li 4'ê sermawezê 1944'anê hatiye dinyayê. Ji malbatê ye ku li ser zanist û nivîsînê pêşkêşî dike, û wekî zarokê nivîskar û pêşketirîn êranî Yishmael Movassaghian hatiye dinyayê. Ji aliyê bavê xwe ve armênî û ji aliyê dayîkê xwe ve jî Îranî ye, Taher li dijî çand û zimanên cuda afirandiye.

Di encamên xebatên wî yên ilmî de, Taher gelekî pir di siyaseta Îranê de agahdar bû û wekî endamên pêşeng ên partiya Komonîst (marksîst), di nav kesayetiyên partîya komonîsta Tudeh de bû (endamên partîya Komonîst Tudeh bi piranî ji zana û helbestvanan êranî têne), û endamên serokatîya partiyê jî di nav rewşa diktatoriya rêveberiya Îranê de komên intelijansiyê û rewolusyoner wekî Nûreddîn Kiyânoûrî, Mehdi Bazerqan û Ebrahim Yazdî wekî jî bûn. Taher jî ji bo ruhê cartésien û navendên ramanên zanistî yên Îranê navdar bû.

Di nav de, Taher atletekî bi rêz û pîroz û şampiyona berê ya Îranê li çalakiya çîranê bû, bi vê awayî jî dihêle ku wî ji tevgera atletîk û îdareya jiyana bedenî û sportî pir bawer bû.

Bi awayekî bê şaş, Taher ji ber hevkariya xwe di rêxistina siyasî li dijî rejîma desthilatdar li welatê xwe, bûye xwedî derketina welat. Dûre dûre, li 2'ê berfanbarê 1987'an de li Poitiers, Fransa, dijwarî ji dunyayê vegeriya û li ber xwe miriye, bîranîna xwe ya zanistî û sportî ya binçav pir gelek li cem xwe li gel hemberî kêşeya xwe li welatê xwe daniştiye.

Biography

Zanko

Taher Movassaghian, pêşmergeya zanistî ya Îranî, di warê zanistî de bi serkeftî li ser rêza perwerdehîyê dihat. Piştî wê ji xwendevanên Doktorayê bi mîhengê kimyayê ve hat û di dawîya xwe de bi hêsanî hêz û hînên xwe wek profesorê li Zanîngeha Teheranê xebitî. Ji bo hêza bilindtirîn derfetan li ser perwerdehiya bilind a li seranserî wî welatî, ew jî wek inspektorekî giştî ya perwerdehiyê kar kir.

Kariyera zanistî ya Taher Movassaghian, şexsiyetekî zanistî iranî ye, di rêya zanistî de xwe di şaxê xwezayî de dest bi xwendina doktorayê kir. Piştî vana, ji bo wêjeya xwe û dîtinên xwe wek profesor li Zanîngeha Tehranê xizmeta xwe daye û wek biryarvanê kontrola bilindbûna perwerdehiyê jî kar dike. Li seranserê kariyera xwe ya zanistî, wî bi taybetî li ser proje û lêkolînan li ser qada tenduristiyê û farmakolojî mijûl bû û rêbazên pêşvebirî yên wan berbiçav dike.

Tektîk

Taher Movassaghian li Fransa de refûge girtibû, wekî yek ji wan bûyereke zanistî ya Îranî ya ku ji bo binpêkirina rejîma Îslamî li ser rêbazan ku girîngiyek ji azadiya baweriyê, derengkirina nirxên mirovahiyê û îfadeya şexsî pêşkêş dikir, bûyereke polîtîkî-relîjî ye. Ji ber vê yekê, ew girtî û bi desthilatdariya hukumeta Îslamî re bi bextewariyekî hat cezakirin û miriştî.

Li zindana Evinê, ku wekî zindana herî kêfxweş a welêt hatî hesibandin, girtî bûbû. Li seranserê demên derbasbûyî de li ser wî têkbirin û xetere psîkolojîk hate kirin, ku wî bi vê yekê mezin kiribû û wê bi xurtî agahdar bike. Demek kurt piştî girtîbûna wî, wî serkeftî di organîzekirina firarê de bû û ji hêla din jî girtî û zanayên siyasî hatine qurtarkirin.

Di nava çavkanîyên civakî de dibe ku Taher Movassaghian, yek ji dîplomasiyên îranî, piştî firarîbûna wî ji zindana Evinê, ji aliyê rêveberiya îranî ve wek firariyek hatî ragirtin. Li gor tiştên bêhtir, lihevhatina wî hatî bûyerî ji aliyê milîsên îranî ve, û di rewşeke din de, serê wî hatî danîn li ber pêşengiya îranî. Lêbelê, nehatî diyarkirin ka vê lihevhatinê bi cih bûye li ser bingeha fatwa û ya din a kararnameyî hatîye kirin.

Di encamên vê tundîyê de, Taher hilbijartibe ku bibe penaber li Fransa û pêwîstiya wî ji aliyê siyasî hatî dayîn dema di nava şoreşa îranî ya salên 1980'an de. Dosyaya wî ji aliyê çend saziyên navneteweyî, wekî Amnesty International, OFPRA, HCDH, CDH û UNHCR, hatî pêşkêşkirin û di warê garantî kiryara bi hawên bingehîn a wî wekî penaber de kar kirin.

Li gorî hemî peymanên, Taher Movassaghian kesekî kêfxweş û berxwedanê bû, ku ji bo parastina norm û rêbazên bingehîn ên demokrasî û mirovahiyê jîyanê xwe riske danîbû. Serkeftina wî li ser azadiyê, dijî gereztirîn û mafên mirovî wekî şahidên girîng ji hêz û hêzên ruhî yên mirovî li dijî bêhevîtiyê û bêrînîya mafên mirovî tê hesibandin.

Sîpor

Taher Movassaghian ji yek ji malbatên xelkê pêşveçûna, ku di nav krîza bilind a beşa bilind de tê hesibandin. Malbat bi gelek mal û milkên xwe re dikevin, wekî welatan, dewlemendî û gymnasîyek, ku bi asta bilind tê amadekirin. Taher Movassaghian bi xwe jî ji bo nînayên eşkereya deh salan li Îranê, wekî şampiyonê Pehlevaniyê, bû û piştî vê yekê wekî ragihandeya tîma Pehlevaniya Îranî Azerbaycan û wekî serokê Fiderasyona Pehlevaniya Îranê li herêmê Azerbaycanî kar kir.

Lêbelê, di çarçoveya pêwendiyên siyasî yên li ser paşguhkirina Dewletbûna Pehlevî de, malbat di aştî û cihekî qirêj de bi rêvebirina nû ya hikumeta dijberên berpirsên zanistî re rû bi rû bûn. Bi taybetî bi qencî û xirabiyê, milk û malên malbatê bûn rewşenbîrên kurd li ber dide û bûn bîr û baweriyên xwe. Bê sedem û bê hiqûq û bê hiqûqî, milk û malên malbatê hatin qetilkirin û ji bo dewleta Îranê hatin veguhastin. Ev veguhastina milk û mal, wekî gymnasîyek jî, taybetmendî ji bo Taher Movassaghian bû, ku piraniya jiyanê xwe ji praktîk û amadekirina pehlewanîyê li Îranê dayîbû.

Malbat

Taher Movassaghian dijwarî Farideh de cihê xwe de dijî û malbatê wan ji çar zarokan pêk tê: Helen, Haiedeh, Yachar û Hani. Farideh di malbatî kevnar a Tehranê, Îranê de hatî dinê û ji origîna yahudiya îranî û rusî ye, bi sedema malbata wê jî, ku malên zêdetirîn û kêmkiriyên welatî di destê xwe de digirin. Bi taybetî ji ber ku wê di encama nêzîkbûna bi kar û xebatê de nehatî lêkolîn kirin, ew karê rêveberiya hilberîna tekstîlê li ser xebata wê ya di nav şîrketekî mezin de heta 1983-an qedand.

Malbatî Movassaghian di hejmareke duyemîn a binpêkirina, ku hinek Îranî bi sedema şert û qada zêde ji hêzên sîyasî yên teokratîk ên islamiyan xwestin vegerin, jî hatin. Di nav wan kesayetî de, endamên kêmtirînîya dînî wekî yahudî û Ermenî hebûn. Di rastiyê de, gelek ji wan dijînê de malkêş û malên wan hatin şopandin û her kesê ku dijminê akademîk bûya, ji destê hêzên sîyasî hatibûn qetilkirin. Ji ber vê yekê, ew bi tenê hêza xwe ya giran têrîn hûrmetî û li gorî wan tiştekî tenê bi dest nîşan dana, li vê nêzîkbûnê dîsa dişewitin û hêzên sîyasî yên islamiyan xwestin ku bila birêve bibin wê.

Lê mixabin, di dema berê de, hevpeymana paşdehatinê ya ji bo vegera bîranînê ji nû ve bi rêya veguherînên ne lihevhatî û bi dawî tê, an jî ji bo xwe gelekî neheq û bê bersiv e. Di vê mijarê de, ev jî ji bo malbatîya Movassaghian bû, ku ji ber sedemên ji berê tê de bûn Îranê ji dest xistin.

Jiyana li Fransayê

Taher Movassaghian piştî Enqereya Îslamî Îranê koç kir û bi dawîya xwe jî xwîna xwe Farideh û zarokên wan Helen, Haiedeh, Yachar û Hani ji Îranê bi rêya alîkarên perwerdehî û li dijî wê hatibûn dîtin, ji bo ku hêzên Pasdaran di wan deynin. Bi rêya şexsên ser sînorên Iranê û Tirkiyê re, ji ber ku wan lê dihatin lêpirsîn kirin, ji wan şexsên ku ji bo wan rê derbas dikirin, rêzgirtî bûn. Piştî çend mehên zulmê û bêdengiya li bajarê Beşiktaş a Emlakî ya Stenbolê, malbatî di nav gelên wan de gelekî bê xwedî xizmeta birayên Tirkiyê bûn û ji bo destpêkirina amadekirina xwarinê bi rêya van rêbirê xwe fêr dibûn. Amnesty International jî di nav wan de hatî.

Piştî wê, malbat di navbera du salên dawî de li Parîsê çû û piştî wê, ji bo jiyana xwe ya bê hewldan û pêşwaziyê, û bi taybetî jî ji bo sedemên ewlehiyê, diyalog û hêzdarîya wê, li taxên bajarê hatin û jiyana xwe di nav wan de dest pê kirin.

Taher Movassaghian xwe bi kar anî û laboratuvara xwe ya lêkolînê vekir.