Çavkaniya Vladîmîr Pûtîn bibîne

{{Agahîdank mirov/wîkîdane2}}
{{Parastin|small=yes}}

'''Vladîmîr Vladîmîrovîç Pûtîn''' (bi [[rûsî]]: Влади́мир Влади́мирович Пу́тин, ''Vladimir Vladimirovich Putin'') (jdb. 7ê [[cotmeh]]a [[1952]]an li [[Sankt Petersbûrg]]ê), siyasetmedarekî [[rûs]]î ye û duyem serokdewletê Federasyona Rûsyayê (7ê gulana [[2000]]an - 7ê gulana [[2008]]an) bû û dîsa ji 7ê gulana [[2012]]an û vir ve çarem serokdewletê rûs e.

Ji 8'ê gulana [[2008]]'an heta 7 gulana [[2012]]'an serokwezîrê Federasyona [[Rûsya]]yê bûye.

== Jînenîgarî ==

=== Zaroktî û ciwantî ===
[[Wêne:Vladimir Putin with his mother.jpg|thumb|çep|Vladîmîr Pûtîn di temenê 6 salî de tevî dayîka xwe. Di sala 1958'an de.]]
Vladîmîr Vladîmîrovîç Pûtîn di 7'ê cotmeha 1952'yan li Lenîngradê (îro [[Sankt Petersbûrg]]ê) ji dayîk bûye. Bavê wî, Vladîmîr Spîrîdonovîç Pûtîn (23.02.1911 — 02.08.1999) beşdarvanê [[Şerê Cîhanî yê duyem]] bûye. Berî şer di artêşa deryayî, di keştiyên noqî de peywirdar bûye, piştî şer di fabrîkeya çêkirina trênan a bi navê Î.Y. Yêgorov de kar kiriye. Diya wî jî Mariya Îvanovna Şêlomova (1911—1998) karkereke ji heman fabrîkê bûye. Kalikê wî Spîrîdon Îvanovîç Pûtîn, aşpêjekî navûdeng bûye, ji mirovên dewletê re xwerin çêkiriye; di dema xwe de ji bo Lenîn û Stalîn jî aşpêjî kiriye<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.flb.ru/info/4728.html |sernav=Spîrîdon Pûtîn heta 72 saliya xwe ji bo şahî û pîrozbahiyên elîtaya rûs xizmet kiriye }}</ref>.

Vladîmîr kurê sêyem ê malbatê ye. Herdu birayên wî yên mezin hê di zaroktiya xwe de çûbûne ser dilovaniya xwe<ref>http://www.evolutiosociety.ru/izvestnye-lichnosti/37-vladimir-putin.html{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=kanûna paşîn 2021 }}</ref>. Navê birayekî Vîktor bûye, navê yê din Alîk (Albert).
Malbata Pûtîn li Lenîngradê di daîreke komunal li kuçeya Baskovy Pereulok{{Çavkanî hewce ye|tarîx=adar 2024}} jiyan kiriye. Dema ku Vladîmîr Pûtîn bû serokdewlet, di bîranînên xwe de wî digot ku hê ji zaroktiya xwe ve wî gelekî ji fîlmên Sovyetê yên şer hez kiriye û herdem xwesiye bibe acenteyê îstîxbaratê.

Di salên 1960-1970'î de Vladîmîr li Lenîngradê di dibistanên seretayî û navendî de xwendiye <ref>[https://web.archive.org/web/20120115052237/http://www.putin2012.ru/biography/1960 Jînenîgariya Vladîmîr Pûtîn] Pûtîn 2012</ref>.
Di salên 1970-1975 de di beşa navnetewî ya fakulteya hiqûqî ya Zanîngeha [[Lenîngrad]]ê ya dewletê ya bi navê A.A. Jdanov de xwendiye. Di wê demê de bûye endamê [[Partiya Komunîst a Yekîtiya Sovyetê|Partiya komunîst a Yekîtiya Sovyetê]] (PKYS-КПСС).

=== Xebata di Komîteya Ewlekariya Dewletê (KGB) de ===
[[Wêne:Vladimir Putin in KGB uniform.jpg|thumb|150px|Wêneya ji dosya xebatkarên KGB]]
* Di sala 1975'an de piştî bidawîkirina fakulteya hiqûqî, rêyî Komîteya Ewlekariya Dewletê (KGB) hat kirin<ref name="bio">{{Jêder-malper |url=http://www.rg.ru/2008/11/18/putin-biografiya.html |sernav=Jînenîgariya Vladîmîr Pûtîn }}</ref>.
* Di sala [[1975]]'an «Kûrsên amadekirina hêzên ewlekariyê» bi dawî dike û rutbeya efserê biçûk di saziyên KGB'ya Yekîtiya Komarên Sovyet û [[Sosyalîzm|Sosyalîst]] (YKSS) werdigire.
* Piştî sala 1977'an di beşa dijkeşivê ya Şaxa KGB'ya Lenîngradê kar dike.
* Di sala [[1979]]'an de li Moskowayê di Dibistana Bilind a KGB de kursa şeşmehane ya veamadekariyê dixwîne û vedigere Lenîngradê.
* Di sala 1984'an de rutbeya serdarê dadmendiyê werdigire û di Akademiya keşiveriya derve ya KGB'ya YKSS de dest bi perwerdeya yeksale dike. Di Akademiyê de bi paşnavê "Platov" perwerdeyê dibîne, di heman demê de fêrî zimanê elmanî jî dibe.
* Di salên [[1985]]—[[1990]] li [[Komara Demokratîk a Almanyayê]] (KDE) de di bin navê serkarê Mala dostaniya YKSS û KDA ya li [[Dresden]]ê sîxuriyê dike. Di dema xebata li wê derê de rutbeya cîgirê serheng werdigire. Di sala 1989'an de bi madalyona bronz tê xelatkirin {{girêdan|lt= «Ji bo xizmetkirina ji Artêşa netewî ya gelên KDA'yê»|Medal of Merit of the National People's Army|en}}.
* Piştî bidawîkirina xebata li derveyî welêt û vegera YKSS, bi gotina Pûtîn, "ji karê di buroya navendî ya keşiveriya KGB'ya YKSS li Moskowê xwe vekişandiye û careke din ziviriye şaxa yekem (îstîxbarata YKSS ya hundurîn) a KGB'ya Lenîngradê.

Sala [[1990]]'î de di konseya bajarê Lenîngradê de wekî şêwirmend, di nava salên [[1991]]-[[1992]]'î de cihgirê serokê şaredariyê û serokatiya konseya karên derve ye. Ji sala [[1996]] heya [[1997]]'î cihgirê birêvebiriya karên aborî ya palasa (koşka) [[Kremlîn]] e.

Ji [[1998]] heya [[1999]]'an serokatiya saziya dizî a sîxuriya hundirîn [[FSB]]'ê dike. Di heman demî de endametiya wî ya polîtbûroyê heye û sekreteriya wê dike. Bi îstîfaya [[Borîs Yeltsîn]] a di [[31'ê berfanbara]] [[1999]]'an bo demekê wekaletiya serokdewletiyê û bi serkeftina di hilbijatinan de jî wekî serokdewlet karê xwe dike.

Di hilbijartinên sala [[2004]]'an de bo cara duyem tê hilbijartin.

== Girîngiya wî ==

Li hevwelatî bi [[Almanya]]yê re geriyaye. Xwastiye nakokiya di navbera [[rûs]] û [[çeçen]]an de bi riyên aştiyane çareser bike. Li dijî kesên ku piştî hilweşîna [[YKSS]]'ê ji nişka ve dewlemendiya Sovyetê şêlandin û dewlemend bûn derdikeve. Li ji nû ve bihêzkirina [[Rûsya]]yê di qada navxweyî û navneteweyî digere.

Siyaseta wî ya bo [[Kurdistan]]ê herwekî ya klasîk e. Kurdan wekî elementeke polîtîkayê ya bo bikaranînê dibîne û li dostanî bi dûgelên ku Kurdistan dagirkirne re digere. [[Îran]]ê li dijî [[DYA]] û [[Ewropa]]yê hinde zêdetir diparêzê.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=adar 2024}}

Li Rûsya û derveyî Rûsyayê gelek rexne li polîtîkayên wî tên girtin. Ew bi dîktatoriyê tê tewanbarkirin. Siyaseta wî ya azadiya çapemeniyê û tevgerên aboriyê tê rexnekirin.

== Xelat û paye ==

* 2001: Xelata taybet û mezin a dûgela [[Almanya]]yê
* 2006: Xelata bilind a lejyoniyê ya [[Fransa]]
* 2007: Kesayetiya salê ya kovara [[TIME]]

== Çavkanî ==
{{Çavkanî|2}}

== Girêdanên derve ==
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Vladimir Putin}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Jidayikbûn 1952]]
[[Kategorî:Kesên ji Sankt Petersbûrgê]]
[[Kategorî:Mirovên zindî]]
[[Kategorî:Rûs]]
[[Kategorî:Serok]]
[[Kategorî:Serokdewletên Rûsyayê]]