Çavkaniya Xeşeyerşa I bibîne

{{Bêçavkanî|tarîx=adar 2024}}
{{Agahîdank mîr
| serwerî            = [[çiriya pêşîn]] [[486 b.z.]] – [[tebax]] [[465 b.z.]]
| şûngirî            = {{Unbulleted list|Şahanşah|[[Fîrewn]]}}
| roja zayînê        = ~[[518 b.z.]]
| roja mirinê        = [[Tebax]] [[465 b.z.]]
| xanedan            = [[xanedana hexamenişîk|Hexamenişî]]
| sernav             = Şahanşah
| navê rastî         = Xšaya-ṛšā<br/>{{ziman|peo|𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠}}
| yê pêşî            = [[Daryûsê Mezin]]
| nav                = Xeşeyerşa I<br/>{{ziman|peo|𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠}}
}}
'''Xeşeyerşa I''', ango '''Xeşeyerşayê yekem''' ({{bi-zimanê|peo|𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠|Xšaya-ṛšā}}; {{bi-grc|Ξέρξης|Ksérksēs}}, {{bi-la|'''Xerxes'''}}, [[519 b.z.]] - [[465 b.z.]]) [[şahanşah]]ekî mezin ê [[Împeratoriya Hexamenişî]] bû.

== Nav ==
Navê wî bi [[farisiya kevn]] ''Hšayāŗšā'' tê mane "Serwerê gernasan" û bû.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=adar 2024}}

== Ceng û jiyan ==
Shayar Shah lawê [[Daryûsê Mezin]] û [[Atossa]], xwenga [[Kûruşê Mezin]], bû. Dûv bavê xwe [[Daryûs I]] [[486 b.z.]] de mir derbaza textê bû. Pêşin, serîhildanê li [[Babil]] û [[Misir]] de, [[486 b.z.]]an de derketî û dema derbaza text bûyî de dom dikirî, di [[485 b.z.]] de rawestand. Wê demê Persan bi yewnaniyên re dewamî, di [[Şerên Farisan]] de, ceng dikirin û Darius di amedeyiya seferberiyeke din de bû. Xeşeyerşa I derbaza textê bû şunda bi [[Kartaca]] ve tev di [[Şerê Thermopylen|Thermopylen]] de şahê [[Sparta]]an Leonidas, gorî [[Herodot]] bi 2 milon leşkeran, bin xist. Lê paş re di cenga [[Şerê Derya yê Salamîs]] de di [[28'ê rezberê]] [[480 b.z.]] bi pêşengî padîşahî [[Themistokles]], ji aliya komkeştiyên [[Atîna]] hat binxistin.

Dûv binketiniya [[Şerê Derya yê Salamîs]] de Xeşeyerşa I vegeriya paytextê xwe [[Susa]]. Hin leşkeran li [[Yewnanistan]]ê man jî di [[Cengê Plataea]]yê de di [[479 b.z.]] de hat binxistin.

Li ser Xeşeyerşa qalakê wiha heye: Dû pira, ji bo derbaz bû ne, bi keştiyan li ser Dardanellia re çê kirî helweşiya, derya bi 300 qemçiyan ceza kiri ye. Rast ne rast qalakê wiha tê gotin.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=adar 2024}}

Xeşeyerşa I [[465 b.z.]] de ji aliyê fermandarekî xwe [[Artabanos]] ve hat kuştîn.{{Çavkanî hewce ye|tarîx=adar 2024}}
== Girêdanên derve ==
* [http://www.iran-today.net/content.php?menuID=690603 Xerxes I di ''Iran today'' de bi elmanî]{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=adar 2021 }}

{{Kontrola otorîteyê}}
{{Şitil}}

[[Kategorî:Jidayikbûn 510î b.z.]]
[[Kategorî:Keyên Hexamenişî]]
[[Kategorî:Mirin 465 b.z.]]