Çavkaniya Zimanê inglîzî bibîne

{{Agahîdank ziman
| nav                = Inglîzî
| navê xwemalî       = English
| renga malbat       = Hind û ewropî
| dewlet             = Li [[Keyaniya Yekbûyî ya Brîtaniya Mezin û Bakurê Îrlandê|Brîtanya]], [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]], [[Kanada]], [[Awistralya]],  [[Nû Zelanda]] û 94 welatên din tê axiftin
| herêm              = [[Yekîtiya Keyaniyê ya Brîtanya Mezin û Bakurê Îrlandê|Brîtanya]], [[DYA]] û gelek welatên cihanê
| nexşe              = English Proficiency Index by country as of 2014.svg
| firehiya nexşe     = 380
| binnexşe           = ji sedî yên înglîzî axêv
{{Legend|#225500|80-100%}}
{{Legend|#44aa00|60-80%}}
{{Legend|#66ff00|40-60%}}
{{Legend|#99ff55|20-40%}}
{{Legend|#ccffaa| 0.1-20%}}
{{Legend|#c0c0c0|jimare tune ([[Antarktîka]] û [[Korêya Bakur]])}}
| zimanê zikmakî     = Derdora 340 milyon (zikmakî)<br />350 milyon - 1 milyar (zimanê duyem)
| malbat1            = [[Hind û Ewropî|Zimanên hind û ewropî]]
| malbat2            = Zimanên germanî yên rojava
| malbat3            = Zimanên anglo-frîzî
| nivîs              = Tîpên latînî
| netewe             = 
| kêmnetewe          = 
| ajans              = 
| iso1               = en
| iso2               = eng
| iso3               = eng
| agahdarî           = 
}}
'''Zimanê inglîzî''' ({{ziman-en|English}}), zimanê sereke yê welatên wekê [[Brîtanya]], [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]], [[Kanada]], [[Awistralya]], [[Zelandaya Nû]] û zimanê hinek welatên din e. Zimanê îngilîzî zimanek almaniya rojavayî ye û yek ji zimanê malbata zimanên [[Zimanên hind û ewropî|Hind û Ewropî]] ye ku bi formên kevn ji aliyê niştecihên Îngilîstan a destpêka serdema navîn ve hatiye axaftin.<ref name=":0">{{Jêder-kitêb |url=http://dx.doi.org/10.1057/9781137469410.0011 |sernav=Isolarii or Performative Island Routes |weşanger=Palgrave Macmillan }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |tarîx=2007-12-01 |sernav=Chambers, Michael Laurence, (born 3 Dec. 1956), QC 2003a Circuit Judge, since 2011 |url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u44289 |kovar=Who's Who |weşanger=Oxford University Press }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |url=http://dx.doi.org/10.1515/9781400835331 |sernav=How to Read Historical Mathematics |paşnav=Wardhaugh |pêşnav=Benjamin |tarîx=2010-03-01 |weşanger=Princeton University Press |isbn=978-1-4008-3533-1 }}</ref> Zimanê îngilîzî navê xwe ji navê Anglesan ku yek ji gelên kevnar ên almanî ye ku koçî girava [[Brîtanya Mezin|Brîtanyaya Mezin]] bûne wergirtiye. Îngilîzî bi berdewamiya zaravayek bi skotlendî û piştre re jî herî nêz bi zimanên [[Saksonya nizm|Saksoniya nizm]] û [[Frîzya|Frîzî]] ve girêdayî ye ku ingilîziya nûjen bi koka xwe zimaneke almanî ye. Her çiqas rêziman û peyvên îngilîzî yên bingehîn bi piranî bi almaniya rojavayî be jî lê gelek peyv ji [[Zimanê fransî|fransî]] (nêzîkî 28% ji peyvên îngilîzî) û latînî (her weha nêzîkê %28) û hinek rêziman û peyvên bingehîn ji [[Norsiya Kevin]] (zimanek almanî ya bakur e) deyn girtiye.<ref>{{Jêder-kitêb |sernav=Ordered profusion: studies in dictionaries and the English lexicon |paşnav=Finkenstaedt |pêşnav=Thomas |paşnav2=Wolff |pêşnav2=Dieter |paşnav3=Neuhaus |pêşnav3=Heinz Joachim |paşnav4=Herget |pêşnav4=Winfried |tarîx=1973 |weşanger=Winter |isbn=978-3-533-02253-4 |series=Annales Universitatis Saraviensis Reihe Philosophische Fakultät |cih=Heidelberg }}</ref><ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Bammesberger |pêşnav=Alfred |tarîx=1992 |sernav=Quelques formes du prétérit en celtique continental |url=http://dx.doi.org/10.3406/ecelt.1992.1994 |kovar=Etudes Celtiques |cild=29 |hejmar=1 |rr=97–103 |doi=10.3406/ecelt.1992.1994 |issn=0373-1928 }}</ref><ref>{{Jêder-kitêb |url=http://dx.doi.org/10.1057/9780230596160 |sernav=English - One Tongue, Many Voices |paşnav=Svartvik |pêşnav=Jan |paşnav2=Leech |pêşnav2=Geoffrey |tarîx=2006-10-12 |weşanger=Palgrave Macmillan |isbn=978-0-230-59616-0 |cih=Basingstoke }}</ref>

Şêwazên pêşîn ên îngilîzî ku bi hev re wekî Îngilîziya Kevin yan "Anglo-Sakson" têne zanîn, ji komek zaravayên almanî yên Deryaya Bakur derketiye ku di sedsala 5an de ji hêla niştecîhên Anglo-Sakson ve derbasî [[Brîtanya Mezin|Brîtanyaya Mezin]] bûye. Ev zarava bi giştî li hember bandora zimanên latînî yên brîttonîk ên wê demê ku herêmî bû û latînî ya brîtanî li ber xwe didin. Zaravayên Îngilîzî yên Kevin piştre di sedsalên 8an û 9an de ji hêla niştecîh û dagirkerên [[Vîkîng]]ên ku bi zimanê Norsiya Kevn diaxivin bi bandor dibe. Di wê demê de, Norsiya Kevin bi hinek zaravayên Îngilîzî yên Kevin (nemaze zaravayên bakurî) re têgihîştinek berbiçav diparêze. Dema ku frensî ya kevn (bi taybetî Fransiya Norman a Kevin) û peyvên latînî yên jêderketî ku sêsed salan tevê zimanê îngilîzî dibe, Îngilîziya Navendî di dawiya sedsala 11an de piştî Bidestxistina Norman a Îngilîstanê dest pê kir.<ref>{{Jêder-malper |url=http://dx.doi.org/10.3897/zookeys.524.6105.figures69-79 |sernav=Çavkanî |malper=dx.doi.org |tarîxa-gihiştinê=2023-07-22 }}</ref> Îngilîziya nûjen a destpêkê di dawiya sedsala 15an de bi destpêkirina guheztina dengdêrên mezin û meyla ronesansê ya deynkirina peyv û kokên latînî û yewnanî yên di nav zimanê îngilîzî de dest pê kir. Ev serdem bi taybetî bi Încîla [[Qral James]] û berhemên [[William Shakespeare]] ve derdikeve asta xwe ta herî bilind.<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bbc.com/news/magazine-12017753 |sernav=How English evolved into a global language |tarîx=2010-12-20 |malper=BBC News |ziman=en-GB |tarîxa-gihiştinê=2023-07-22 }}</ref>

Rêzimana Îngilîzî ya nûjen encama guherîneke gav bi gav ji şêweyek nîşankirina girêdayi ya Hind û Ewropî ya tîpîk e ku bi [[Morfolojî|morfolojiya]] tewandî ya zengîn û rêzika peyvan a bi kêmî azad ve ber bi şêwazek bi piranî analîtîk û bi lêkera hindik ve û bi rêzika peyvan mijar-lêker-objekt bi awayekî rasthatî sabît (westar) e. Îngilîziya nûjen ji bo vegotina demên tevlihev zêdetir xwe dispêre lêkerên alîkar û rêza peyvan, alî û awa û her weha avaniyên pasîf, pirsiyar û hinek rêza peyvan dike.

Îngilîziya nûjen ji sedsala 17an ve wekî encama bandora gerdûnî ya Împeratoriya Brîtanya û [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] li çaraliyê cîhanê belav bûye. Bi rêya hemû cureyên medyayên çapkirî û elektronîkî yên li van welatan, îngilîzî bûye zimanê hevparê axaftinên navneteweyî û [[Lingua franca]] (zimanê bazirganiyê) ku li gelek herêm û deverên pîşeyî wekê zimanê zanist, navîgasyon û qanûnê tê bikaranîn.<ref name=":0"/> Îngilîzî zimanê herî zêde yê cîhanê ye ku ji aliyê mirovan ve tê axaftin û sêyem zimanê zikmakî ya mezin e ku piştî zimanê çîniya standard û zimanê spanî zimanê herî zêde ye ku ji aliyê mirovan ve tê axaftin.<ref>{{Jêder-kovar |paşnav=Olson |pêşnav=Kenneth S. |paşnav2=Lewis |pêşnav2=M. Paul |tarîx=2018-02-15 |sernav=The Ethnologue and L2 Mapping |url=http://dx.doi.org/10.1093/oso/9780190657543.003.0003 |kovar=Oxford Scholarship Online |doi=10.1093/oso/9780190657543.003.0003 }}</ref> Îngilîzî zimanê duyem e ku herî zêde li cihanê tê fêr kirin û li 59 dewletên serwer zimanê fermî ye yan jî yek ji zimanên fermî ye. Hêjmara kesên ku îngilîzî wekî zimanê duyemîn hîn bûne ji kesên ku zimanê wan ê dayikê zimanê îngilîzî ye zêdetir in. Li gorî daneyên sala 2005an tê texmîn kirin ku li tevahiya cîhanê zêdetirî du milyar axaftvanên zimanê îngilîzî hene. Îngilîzî li [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Dewletên Yekbûyî]], [[Kanada]], [[Awistralya]], [[Zelendaya Nû]] û [[Komara Îrlendayê]] bi piranî wek zimanê zikmakî ye û li hinen deverên wekê [[Karîb]], [[Afrîka]], [[Asyaya Başûr]], [[Asyaya Başûr û Okyanûsya]] bi berfirehî tê axaftin. Îngilîzî zimanê fermî ya [[Neteweyên Yekbûyî]], [[Yekîtiya Ewropayê]] û gelek rêxistinên navneteweyî û herêmî ye. Îngilîzî herî kêm ji %70 axiverên şaxa zimanê elmanî ya malbata [[Zimanên hind û ewropî|Hind û Ewropî]] pêk tîne.

== Kategorîzekirin ==
[[Wêne:West Germanic languages (simplified).svg|thumb|upright=1.1|Dara malbatê ya hîpotetîk a malbata zimanên almanî yên rojavayî]]
Îngilîzî zimanekî Hind û Ewropî ye ku ji koma Zimanên almanî yên rojavayî ye. Îngilîziya kevn ji berdewamiya eşîrî û zimanî ya almanî li ser peravê Deryaya Bakur a Frîzyayê derketiye ku zimanên wan gav bi gav ber bi zimanên îngîlîzî li Giravên Brîtanî ve û li zimanên frîzî û li ser parzemînê derbasî zimanên frîzî û almaniya nizm/saksoniya nizm bûne. Zimanên frîzî ku bi zimanên îngilîzî re zimanên îngilîzî-frîzî pêk tînin, xizmê zindî yên zimanê îngilîzî ye. Her çend ev kom niha bi nîqaşê e, almaniya nizm/saksoniya nizm jî ji nêzîk ve girêdayî ye û carinan îngilîzî, zimanên frîzî û almaniya nizm wekî zimanên îngvayonîk (Almaniya Deryaya Bakur) li hev têne kom kirin. Zimanê îngilîzî (Îngilîziya kevn) di destpêkê de bi Îngilîziya Navîn û piştre jî bi Îngilîzî ya nûjen re pêşve diçe. Zaravên taybetî yên Îngilîziya Kevin û Îngilîziya Navîn di nav çend zimanên din ên Îngilîzî de pêşve diçin, di nav de zaravayên Skotlendî û Îrlendî yên wekê Fingallian û Fortî û Bargî (Yola) yên windabûyî hene.

Mîna Îzlendî û Faroyî, pêşveketina Îngilîzî li Giravên Brîtanî ji ziman û bandorên parzemînî yên cermenî têne veqetandin û ji wê demê ve ziman ji hev cuda dibin. Her çiqas hinek ji van, wekê holendî yan frîzî, bi îngilîzî re, nemaze bi qonaxên wê yên berê re, girêdanên xurt nîşan bidin jî îngilîzî bi tu zimanekî almanî yê parzemînî re nayê famkirin û ji hêla peyvsaziyê, hevoksaziyê û dengnasiyê ve ji hev cuda ne.

Berevajiyê Îslandî û Faroyî yên ku veqetandî bûn, pêşveçûna îngilîzî ji hêla rêzek dirêj a dagirkirina Giravên Brîtanî ve ji hêla gel û zimanên din ve, nemaze Zimanê fransî Norweya Kevn û Fransî Norman ve hatiye bi bandor kirin. Van zimanan nîşanek kûr li ser ziman hiştin ku îngilîzî di ferheng û rêzimanê de bi gelek zimanên li dervayî koma xwe yên zimanî re hinek hevşibiyan nîşan dide lê îngilîzî bi yek ji wan zimanan jî ji hev nayê famkirin. Bi teoriyek ku jê re hîpoteza creole ya Îngilîziya Navîn tê gotin hinek lêkolîner angaşt dikin ku îngilîzî dikare wekî zimanek tevlihev an kreolek were hesibandin. Tevî ku bandora mezin a van zimanan li ser peyv û rêzimana Îngilîziya Nûjen bi berfirehî tê pejirandin ku piraniya pisporên têkiliya zimanî ya îngilîzî wekî zimanek rastîn a tevlihev nahesibînin.

== Dîrok ==

=== Inglîziya kevn û navîn ===
Dîroka zimanê inglîzî ji 1400 sal berê vedigere. Forma herî pêşîn a inglîzî komeke zaravayên germanî ya rojava bû ku di sedsala 5an de ji aliyê koçberên {{Girêdan|anglo-saksonî|en|Anglo-Saxons}} ve çûye Brîtanya Mezin. Ev forma destpêkê wekî {{Girêdan|inglîziya kevn|en|Old English}} ({{bi-zimanê|ang|Ænglisc}}; {{ziman-en|Old English}} an jî ''{{ziman|en|Anglo-Saxon}}'') hatiye binavkirin.

Çêbûna [[inglîziya navîn]] di dawiya sedsala 11an de dest bi {{Girêdan|dagirkirina normanan a Îngilistanê|en|Norman Conquest}} dike (1066). Ziman di bin bandora {{Girêdan|fransiya kevn|en|Old French|fr|Ancien français}} ({{ziman-fr|ancien français}}, {{ziman-en|Old French}}), nemaze devoka wî ya {{Girêdan|normaniya kevn|en|Old Norman}} ({{ziman-en|Old Norman}}) de dimîne.

=== Inglîziya nûjen a paşîn ===
{{Girêdan|Destpêka inglîziya nûjen|en|Early Modern English}} a paşîn ({{ziman-en|Early Modern English}}) di dawiya sedsala 15an de çêdibe. Dema [[guherîna mezin a dengdêran]] e. Di [[destpêka Dema Nûjen]], li çapxaneyên Londonê ''{{Girêdan|King James Bible|en}}'' ({{ziman-ku|Încîla Qiral James}}) çap dikin. Ev ziman zimanê [[William Shakespeare]] bû.

=== Inglîziya nûjen a îro ===
{{Girêdan|Înglîziya nûjen|en|Modern English}} ({{ziman-en|Modern English}}) ji sedsala 17an ve bi saya [[Împeratoriya Brîtanî]] û [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] li hemû cîhanê belav dibe û mezin dibe. Bi saya hemû cureyên medyaya nivîskî û elektronîk yên van welatan, inglîzî bûye zimanê sereke yê navneteweyî. Inglîzî li gelek herêman û warên pîşeyî yên wekî [[zanist]], [[navîg]]asyon, û [[dadwerî]] ''[[lingua franca]]'' ye. Inglîzî yek ji zimanên fermî di [[Neteweyên Yekbûyî]] de û yek ji [[Zimanên fermî yên Yekîtiya Ewropayê|zimanên fermî]] yên [[Yekîtiya Ewropayê]] ye.

== Berfirehbûna zimanê inglîzî ==
Zimanê inglîzî îro li seranderê cihanê ji aliyê 340 milyon kesî weke [zimanê zikmakî] tê axaftin, ango 340 milyon kes inglîzîaxêv in. Eger kesên ku inglîzî weke zimanê duyemîn diaxivin jî werin jimartin, wê demê hejmara inglîzîaxêvan digihijê 510 milyon kesan.

Li [[Yekîtiya Ewropayê]] inglîzî zimanekî fermî ye. (Tiqandina ser herêman derbasî gotarên li ser wan herêman dikê)[[Wêne:British Empire Mercator.svg|thumb|Axa ku beşek ji [[Împeratoriya Brîtanî]] ({{ziman-en|British Empire}}) li hin dem bûn|400x400px]]

{| cellpadding="2" cellspacing="2" border="0" align="center"
| valign="top" |
<imagemap>
Wêne:Anglospeak (subnational version).svg|600px|Die englische Welt
poly 311 122 345 115 369 124 413 126 415 118 393 118 397 107 404 98 397 55 410 27 359 29 339 55 345 76 326 84 314 96 308 109 [[Yekîtiya Ewropayê]]
poly 89 33 62 54 67 58 70 62 70 66 66 71 64 78 62 75 61 85 69 86 72 84 133 85 146 88 149 94 153 94 152 97 150 103 174 95 172 91 167 89 167 81 166 74 169 66 156 59 165 50 173 50 182 49 190 48 200 47 206 53 214 54 226 39 210 24 229 16 253 3 192 8 127 22 [[Kanada]]
poly 196 48 177 56 168 73 168 81 167 90 173 94 184 90 202 89 217 78 200 75 200 72 206 69 209 59 [[Québec]]
poly 211 55 206 70 198 69 199 75 204 77 215 78 214 80 207 87 187 90 187 96 190 98 224 87 224 68 [[Kanada]]
poly 89 31 58 58 40 60 6 71 6 62 32 36 58 30 87 29 [[Alaska]]
circle 211 353 15 [[Falklandinseln]]
circle 142 173 13 [[Jamaika]]
rect 109 159 126 180 [[Belîze]]
poly 328 73 314 70 310 81 323 83 [[Îrland]]
rect 315 64 326 73 [[Nordirland]]
poly 326 58 326 68 328 72 325 84 336 83 345 76 337 59 [[Yekîtiya Keyaniyê ya Brîtanya Mezin û Bakurê Îrlandê]]
poly 402 288 395 294 407 308 412 297 [[Lesotho]]
poly 406 308 394 295 402 287 414 298 419 286 407 288 407 284 410 284 409 277 405 275 393 284 390 282 385 287 382 282 378 291 371 289 374 307 403 310 [[Afrîkaya Başûr]]
poly 412 282 407 286 407 289 411 289 418 289 419 277 [[Swaziland]]
poly 452 247 438 258 436 284 450 290 460 249 [[Madagaskar]]
poly 299 202 311 192 306 187 293 190 [[Sierra Leone]]
poly 299 204 310 194 318 199 312 211 [[Elfenbeinküste]]
rect 324 183 338 210 [[Ghana]]
poly 348 259 385 262 379 290 354 292 [[Namibia]]
poly 397 264 386 263 381 279 384 287 388 280 392 283 403 276 [[Botswana]]
poly 406 258 401 264 404 274 411 274 415 266 415 259 [[Zîmbabwe]]
poly 389 263 402 264 414 252 417 242 409 238 402 240 402 246 390 243 385 252 [[Zambiya]]
poly 414 238 413 254 420 262 426 255 422 244 [[Malawi]]
poly 429 227 416 219 409 219 405 228 407 237 418 241 424 246 442 246 441 227 [[Tanzanya]]
poly 399 215 410 221 404 228 395 224 [[Rwanda]]
rect 644 245 421 220 [[Endonezya]]
poly 421 200 418 213 418 218 429 226 440 220 439 204 [[Kenya]]
rect 386 152 425 202 [[Sudan]]
poly 342 176 338 199 337 208 351 210 355 203 357 195 363 196 373 182 368 176 [[Nigeria]]
poly 371 188 358 196 354 211 362 219 376 215 378 194 [[Kamerûn]]
poly 515 121 505 123 511 130 504 139 502 143 504 148 492 163 475 153 470 132 499 109 508 108 516 114 [[Pakistan]]
poly 540 133 544 140 554 142 560 135 569 140 558 160 537 170 528 192 519 195 505 169 499 156 503 146 501 142 510 129 507 123 520 114 [[Hindistan]]
poly 543 133 544 142 551 145 557 137 555 129 546 130 [[Bhutan]]
poly 665 323 636 312 582 316 593 256 651 244 689 245 710 285 700 317 [[Aûstralya]]
rect 649 321 683 341 [[Tasmanien]]
poly 729 302 694 328 695 352 754 347 770 301 [[Zelandaya Nû]]
rect 682 213 737 254 [[Papûa Gîneya Nû]]
poly 759 238 759 281 781 279 791 240 [[Fîjî]]
circle 511 202 12 [[Malediven]]
rect 615 163 657 207 [[Filîpîn]]
circle 476 274 21 [[Mauritius]]
poly 143 138 139 151 159 162 168 153 159 140 [[Bahamas]]
poly 69 85 135 86 154 93 156 100 190 87 194 92 181 99 157 125 143 133 142 147 139 149 127 139 100 149 38 122 55 87 [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]]
circle 320 261 20 [[St. Helena]]
rect 176 193 202 224 [[Guyana]]
rect 164 156 175 178 [[Puerto Rico]]
rect 175 156 198 193 [[Inseln über dem Winde (Antillen)]]
circle 187 129 20 [[Bermuda]]
desc none
</imagemap>
|-
|
{{Legend|#004288|border=1px solid grey|Welatên ku inglîzî [[zimanê fermî]] anjî ''de-facto''-fermî ye.}}
{{Legend|#79C1FF|border=1px solid grey|Welatên ku inglîzî zimanek fermî ye lê ji hêla pirraniyê ve nayê axaftin}}
|}
=== Zimanê fermî ===
Inglîzî zimanê fermî yê van dewletan e. Hejmarên li paş dewletan hejmara kesên ku inglîzî zimanê wan ê zikmakî ye:

{| width="100%"
|- valign="top"
| width="33%" |
* [[Antîgua û Berbûda]]
* [[Awistralya]] 16 Milyon<!-- !!! nicht ändern, es geht hier um Muttersprachler !!! -->
* [[Bahamas]]
* [[Bengladeş]]
* [[Barbados]] 13.000
* [[Belîze]]
* [[Botswana]]
* [[Domînîk]]
* [[Fîjî]] 15.000
* [[Gambiya]]
* [[Ghana]]
* [[Grenada]]
* [[Guyana]]
* [[Hindistan]] 320.000 <!-- !!! nicht ändern, es geht hier um Muttersprachler !!! -->
* [[Komara Îrlendayê|Îrlenda]] 4 milyon
* [[Jamaîka]]
* [[Kamerûn]]
* [[Kanada]] 17,1 milyon
* [[Kenya]]
* [[Kirîbatî]] 340
* [[Lesotho]]
| width="33%"|
* [[Lîberya]] 69.000
* [[Malawî]] 16.000
* [[Malta]] 2.400
* [[Giravên Marşal]]
* [[Mauritius]] 3.000
* [[Dewletên Federal ên Mîkronezyayê|Mîkronezya]] 3.500
* [[Namîbya]] 11.000
* [[Naûrû]] 560
* [[Zelandaya Nû]] 3 Milyon <!-- !!! nicht ändern, es geht hier um Muttersprachler !!! -->
* [[Nîjerya]]
* [[Niûe]]
* [[Pakistan]]
* [[Palau]] 20.000
* [[Papûa Gîneya Nû]] 50.000
* [[Filîpîn]] derdora 40.000 (bêtir kesen amerikî)
* [[Rwanda]]
* [[Giravên Salomon]]
* [[Zambiya]] 41.000
* [[Samoa]]
* [[Seyşelan]] 1.600
* [[Sierra Leone]]
| width="33%"|
* [[Zîmbabwe]] 375.000
* [[Singapûr]] 227.000
* [[Saint Kitts û Nevîs]]
* [[Saint Lucia]]
* [[Saint Vincent û Giravên Grenadîn]]
* [[Afrîkaya Başûr]] 3,5 Milyon
* [[Swazîlenda]]
* [[Tanzanya]]
* [[Tonga]]
* [[Trînîdad û Tobago]]
* [[Tûvalû]]
* [[Ûganda]]
* [[Vanûatû]] 1.900
* [[Keyaniya Yekbûyî]] 55 milyon
* [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]] 210 milyon (zimanê fermî tenê li çend dewletên federal, li asta dewletê tenê ''de facto'': binêre [[Zimanên li Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê]])
|}

Wekî din zimanê inglîzî yek ji 23 zimanê fermî yê [[Yekîtiya Ewropayê]], zimanê fermî yê [[Yekîtiya Afrîkayê]], yê [[Rêxistina Dewletên Amerîkayê]] û yek ji şeş zimanên fermî yê [[Neteweyên Yekbûyî]] ye.
[[Wêne:Knowledge English EU map.png|thumb|408x408px|Li welatên yên Yekîtiya Ewropayê rêjaya axaftina zimanê inglîzî]]
=== Bikaranînên din ===
Inglîzî weke [[zimanê danûstandinê]] li van dewlet û herêman tê bikaranîn:

* [[Cîbraltar]]
* [[Hong Kong]]
* [[Îsraêl]]
* [[Malezya]]
* [[Saint Martin]]
* [[Somaliya]]
* [[Kîpros]]
* [[Qeter]]
== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
* [http://www.ncela.gwu.edu National Clearinghouse for English Language Acquisition] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113145910/http://www.ncela.gwu.edu/ |date=2013-11-13 }}
* [http://www.soundcomparisons.com Accents of English from Around the World] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429190515/http://www.soundcomparisons.com/ |date=2011-04-29 }} Hear and compare how the same 110 words are pronounced in 50 English accents from around the world - instantaneous playback online
* [http://www.global-english.co.nr/ The Global English Survey Project] A survey tracking how English is used by non-native speakers around the world
* [http://arael.shtooka.net/swf/english/ 6000 English words recorded by a native speaker] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080915095439/http://arael.shtooka.net/swf/english/ |date=2008-09-15 }}
* [http://itcansay.com More than 20000 English words recorded by a native speaker]

=== Ferheng ===
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|Category:English language|Zimanê inglîzî}}
{{Kategoriya Commonsê ya biçûk|English pronunciation|Bilêvkirina inglîzî}}
* [http://www.m-w.com Merriam-Webster's online dictionary]
* [http://www.askoxford.com Oxford's online dictionary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070605183435/http://www.askoxford.com/ |date=2007-06-05 }}
* [http://www.dict.org dict.org]
* [http://www.prefixsuffix.com English language word roots, prefixes and suffixes (affixes) dictionary]
* [http://dicts.info/dictlist1.php Collection of English bilingual dictionaries]
* [http://polyglot.lss.wisc.edu/dare/dare.html Dictionary of American Regional English] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090227063412/http://polyglot.lss.wisc.edu/dare/dare.html |date=2009-02-27 }}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Cîhanîbûna çandî]]
[[Kategorî:Ziman|I]]
[[Kategorî:Zimanên germanî]]
[[Kategorî:Zimanê inglîzî| ]]