Çavkaniya Zimanê oksîtanî bibîne

{{Agahîdank ziman (kevn)
| nav                = Oksîtanî<br />''Occitan''
| rengamalbat        = mediumseagreen
| rengapişt          = #E8FCD4
| welat              = [[Fransa]], [[Spanya]], [[Italya]], [[Monako]]
| hêrem              = [[Ketelonya]], [[Lîgûrya]] û [[Welatê Baskî]], [[Midi-Pyrénées]], [[Languedoc-Roussillon]], [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]], [[Limousin]]
| zimanaxêv          = Nêzîkî 1.939.000 milyon
| Zimanmalbat        = [[Malbata zimanên hind û ewropî|Hind û ewropî]]<br />
:[[Îtalî]]
::[[Romanî]]
:::[[Italî-Rojavayê]]
::::[[Rojavayê]]
:::::[[Galî-îberî]]
::::::[[Galoromansî]]
:::::::[[Oksîtanoromans]]
::::::::[[Oksîtanî]]
| zimanafermî        = [[Ketelonya]] ji [[Spanya]]yê
| rêxistin           = ''Conselh de la Lenga Occitana''
| iso1               = oc
| iso2               = oci
| iso3               = [http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=oci Oci]
| sil                = OCI
}}
'''Oksîtanî''' (carina wek '''okzîtanî''' jî tê nivîsandin, bi oksîtanî: ''occitan, lenga d'òc'', {{bi-fr|occitan, langue d'oc}}) zimanekê [[zimanên romanî|romanî]] yê ko li sêya yekên başûra Fransayê, [[Îtalya]]yê û Spanyayê ([[Ketelonya]]) tê axaftine. Lê ew bi tenê li navçeya [[Newala Aranê|Val d'Aran]] (Ketelonya, Spanya) wek zimanê fermî tê naskirin.

== Navê zimên ==
Navê zimên ji peyva ''òc'', ko di zimanê oksîtanî de tê maneyê "erê" de pêk te. Zimanên galoromanî yê ko cûrayên oksîtanî bi piranî wek [[zimanê òc]] (bixwine: ''ok'') dihatin navkirin. Herwiha zimanê cûreyên fransî jî wek [[zimanên oïl]] (bixwîne: ''wuyî'') dihatin nav kirin. "Oc" di zimanê oksîtanî de, "Oîl" jî di zimanê fransiya kevin de dihate maneye "erê". Navçeya Languedoc ko di herêma Fransayêyê [[Languedoc-Roussillon]] de dimê jî bo derên ko Oksîtanî dihat axaftin hatibû navkirin.

== Zaravên oksîtanî ==
Zaravên oksîtanî wiha ne:
* Oksîtaniya Bakur
** [[Limûzînî]] (li [[Limousin]])
** [[Auvergnatî]] (li [[Auvergne]])
** Hin cûreyên li Alpê tên axaftin.
* Oksîtaniya Başûr
** [[Languedokî]] (li [[Languedoc]])
** [[Provensalî]] (li [[Provence]])
** [[Nîsayî]] an [[nîsar]] (li [[Nice]])
* [[Gaskonî]] (li [[Gascogne]]).

== Dîrok ==
Oksîtanî ji [[latîniya vulgar]] (latîniya xelkê) de li başûra Fransayê îroj afirîbû. Ew pê re bin bandorên hin zimanên din de ma û îroj bi zimanên dinên romanî ve pir li hev tên.

Heta [[sedsala 12'an]] ji derve latîniya vulgar du zimanên din ên nivisî afirîbûn. Yek zimanê ko li bakura [[Loire]] peresî ''Langue d'oïl'', yê ko îroj wek zimanê fransî tê zanîn bû, yek jî zimanê oksîtanî ko li başûr wê çaxê wek ''Langue d'oc'' dihat navkirin bû. Ew wê çaxê wek ''provensalî'' (''provençal'') an jî ''limousinî'' (''limousin'') jî dihat navkirin.

Pê destpêkirina navendparêziya bi dema [[Louis XIV]] re zimanê oksîtanî di hevotîna dibistanan de hat qedexa kirin û bo bikaranîna rojana bandor li ser hat kirin. Li ser gîşkê re jî pê [[Şoreşa Fransayê]] ya di [[1789]]an re bandora wî zimanî bi piranî zirar dît.

Ji [[sedsala 19'an]] û vir ve bo pêkanîna zimanekê oksîtaniya modern xebitîn hene.

=== Îroj ===
[[Wêne:Occitan and French language signs in Toulouse.jpg|thumb|Tabela bi Fransî û Oksîtanî li Toulouse]]
Oksîtanî îroj li sisiya yekên (1/3) başûra Fransayê ko hin caran wek ''Oksîtanya'' tê nav kirin dorê 2-3 milyon kes tê axaftin. Lê ew kesên ko encax deha yekên (1/10) gelî wê derê dikin, bi piranî yên pîr bûne û ew bikaranîna jî bi gelemperî di axaftinên navbera malbatê de ne. Ew bi gelemperî êdî ne zimanekê rojane ye.

Ew li hin deran îroj li dibistanan bi fransî ve tê hînkirin û li hin bajaran jî bo tabelayên deran û hişyarkirinê tê bikaranîn. Mîna ko li bajarê [[Toulouse]] tabelayên bi oksîtanî jî tê darxistin û navên Toulouse û [[Carcassonne]] wek di oksîtanî de ''Tolosa'' û ''Carcassona'' tên nav kirin. Lê zimanê fermî dîsa jî fransî ye.

Ew ji hêla enstîtuya {{Girêdan|Institut d'Estudis Occitans|oc||en}} ê li Toulouse bi şûn bûyî tê standardîzekirin.

[[Wêne:Langues de la France.svg|thumb|Nexşeya oksîtanî û zaravayên wî]]

== Girêdanên derve ==

* [http://www.panoccitan.org/ panOccitan.org - L'Occitan de communication] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110222210856/http://www.panoccitan.org/ |date=2011-02-22 }} (frans3i û oksîtanî): bo gramêr, ferheng û înformasyonên kurt
* [http://www.tvist1.com/ TVist'1 - Nûçe bi Oksîtanî]{{Mirin girêdan|bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes |tarîx=çiriya pêşîn 2022 }}

{{InterWiki|code=oc|Oksîtanî}}

== Çavkanî ==

{{Rêza kategoriyê}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Ziman]]
[[Kategorî:Zimanên romanî]]
[[Kategorî:Zimanên Andorrayê]]
[[Kategorî:Zimanên Fransayê]]
[[Kategorî:Zimanên Îtalyayê]]
[[Kategorî:Zimanên Ketelonyayê]]
[[Kategorî:Zimanê oksîtanî| ]]