Çuvaşistan
Çuvaşistan (bi çuvaşî: Чӑваш Ен, Çăvaş Yen an jî Чӑваш Республики, Çăvaş Respûblîkî; bi rûsî Чувашия, Çûvaşiya an jî Чувашская Республика, Çûvaşskaya Respûblîka), komareke xweser e li beşa ewropî ya Rûsyayê. Paytexta Çuvaşistanê Çeboksarî ye.
Erdnîgarî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Çuvaşistan li Navçeya Federal a Volgayê li rojhilatê Ewropayê ye. Komar li jora Volga, bi qasî 600 kîlometre rojhilatê Moskowê ye. Li bakur ew bi Marî El, li rojhilat bi Teteristan, li rojava bi Oblasta Nîjnî Novgorod û li başûrrojava jî bi Mordovyayê ve cîran e.
Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Çuvaşistan aîdî xannişîna Kazanê bû berî ku ew di nîvê sedsala 16an de bikeve destê Rûsyayê. Berevajî gelên din ên tirknîjad, Çuvaşistan di sedsala 18an de xiristiyan bûne. Çuvaşistan di dema Yekîtiya Sovyetê de komareke sosyalîst a sovyet a xweser bû. Di 1991ê de ew bû komarek di nav Rûsyayê de.
Gelhe[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Komara piçûk yek ji komarên herî qelebalix ên Rûsyayê ye. Çuvaş, neteweyek tirknîjad e, piraniya gelheyê pêk tîne. Kêmneteweyên girîng rûs, teter û mordvîn in, hindikahiyên piçûktir ûkraynî û marî. Zimanên fermî çuvaşî û rûsî ne. Piraniya gelheyê (çuvaşî jî di nav de) ji dêra ortodoks a Rûsyayê re, hindikahiyek jî ji îslamê re dibêjin.
| Çuvaş | Rûs | Teter | Mordvîn | Ûkraynî | Marî | Yên din | Tevahî | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sal | Hêjmar | % | Hêjmar | % | Hêjmar | % | Hêjmar | % | Hêjmar | % | Hêjmar | % | Hêjmar | % | Hêjmar | % |
| 1926 | 667.695 | 74,6 | 178.890 | 20,0 | 22.635 | 2,5 | 23.958 | 2,7 | 149 | 0,0 | 216 | 0,0 | 936 | 0,1 | 894.479 | 100 |
| 1939 | 777.202 | 72,2 | 241.386 | 22,4 | 29.007 | 2,7 | 22.512 | 2,1 | 3.629 | 0,3 | 397 | 0,0 | 2.677 | 0,2 | 1.076.810 | 100 |
| 1959 | 770.351 | 70,2 | 263.692 | 24,0 | 31.357 | 2,9 | 23.863 | 2,2 | 3.837 | 0,3 | 755 | 0,1 | 4.004 | 0,4 | 1.097.859 | 100 |
| 1970 | 856.246 | 70,0 | 299.241 | 24,5 | 36.217 | 3,0 | 21.041 | 1,7 | 4.487 | 0,4 | 2.079 | 0,2 | 4.364 | 0,4 | 1.223.675 | 100 |
| 1979 | 887.738 | 68,4 | 338.150 | 26,0 | 37.573 | 2,9 | 20.276 | 1,6 | 6.122 | 0,5 | 3.034 | 0,2 | 5.718 | 0,4 | 1.298.611 | 100 |
| 1989 | 906.922 | 67,8 | 357.120 | 26,7 | 35.689 | 2,7 | 18.686 | 1,4 | 7.302 | 0,5 | 3.799 | 0,3 | 8.505 | 0,6 | 1.338.023 | 100 |
| 2002 | 889.268 | 67,7 | 348.515 | 26,5 | 36.379 | 2,8 | 15.993 | 1,2 | 6.422 | 0,5 | 3.542 | 0,3 | 13.635 | 1,0 | 1.313.754 | 100 |
| 20101 | 814.750 | 65,1 | 323.274 | 25,8 | 34.214 | 2,7 | 13.014 | 1,0 | 4.707 | 0,4 | 3.648 | 0,3 | 58.012 | 4,6 | 1.251.619 | 100 |
| 1 48.069 Personen kes nikarin ji bo tu koma etnîkî werin wezîfedarkirin. Dibe ku ev kes bi heman rêjeyê wekî niştecîhên ku ji hêla etnîkî ve hatine wezîfedarkirin têne belav kirin. | ||||||||||||||||
Ramyarî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Di 28ê tîrmeha 2010an de, Mîxaêl Vasîlyevîç Îgnatiyev li ser pêşniyara Dmîtrî Medvedev ji hêla Encumena Dewletê ya Çuvaşistanê ve wekî serokê komara xweser hate hilbijartin. Ignatiyev berê cîgirê serokê kabîneya wezîran û wezîrê çandiniyê yê Çuvaşistanê bû. Ji 1ê kanûna paşîn 2012, wî sernavê serokê komarê girt. Di 9ê hezîrana 2015an de, Vladîmîr Pûtîn li ser daxwaza xwe Îgnatiyev ji kar dûr xist û ew wek serokê demkî yê Komara Çuvaşistanê tayîn kir.
Aborî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Çuvaşistan wekî yek ji komarên herî dewlemend ên Rûsyayê tê hesibandin. Endezyariya mekanîkî, pîşesaziya sivik, pîşesaziya dar û xwarinê di nav şaxên herî girîng ên aboriyê de ne.
Girêdanên derveyî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- Malpera fermî ya Çuvaşistan Girêdana arşîvê 2011-09-23 li ser Wayback Machine