Ebdulreqîb Yusif

Di nav nivîskarên kurd de kêm ji wan kesane ku bêtirî 60 salan e di nava nivîs û arşîvê de dijî û bi wê yekê re di warê xebata xwe de hewl dide ku şikestekê û cureyek afirînê ji xwe re çêbike. Yek ji wan zanayan mamoste Ebdulreqîb Yûsif e, niha ew ji berê bi hêztir berê xwe dide qada xwe û hezkirina wî ji wî re bi xwîna zanyarên me tevlihev bûye û niha rojane pazdeh saetan dixebite û di dema borî de di kar û helwestên xwe de gelek bilêtên nû danîne ser dîwêr ku paqijî, dilsozî û westanên kurdî kirine. Kesê yekeme ku di hin waran de yan jî li pêşiya wan kesane ku nexşeyeke berfireh li ser kar û xebatên xwe danîne. Em dikarin ji van xalên herî girîng ên li jêr kurtbikin :

1- Mamoste xwedî bingeheke xurt bû ji xwendinê re ku ji Hojra û medreseyên Kurdistanê hatiye çavkanîkirin û derfet a xwendinê li her çar parçeyên Kurdistanê hebûye û ji ber vê yekê di çandê de pispor bûye û di wê serdemê de û heta di heft zanistên cuda de çil û yek pirtûk jî jêhatî bûye. Di wê demê de li bakurê Kurdistanê belav bû ku Xidir xwe nîşanî Ebdulreqîb Yûsiv da ji ber vê yekê jî aqilmend bû.

2- Mamoste di destpêka salên heftêyî yên sedsala borî de hizra parastina mal û kolanên bajarên Kurdistanê kiriye û bi hezaran wêneyên mal û derî û pênûsan hildaye û bi zimanê kurdî mijara talarîzasyona kurdî bi kurdî nivîsandîye.

3- ew yekem kes bû ku hizra parastina nexweşiyê li mal û li ser kelhê kir. Bi hezaran wêne li ser wê û di vî warî de bernameyek ji bo wî di mîrasa medenî ya Kurdistanê de daniye

4- Kesê yekem, bê piştgîriya tu dezgehekê, wek pilana xwe, di heftêyan de vegeriya Bakur û Başûrê Kurdistanê da ku destnivîsên kurdî berhev bike û di vî warî de komek destnivîsên baş ji fetwayê parast, eger bi dîrokiyeke dîrokî û karên din ên dîrokî ve mijûl bibûya, wê derfet nedîtiba ku wan araste bike, Piraniya wan ji bo lêkolînerên din bûne mirovên baş Ji wan Seyfulmuluk Syapoş, Behnasa, Sîsabanî Kurmancî û Soranî, Şêxê Sen’an Feqeyê Teyran, Yûsif û Zuleyxa, Leyla û Mecnûn û yên din hene.

5- Yekem kurdên ku li dijî desthilatdarên mezin çûne hem di dema rejîma Beas de û hem jî di bin desthilata herêmê de ji bo parastina dîrok û mîrata medenî ya Kurdistanê dema ku Seddam biryara hilweşandina kela Kerkûkê da hat hilweşandin û her wiha li dijî artêşa Iraqê ku di sala 1988an de plan dikir hêzên Kurdistanê tune bike her wiha sê pirtûk ji bo parastina sê malperên Kurdistanê, kela Hewlêrê, kela Kerkûkê û malpera arkeolojiya Heskîfê li bakurê Kurdistanê danîne.

6 - Yekem kesê Kurd ku karî 17 milyon rûpel delîl berhev bike.

7- Yekem kesê ji 100 hezaran zêdetir wêne û vîdeoyên derbarê Kurd û Kurdistanê de girtiye.

8- Yekem kese ku li Kurdistanê hevalbendê zanistî yê Felakiyê bûye û komek ji deverên arkeologî yên Felakî li Başûr û Rojhilatê Kurdistanê wek axa Silêmaniyê, gora bakûrê rojhilatê Hewlêrê, gundê Încaxa bakurê Seqqiz û ramûska Rojhilatê Mehabad û Akrê nas kiriye û dîtine Tevî vê yekê jî li deverên cuda yên Kurdistanê gelek şopên olî yên Mîtra eşkere kiriye.

9- Ew yekem kurd bû ku di sala 1973 an de li devera arkeolojik a bajarekî mezin ê biyanî kar kir û niha muzexaneya Brîtaniya kar dike û kontrol dike û di reporta xwe de behsa navê Ebdulreqîb Yûsif kirine.

10- Ew yekem Kurd bûye ku qedrekî mezin daye gorên mezinên Kurdan û çend gor peyda kirine. Ji wan gorên Mîrên Babanan; Silêman, Mehmûd û Ehmed Paşa li Qellaçwalan, gora Ferûxşahê Mîrê Herêma Merge, gora Şahûrşahê Mîrê Herêma Ranye ku li şerê Esbahan hatibû kuştin, gora Sînem li navçeya Hîzan a Bakurê Kurdistanê, gora Mestûrexana Erdelanî li Silêmanî û gora dartaşê hunermend Mistoyê Hewlêrî li girê zeytûnî ya li Şeqlawe.

11- Yekem Kurdê ku malpereke mezin a înternetê damezrand, ku tê de 221 pirtûkên ji 500 rûpelî belavbûyî hene, ji bilî 31 hezar wêne ku hemû hatine girtin û tomarkirin tevî nêzî hezar û 700 vîdeo û kabîneyên dengî jî di malperê de heye.

12- Mamoste di demeke kurt de girîngiya arşîva Osmanî girtiye û piştî ku di sedsala borî de hatiye vekirin. Ew yekem kurd bû ku di sala 1995an de lêkolîn û vegerîne belgeyên taybet bi Kurd û Kurdistanê diçe arşîva ku 70 rojan lê dimîne komeke belgeyên girîng dibîne û wan vedigerîne Başûrê Kurdistanê

13- Mamosteya yekem ku 55 sal in li gel wî ye, bi pratîkî gelek giringî daye dîroka wezaretê, û hevpeyvîna xwe ya bi hezaran kesan re wek şahidê bûyeran zêde kiriye, di nav wan de kesên pîr û kal ku berî 1880an ji me re gotine Ev ol êdî bûne beşeke baş a dîroka Kurd û Kurdistanê.

14- Mamoste yekem kes bû ku navenda bajarê Şarezûrê, Girê Reş ê li gundê Bestansurê ku berê gelek arkeologên Iraqî û biyanî hewl didan wan bibînin.

15- Cilda duyemîn a pirtûka xwe ya bi navê El-Dewlah El-Dostkiya hikûmeta Baas ê hêrs kiriye û her sê hezar kopiyên wê vegerandine û di kaxeza Baasê de vekiriye

16- Mamoste yek ji wan pêşengan bû ku li ser lêkolînkirina destkeftiyên zanyarên kurd ji bo nivîsandina dîroka Kurdî difikirî û ji destpêka Xwedê û bajarên din vegeriya û heta salên heftêyî jî nameyek ji foruma agahdariya Kurdî ya li Xwedê re şand ku ez xemgîn im ji ber ku zanyarên kurd di pirtûkxaneyên welatên Erebî û Ewropî de bi dest ve anîn Amerîka dixwe û weke hewldaneke bi tenê jî hin pirtûkên ji Qahîreyê vegerand

17- Ew yekem kes bû di salên heştêyên sedsala borî de bi pirtûkeke serbixwe gazî rewşenbîran kir û wan teşwîq kir ku mîrata xwe ya Kurdî vejînin û biparêzin Ev û gelek warên din ku nîşana mamosteyan in û xizmeta çavkaniyên xwe dikin heta niha di warê dîroka Kurdî de dimînin û berhema westanê ya wan şêst salan e, niha li ser malpera wê ye û bûye çavkaniyeke mezin ji bo lêkolînerên arkeolojîk ku di dîroka Kurd û Kurdistanê de ne

Berhem

• Elemara Elcubiye

• Bombebarana Kimyayî ya Helbeçeyê

• Coxrafîya Elcunubiye Kurdistan

• Havînan Geşteke Şûnwarnasî li Kurdistana Bakur

• Pereyên Mîrektîyên Kurdan

• Kitaba Yusif û Zuleyxa

• Şairên klasîk ên Kurd (lêkolîn) Sweden,1988.