Çavkaniya Erebê Şemo bibîne

{{Agahîdank mirov
| nav                = Erebê Şemo
| navê_rastî         = Arab Şamoevîç Şamîlov
| wêne               = Arap Shamilov.Jpeg
| şanenav            = Arap Shamoevich Shamilov Signature.jpg
| roja_jidayikbûnê   = {{Jidayikbûn|23|10|1897}}
| cihê_jidayikbûnê   = [[Qers]], [[Împeratoriya Rûsî]]
| roja_mirinê        = {{Mirin|21|5|1978|23|10|1897|temen=erê}}
| cihê_mirinê        = [[Êrîvan]], [[Yekîtiya Sovyetan]]
| hevwelatî          = {{ala|Yekîtiya Sovyetan}}
| netewe             = [[Kurd]]
| dîn                = [[Êzîdî]]
| pîşe               = [[Nivîskar]]
| xelat              = [[Wêne:Order of Red Banner ribbon bar.png|40px|link= Xelata Ala Sor]] [[Wêne:Order friendship of peoples rib.png|40px|link=Xelata Dostaniya Gelan]] [[Wêne:100 lenin rib.png|40px|link=Xelata Rojbûna Xwe Ya 100'an Vladîmîr Îlyîç Lenîn]] [[Wêne:50 years saf rib.png|40px|link= Xelata Salvegera 50'emîn a Hêzên Çekdar ên Sovyetê]]
}}
'''Erebê Şemo''' yan jî '''Ereb Şamîlov''' ({{bi-ru|Араб Шамоевич Шамилов|Arab Şamoevîç Şamîlov}}; z. [[23ê çiriya pêşîn|23 çiriya pêşîn a]] [[1897]] li [[Qers]]ê − m. [[21ê gulanê|21 gulana]] [[1978]] li [[Êrîvan]]ê) [[nivîskar]]ekî [[kurd]] bû û weke bavê romana [[kurdî]] tê binavkirin. Yekemîn romana kurdî ya ku bi kurdî hatiye weşandin, ''[[Şivanê Kurmanca]]'' nivîsiye. Hinek ji deqa Şivanê Kurmanca ya çapên vê dawiyê hatiye desttêwerdan. Ev desttêwerdan di deqa ku Têmûrê Xelîl di pirtûka "antologiya 35 helbestvan û nivîskarên kurd yên sovyeta berê; çapa 2014 ", beşa li ser Şivanê Kurmanca, berçav e.

== Jiyan ==
Erebê Şemo ji malbatek şêxên [[êzîdi]]ya bû. Şemo di 23ê çiriya pêşîn a 1897an de li gundê [[Susuz]]ê li navçeya [[Qersê]], ku di wê heyamê de di bin desthilatiya [[Rûsya]]yê de bû, hatiye dinyayê. Ereb Şemo xwendina xwe ya pêşî diqedîne. Di sala 1913an de, dema ku 16 salî bû derbasî ser karê paletiyê dibe.

Erebê Şemo ji bilî zimanê kurdî, welê jî bi [[rûsî]], [[Zimanê osmanî|tirkîya osmanî]], [[yewnanî]], [[zimanê ermenî|ermenî]], [[gurcî]], [[almanî]] û [[azerî]] zanibû.
[[Wêne:Arab Shamilov's plaque, Yerevan.jpg|thumb]]
Bi biryara hikûmeta Sovyeta berê û Ermenîstanê Erebê Şemo û [[Îsahak Marogûlov]] dest bi amadekirina [[Alfabeya Şemo-Marogûlov|alfabeta kurdî ya bi tîpên latînî]] kir û di sala 1928an de karê xwe bi dawî anî. Wan di sala 1929'a yekemîn pirtûka bi kurdiya latînî li cihanê bi sernavê “Xʘ-xʘ hinbuna xandina nvisara kurmançi“ ("Xwe bi Xwe Hînbûna Kurmancî") çap kir. Erebê Şemo herwiha yek ji damezrênerên rojnameya [[Rya teze]] bû.

Di sala 1931ê de Erebê Şemo li Leningradê rastî [[Qanatê Kurdo]] tê û hevaltiyeke baş di navbera wan de çêdibe. Ji wir dest bi xebata wêjeyî û zanistî dike. Li wê derê nivîsên di der barê pirsgirêkên [[zimanê kurdî]] de amade dike û li [[Ermenistan]]ê çap dike. Ereb Şamilov, di navbera salen 1937 - 1954an de tam 17 salan li [[Sibirya]]'yê girtî jiyaye. Li vir bi jina xwe ya duyemin [[Mariya Vasîlevna]] ve dıbe nas ya ku di van biraninan de navê we derbas dıbe, ew bi xwe Ûris bûye. Keçen wi Asê û Zînê ji ve jina duyemin in. Jina wî ya berê Alman bûye.<ref>Kovara Çira, hejmar 6, havin 1996, r.14 "Çend Rûpel ji jiyana Ereb Şamilov/Wezîrê Eşo"</ref>

Piştî mirina Stalîn ew azad dibe û careke din vedigere Ermenistanê. Sala 1966an ew romana xwe ya dîrokî Dimdim belav dike. Di sala 1967an de jî ew li [[Mosko]]yê berhevoka ''Hikayetên Gelê Kurd'' û romana xwe ya bi navê [[Riya Bextewar]] diweşîne dike. Demeke dirêj di komîteya navendî ya [[Partiya komunîsta Ermenistanê]] de cih girt.

Li navenda Êrîvanê li ser dîwarê makke ku Erebê Şemo salên xwe yên dawiyê li wê derê derbas kiribû, wiha hatiye nivîsandin: “di vê malê de ji sala 1963-1978 temenê xwe derbas kiriye rewşenbîrê Kurd û karkerê muxulqeiyê Erebê Şemo Şamîlov.
Di war wêjeyî da li ser navê Erebê Şemo, xelatek heye. Vê xelatê didine wan kesan ku di xebata wêjeya kurdî da layîqê vê xelatê bên

== Berhem ==
=== Roman ===
* ''[[Şivanê Kurmanca]]'', 1930
* ''[[Dimdim]]'', 1966
* ''[[Jiyana Bextewar]], 1959''
* ''[[Hopo]]'', 1969
* ''[[Berbang]]'', 1958

=== Şano ===
* ''Koçekê Derewîn'', 1930

=== Çîrok ===
* ''Hikayetên Gelê Kurd'', 1967
* ''Kurdên Elegezê'', 1936

=== Meqale ===
* ''Pırsa Derheqa Feodalizme Nava Kurda da'', 1936
* ''Terîqa Rêvolûsiya Oktyabrê'', 1930
* ''Çirûskên Şoreşa Oktobirê'', 1972
* ''Kolxoz û Kara Wê Ji Gundiyan re'', 1930
* ''Şerê Tarîlka'', 1972

=== Senaryo ===
* ''Kurdên Ermenistanê'', 1959 <ref>[http://www.livelib.ru/author/428774 Араб Шамилов]</ref><ref>Հայկ Խաչատրյան Գրական տեղեկատու Սովետական գրող 1986 էջ 423-424]</ref>

=== Jînenîgarî ===
* ''Emrê Lenîn'', 1930

== Çavkanî ==
{{çavkanî}}
== Girêdanên derve ==
* [http://www.netkurd.com/nuce.asp?id=7432 110 saliya Erebê Şemo - rûsipîtiya gelê kurd; Têmûrê Xelîl, NETKURD, 5ê hezîranê 2007 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070710235020/http://www.netkurd.com/nuce.asp?id=7432 |date=2007-07-10 }}
* [http://www.avestakurd.net/erebe_shemo.htm Erebê Şemo; Eskerê BOYÎK, Avestakurd, 23ê gulanê 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070528054826/http://www.avestakurd.net/erebe_shemo.htm |date=2007-05-28 }}
* [http://www.avestakurd.net/avesta12/erebe%20semo.htm Portreya Erebê Şemo; Vanîkê Elîxan, Avestakurd, Hejmar 12, tîrmeh 2001] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060111132915/http://www.avestakurd.net/avesta12/erebe%20semo.htm |date=2006-01-11 }}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Jidayikbûn 1897]]
[[Kategorî:Kesên ji Qersê]]
[[Kategorî:Kurdên Ermenistanê]]
[[Kategorî:Mirin 1978]]
[[Kategorî:Nivîskarên êzîdî|Şemo, Ereb]]
[[Kategorî:Nivîskarên kurd]]
[[Kategorî:Nivîskarên zimanê kurdî]]