Mîr Seyîd Mehmûd Axa
| Mîr Seyîd Mahmûd Axa | |
|---|---|
| Şahpoorê Efxanan û Mogolan û 9. Hezretî Îşan ji Misilmanên Neqşîbendî yên Sunnî | |
 | |
| Jînenîgarî | |
| Dîn | Islam |
| Xanedan | Neqşîbendî û Barakzai |
biguhêre | |
Mîr Seyîd Mehmûd Axa (mir 1882) hiqûqnas, mîrê Efxanan û olîgarşekî Îngilîstan-Hindî bû. Ew ji rêza Muhammed ji neviyên Hezretî Îşan a yekem bû û wek Hezretî Îşanê 9emîn ê Rejîma Sufî ya Neqşîbendî xizmet kir.
Malbat
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Mîr ji aliyê diya xwe ve nesla 8emîn a Hezretî Îşan e û di rêza wî de bi bav û kalên xwe Ebdulqadir Gîlanî û Hesen El Eskerî ve girêdayî ye. Bi riya diya wî, padîşahiya împeratoriya Mughal jî jê re tê dayîn, ji ber ku diya wî jî ji dûndana împeratorê Mughal Aurangzeb bû.
Bavê wî mîrekî eşîrê (Amir Kabir) yê Seyîdên Efxanistanê bû ku ji neviyên bibandor Îmam Huseyn bîn Elî bû.[1]
Jînenîgarî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]"Restexiz"
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bi birayê xwe Seyîd Mîr Jan re, wî çanda Neqşîbendî ya Hezretî Îşan ji nû ve zindî kir, piştî ku ji bîr kirin, ji ber şehadeta trajîk a kalê xwe Hz. Ev qonaxa vejîna çanda Neqşîbendî bi têgîna farisî "Restaxiz" tê naskirin, ku tê wateya "vejîn" an jî "vejîn".[2][3]
Beş
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Çavkanî behsa carinan dikin ku wî di mijarên giyanî, civakî û darayî de alîkariya şagirtên xwe dike. Mîr wekî Olîgrafek bi hêz û bi avahiyek îstîxbarata zindî dihat nasîn. Wî avahiya xwe ya îstîxbaratê bi taybetî ji bo rizgarkirina mexdûran bikar anî. Bûyerek populer rizgarkirina zarokên şagirtên wî ji revandiyên sûcdar bû, yên ku ji ber karkirina zarokan destdirêjî li wan dikirin.[4]
Çêkirina çanda Hz Îşan
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Seyîd Mehmûd Axa dema ku li Amritsar, Lahore, Keşmîr û her weha Konstantînopolê çû malên wan, ji hêla şagirtên xwe ve pir rêz û hurmet lê hat pêşwazî kirin. Ders û dersên şerîeta îslamî û manewî da. Wî û birayê xwe mîrata bav û kalê xwe Hz. Wek nûnerê malbata Hz. Yek ji berhemên wî yên edebî yên taybet jî guherandina sirûda ku ji Hezretî Îşan maye ye.[5][6]
Sirûda Neqşîbendî ya Sunnî ya Guherîn
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Sirûda ku hatiye guherandin bi farisî, zimanê dayikê yê Hezretî Îşan û neviyên wî ye:[7]
رو در صف دوستان ما باش و مترس Piştgiriya hevalên me bikin û netirsin
خاک راه آستان ما باش و مترس Di rêya miradê me de xwelî be û netirse
گر جمله جهان قصد اوجود تو رد Tewra dema ku hemû dinya li dijî te be
دل فارغ دار از آن ما باش و مترس Dilekî pak be û bi me re bimîne û netirse
ما در کشانتان هستیم در کوه و دره Em te li çiya û newalan diparêzin
انجا که شیر و پلنگ و هشدار گذرد Li ku derê şêr, piling û hyena nêzîk in
پیران قوی دارم و مردان سره Li kêleka min pîrozên bihêz û navdar hene
هر کس که به ما کج نگرد جان نبره Yê ku li me binêre jiyana wî tune
رو در صف دوستان ما باش و مترس Piştgiriya hevalên me bikin û netirsin
خاک راه آستا ما باش و مترس Di rêya miradê me de xwelî bike û netirse
Rêzgirtin
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Seyîd Mehmûd Axa mirovekî pir vekirî bû û kesên ji olên cihê dikişand. Endamên komên olî yên mezin li Lahore hêz û taybetmendiyên xwedayî jê re veqetandin, ku di dawiyê de hişt ku ew şagirtên xwe yên ne-misilman bike misilman.[8]
mîras
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Mîr di bîst saliya xwe de li Lahorê wefat kiriye û li milê çepê gora paşerojê ya Seyîd Mîr Jan hatiye veşartin. Li goristana wî ya li Begampura, Lahore. Di dema mirina wî de, pevçûnek tund di navbera peyrewên wî yên olên cihê de, ku pîroziya ola xwe jê re girêdidin, derket. Şagirtên wî yên misilman Sunnî û Şîa jî hebûn, lê şagirtên wî yên Hindu yên li Lahorê heta rêza vejîna Krishna jî jê re diyar kirin. Wekî din, ew ji hêla Lahore Sikhên hevdem ve wekî gurû dihat hesibandin, her çend Seyîd Mehmûd Axa ne Hindu û ne jî Sikh bû, nirxên xwe wekî misilmanek muhafezekar diparêze. Di dawiyê de birayê wî yê mezin Seyîd Mîr Jan navbeynkarî û aramî li girseyê kir, biryar da ku wî bi awayekî îslamî li mezara Hz. Salvegera wefata wî bi duayên kin bi navê Zikr tê pîrozkirin.[9][10][11][12][13]
Şagirtên wî jê re dibêjin "Nûron ala Nûr" ango "manîfestoya ronahiya Hz Muhammed".
"Rabita"
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Ew bi dilsoziya xwe ya bi birayê xwe yê mezin û axayê Seyîd Mîr Jan re tê naskirin. Ev di Îslama Neqşbendî ya Sunnî de wekî têgîna Rabîta bi berfirehî tê nasîn, ku fedakarî li pey axayê xwe ye. Seyîd Mehmûd Axa bi awayekî dogmatîk wek mînaka “Rabîta". Qaşo dişibe Mihemed û Elî.[14]
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ Xteme Ziarate Şerîfe hezretî eşan Buxarî (ji aliyê Mîan Ehmed Bedir Axlaq (BSC) ve hatiye nivîsandin û lêkolînkirin) cara duyemîn di sala 1988an de hatiye çapkirin.
- ^ Tazkare Xuwanadane Hezretî Eşan (neneolojiya binemala Hz. Eşan) (ji hêla nivîskar û lêkolîner: Mihemed Yasîn Qeswarî Şîrketa Neqşbendî: Edara Talimat Neqşbendîyya Lahûr) r.335
- ^ Damrell, di Grace Jibîrkirî de, rûpel. 250 ff.
- ^ Tazkare Xuwanadane Hezretî Eşan (neneolojiya binemala Hz. Eşan) (ji hêla nivîskar û lêkolîner: Mihemed Yasîn Qeswarî Şîrketa Neqşbendî: Edara Talimat Neqşbendîyya Lahûr) r.335
- ^ Bedir Axlaq, di "Mian Hezretî Îşan Ûran û Qereb û Cewarîs de, rûpel 26
- ^ Ehmedê Axlaq di "Jînenîgariya Hezretî Îşan" de, rûpel 114
- ^ "Kopîkirina arşîvê". Ji orîjînalê di 11 gulan 2022 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 25 gulan 2022.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk) - ^ Bedir Axlaq, di "Mian Hezretî Îşan Ûran û Qereb û Cewarîs de, rûpel 115
- ^ "Seyid Mahmud (R.a.) | www.hazrat-ishaan.com"
- ^ Tazkare Xuwanadane Hezretî Eşan(neneolojiya binemala Hz.Eşan)(ji aliyê nivîskar û lêkolîner:Mihemed Yasîn Qeswarî Şîrketa Neqşbendî:Edara Talimat Neqşbendiyya Lahûr)r.332-337
- ^ Bedir Axlaq, di "Mian Hezretî Îşan Ûran û Qereb û Cewarîs de, rûpel 115
- ^ "Seyid Mahmud (R.a.) | www.hazrat-ishaan.com
- ^ "Kopîkirina arşîvê". Ji orîjînalê di 20 gulan 2022 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 25 gulan 2022.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk) - ^ Tazkare Xuwanadane Hezretî Eşan (neneolojiya binemala Hz. Eşan) (ji hêla nivîskar û lêkolîner: Mihemed Yasîn Qeswarî Şîrketa Neqşbendî: Edara Talimat Neqşbendîyya Lahûr) r.335