Metroya bajarê New Yorkê
Metroya bajarê New Yorkê, (bi inglîzî: New York City Subway) toreke metroyê ye ku li bajarê New York a Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê ye. Metroya New Yorkê di 9ê cotmeha 1863an de hat vekirin û yekem rawestgeha metroyê di 27ê cotmeha 1904an de hatiye vekirin. Metroya New Yorkê, yek ji kevintirîn pergalên veguheztina navbajariyên li cîhanê ye. Sîstema metroya New Yorkê xwediyê tora metroya herî mezin a cîhanê ye[1] û dirêjahiya tora metroyê 1370 kîlomêtre ye. Metro, ji 27 xet û 472 rawestgehan pêk tê.[2]
Metroya New Yorkê, ji xeynî hinek xetên ku di rewşên wekî acîl û karesatan de nîv-dem dixebitin, her rojên salê, 24 saetan dixebite.[3] Di warê hejmarên rêwiyan ên salane de, pergala herî qelebalix a veguhestina navbajariyê li Nîvkada rojava û cîhana rojava ye.[4] Metroya New Yorkê nehemîn pergala herî qelebalix a metro ya li cîhanê ye. Di sala 2017an de metroyê zêdeyî 1,72 mîlyar rêwî, di nava hefteyê de 5,6 mîlyon rêwî û di dawiya hefteyê de jî bi giştî 5,7 mîlyon rêwî ragirtiye.[5]
Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Metroya New Yorkê yekem car di 9ê cotmeha 1863an de wekî xetek trenê ya li ser erdê hate çêkirin.[6] Di salên 1870an de tuneleke wagonên bin erdê ku 95 metre dirêj dibe û di xebatê de bû, ji aliyê Alfred Ely Beach ve hate çêkirin.[7] Yekem xeta trênê ya binerdê ya New Yorkê di 27ê cotmeha 1904an de hate çêkirin. Ev xet ji şaredariyê heta ceddeya 145emîn û Broadwayê diçû.[8] Dirêjahiya wê 14,7 km bû û 28 rawestgehên xetê hebû. Xet ji hêla Pargîdaniya Transît Rapid a Interborough (IRT) ve dihate xebitandin. Piştre re xetên metroyê di sala 1905an de heta Bronx, di 1907an de heta Brooklyn û di 1915an de heta Queens hatin dirêj kirin.[7]
Xetên Metroyê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
| Nîşan | Xet | Rê |
|---|---|---|
| IRT (Division A) | ||
| Xeta IRT Broadway-Seventh Avenueê | ||
|
Broadway–Seventh Avenue Local | Van Cortlandt Park–242nd Street - South Ferry |
|
Seventh Avenue Express | Wakefield–241st Street - Flatbush Avenue–Brooklyn College/New Lots Avenue |
|
Seventh Avenue Express | Harlem–148 Street - New Lots Avenue |
| Xeta IRT Lexington Avenueê | ||
|
Lexington Avenue Express | Woodlawn - Crown Heights–Utica Avenue/New Lots Avenue |
|
Lexington Avenue Express | Eastchester–Dyre Avenue/Nereid Avenue - Flatbush Avenue–Brooklyn College/New Lots Avenue |
 
|
Lexington Avenue Local Pelham Bay Park Express |
Pelham Bay Park/Parkchester - Brooklyn Bridge–City Hall |
| Xeta IRT Flushingê | ||
 
|
Flushing Local Flushing Express |
Flushing–Main Street - 34th Street–Hudson Yards |
| Xeta Shuttleê | ||
|
42nd Street Shuttle | Times Square - Grand Central |
| BMT/IND (Division B) | ||
| Xeta IND Eighth Avenueê | ||
|
Eighth Avenue Express | Inwood–207 Street - Ozone Park–Lefferts Boulevard/Far Rockaway–Mott Avenue/Rockaway Park–Beach 116th Street |
|
Eighth Avenue Local | 168th Street - Euclid Avenue |
|
Eighth Avenue Local | Jamaica Center–Parsons/Archer - World Trade Center |
| Xeta IND Sixth Avenueê | ||
|
Sixth Avenue Express | Bedford Park Boulevard/145th Street - Brighton Beach |
|
Sixth Avenue Express | Norwood–205th Street - Coney Island–Stillwell Avenue |
|
Queens Boulevard Express/Sixth Avenue Local | Jamaica–179th Street - Coney Island–Stillwell Avenue |
|
Queens Boulevard/Sixth Avenue Local | Forest Hills–71st Avenue - Middle Village–Metropolitan Avenue |
| Xeta IND Crosstownê | ||
|
Brooklyn-Queens Crosstown | Court Square - Church Avenue |
| Xeta IND Second Avenueyê | ||
|
Second Avenue Local | 125th Street - Hanover Square |
| Xeta BMT Nassau Streetê | ||
|
Nassau Street Local | Jamaica Center–Parsons/Archer - Broad Street |
|
Nassau Street Express | Jamaica Center–Parsons/Archer - Broad Street |
| Xeta BMT Canarsie | ||
|
14th Street–Canarsie Local | Eighth Avenue - Canarsie–Rockaway Parkway |
| Xeta BMT Broadwayê | ||
|
Broadway Express | Astoria–Ditmars Boulevard/96th Street - Coney Island–Stillwell Avenue |
|
Second Avenue/Broadway Express/Brighton Local | 96th Street - Coney Island–Stillwell Avenue |
|
Broadway Local | Forest Hills–71st Avenue - Bay Ridge–95th Street |
|
Broadway Local | Astoria–Ditmars Boulevard - Whitehall Street–South Ferry |
| Shuttle Hattı | ||
|
|
Franklin Avenue Shuttle | Franklin Avenue - Prospect Park |
|
Rockaway Park Shuttle | Broad Channel - Rockaway Park–Beach 116th Street |
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ^ "nycsubway.org: Subway FAQ: Facts and Figures". www.nycsubway.org. Roja gihiştinê 23 kanûna pêşîn 2021.
- ^ "mta.info | Facts and Figures". web.mta.info. Roja gihiştinê 23 kanûna pêşîn 2021.
- ^ "Riding the subway". MTA (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 23 kanûna pêşîn 2021.
- ^ "mta.info | Facts and Figures". web.archive.org. 22 hezîran 2013. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 22 hezîran 2013. Roja gihiştinê 23 kanûna pêşîn 2021.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk) - ^ "mta.info | Facts and Figures". web.mta.info. Roja gihiştinê 23 kanûna pêşîn 2021.
- ^ "Beach Pneumatic". web.archive.org. 6 çiriya pêşîn 2007. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 6 çiriya pêşîn 2007. Roja gihiştinê 23 kanûna pêşîn 2021.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk) - ^ a b Editors, History com. "New York City subway opens". HISTORY (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 23 kanûna pêşîn 2021.
{{cite web}}:|paşnav=sernavekî giştî bi kar tîne (alîkarî) - ^ Editors, History com. "New York City subway opens". HISTORY (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 23 kanûna pêşîn 2021.
{{cite web}}:|paşnav=sernavekî giştî bi kar tîne (alîkarî)
| Navneteweyî | |
|---|---|
| Neteweyî | |
