Muzîka klasîk

Muzîka klasîk
Cureyên stranê
Sirûd:
Dema avabûnê	c. 500s
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Muzîka klasîk di wateya teng a muzîknasiyê de tê wateya şêwazên muzîka hunerî yên ewropî yên ji derdora salên 1730an heya salên 1830an. Di wateyek firehtir de muzîka klasîk tevahiya kevneşopiya muzîka hunerî ya ewropî dihewîne. Ji aliyêk din ve muzîka klasîk dikare kevneşopiyên muzîkê yên ne-ewropî an yên populer jî vebêje.

Serdemên Muzîka Klasîk a Rojavayî

Ronesans (1450–1600)

Ronesans, ku tê maneya ji nû ve zayînê (Fr. Re-naissance) , heyamek bi qasî 200 salan vedihewîne, dema ku Serdema Navîn hilweşiya û ramanên ku dê Serdema Ronahîbûnê pêk bînin dest pê kir. Kesên ku hewl didin ji bindestiya mezin a dêrê xilas bibin, dest bi belavkirina ramanê dikin ku ev dinya ne tenê qonaxek amadekariyê ye ji bo jiyana axretê, lê divê îro were jiyîn. Ji ber vê yekê hunermend di bin bandora vê ramanê de dest bi hilberîn û pêşxistina berhemên xwe dikin. Dansên bi coşa jiyanê hatin afirandin bi Ronesansê dest pê kir û hejmara amûrên ku di van dîlanan de hatin bikaranîn zêde bûn. Amûr ne tenê hevrêtiyê peyda dikin, lê bi zêdebûna muzîka dengbêjî re, daxwaza muzîkê hem ji hêla perwerdehiyê û hem jî wekî şahî ji amatoran re zêde bûye.

Taybetmendiyên Giştî yên Muzîka Ronesansê;

• Şêweya dengbêjî ya pirfonîkî digihîje lûtkeya xwe, dema ku bestekar ewqas jêhatî dibin ku dêr neçar dibe ku li ser qaîdeyên muzîkê tawîz bide.

• Muzîka ne olî girîngiyê bi dest dixe. Ji salên 1550’î û pê de şêwazeke muzîkê ya serbixwe derketiye holê.

• Muzîka ku berê bi komên enstrûmanên ji heman malbatê dihatin çêkirin, bi komên zêdetir ên têkel dest pê kir.

• Bi pêşketina çapxaneyê re, awayên amûran ên yekem dest bi nivîsandin û weşandinê kirin.

Di vê serdemê de, muzîk hêdî hêdî ji sînorên Serdema Navîn hate rizgar kirin, û pirrengî di rîtm, aheng û form de hate destûr kirin. Di Ronesansê de, muzîk bû amûrek ji bo vegotina kesane. Amadekar riyên dîtine ku ew metnên ku ji wan muzîka dengbêjî çêdikin baştir îfade bikin. Di muzîka ne olî de teknîkên nivîsandinê yên muzîka olî dihatin bikaranîn û di muzîka olî de jî amûr û hêmanên rîtmîk ên muzîka gelêrî dest pê kirin. Formên populer ên wekî chanson û madrigal li seranserê Ewrûpayê belav bûn, û qesr bûne saziyên kardêr , hem stranbêj û hem jî hunermendên virtuoz ên enstrumanên xwe dixebitin. Di dema Ronesansê de, guhertoyên destpêkê yên gelek amûrên nûjen ên naskirî (di nav de lût, malbata violîn , malbata kemanê , mandolîn , gîtar , bayê dar, û amûrên klavyeyê ) veguherî formên nû û hate pêşve xistin da ku bersivê bidin pêşkeftina ramanên nû yên muzîkê. Ji bo afirandina muzîka nû, ji bestekar û muzîkjenan re derfetên çêtir têne peyda kirin. Kompozîtorên navdar ên serdemê Guillaume Dufay , Johannes Ockeghem , Giovanni Pierluigi da Palestrina û Carlo Gesualdo ne .

Serdema Barok (1600–1750)

Peyva Baroque, ku di Portekîzî de tê wateya margarantiya xêzkirî, nehevseng, ji ​​hêla nivîskarê fransî Noël-Antoine Pluche ve ji bo dabeşkirina karên muzîkê di nîvê salên 1700-an de hate bikar anîn. Pluche di xebata xwe ya Spectacle de la Naturale (Nîşandana Xwezayê) de, ku di sala 1746-an de hatî çap kirin, diyar kir ku li şûna ku muzîkê li gorî welatê xwe dabeş bikin, divê ew bibin du du: musique chantante (muzika stranê) û musique barok (muzîka barok) . Li vir wî peyva barok bi maneya rût, bê şekl bi kar aniye. Her wiha, dema ku lêxistina her du muzîkjenan berawird dike, wî îfadeya 'Li şûna almasên li ser rûyê erdê, hewl dide bi darê zorê ji binê behrê mirwaranên gemar (barok) derxe' ji bo şîroveya ku wî pir bi deng û guncaw ji çêjên serdema borî dît . Esasê nirxandinê jî kêmasî û zêde ronîkirin bû.

Van rengdêrên biçûkxistinê yên ku ji bo danasîna serdemek pir girîng di muzîkê de têne bikar anîn me ji wateya giştî ya Barokê dûr dixe. Barok, di pênaseya xwe ya herî kurt de, hunera qesrê ye. Asta tamê bi xwezayî têgihîştina safî ya esilzade ( arîstokratî ) nîşan dide, ku têkiliyek bi xemilandinê re heye. Peyva Barok, wekî ku îro tê fêm kirin, ji bo navê serdemek di dîroka muzîkê de tenê di dawiya sedsala 19-an de dest pê kir.

Yek ji rêgezên herî girîng ên muzîka Barok şêwaza konserato ye, ku hêzên dengbêj û enstrumental li hev dicivînin û bi hev re rû bi rû dimînin . Ev şêwaz ji motetên polîkoral ên Andrea Gabreli û Giovanni Gabreli û pêşkeftina teknîka bassê ya domdar ji hêla bestekerên sedsala 17-an ve wekî Lodovico Grossi da Viadana (z. 1560-1627) ve tê.

Bassa domdar (Basso Continuo) şêwazek hevrêtiyê ye ku di heyama barokê de derketiye holê û bi gelemperî bi klavyeyek û amûrek têl di rêza bassê ya muzîkê de - li dijî melodiya di asta kêm de tê lêxistin. Ew rêbazek çêkirina mûzîkê ye ku tê de çello an fagot beşa bassê lêdixe, dema ku çengek, lût û carinan jî organek bi qismî li ser vê beşa bassê ahengsaziyê çêdike, bi tijîkirina valahiyên ahengê di muzîkê de wê dewlemend dike.

Derketina wê dikare wekî pêşkeftinek maqûl a şoreşê were ravekirin (nêz. 1600) ku serweriya dengê bilind li ser homojeniya tekstal a pirfoniya Ronesansê ragihand. Bingeha ahenga muzîka polîfonîk niha bi rastî di navbera her du destên enstrumantîstekî de ye. Bandorên aliyî yên muzîka olî û laîk bû sedem ku Agostino Agazzari (1578-1640) di sala 1607 de pirtûkek rêber çap bike; Del Sonare sopra'l basso con tutti l'stromenti (Li Ser Lîstina Partiya Basê Bi Hemî Amûran).

Di heyama muzîka Barokê de berhemên bestekarên wekî Johann Sebastian Bach , Antonio Vivaldi , Jean-Baptiste Lully , Arcangelo Corelli , Claudio Monteverdi , Jean-Philippe Rameau , Henry Purcell , George Frideric Handel û Georg Philipp Telemann hene. Cûdahiya di navbera şêwaza Barok û şêwaza Ronesansê de ew e ku xwedan vegotinek xweşiktir e. Amûra herî navdar a vê serdemê çengkord e . Kevneşop hema hema di her celeb muzîkê de hate bikar anîn (her çend pir caran ji bo mebestên pêvekirinê, binêre li bass berdewam ). Di serdemê de ji bilî muzîka dengbêjî, muzîka enstrumental jî pêş ket; sonata , konserê grosso , konserê solo û suite cureyên muzîka instrumental ên hevpar ên vê serdemê ne.

Di muzîka barok de nûbûniya sereke pêşkeftina 'tonalîteya fonksiyonel' e (têgîna mezin û piçûk). Di vê serdemê de bestekar û sazbendan dest bi sepandina xemlên melodîk û rîtmîkî yên pir berfireh û naziktir kirin; Wan awayê notasyona muzîkê guherandin û bi teknîkên nû dest bi lêdana enstrumanan kirin. Di serdema muzîka Barok de, mezinahî, berbelavbûn û tevliheviya kirina muzîkê bi enstrumanan zêde bû. Serdema muzîka Barok ew serdema ku tê de hunera dîtbarî ya operayê ava bûye, pêşketiye û populer bûye. Piraniya têgîn û têgehên muzîkê yên ku îro têne bikar anîn ji Italytalya, di serdema muzîka barok de derketine, û hîn jî bi berfirehî têne bikar anîn.