Obduksiyon

Obduksiyon, pêvajoyek jeolojîkî ye ku tê de qalika okyanûsê ya qalindtir (û hetta mantoya jorîn) li ser tixûbek okyanûsê ya daketî ya li ser tixûbek peşkek hevgirtî tê hilanîn û li jora plakaya cîran tê avêtin. Dema ku lewheyên okyanûs û parzemînî digihêjin hev, bi gelemperî qalika okyanûsê ya qalind di pêvajoya binavbûnê de di binê qalika parzemînê de binav dibe. Obduksiyon, ku hindiktir e, bi gelemperî di lihevketina plakan de li kemberên orojenîk pêk tê (ku plakaya okyanûsê ya ku di bin avê de ye, hin ji maddeyên xwe li ser plakaya parzemînê dişewitîne, kulmek çêdike) an qadên paş-arc (cihên ku qeraxa parzemînê ji ber stresa lihevketina plaqê ji parzemîna mayî tê kişandin).

Girtina lîtosfera okyanûsê komek taybetmendî ya celebên keviran ku bi navê ofîolît tê binavkirin, çêdike. Ev kom ji zinarên niştecîh ên deryayî yên kûr (çert, kevirê kilsinî, nehînên klastîkî), zinarên volkanîkî (lavayên balîf, cama volkanîkî, axek volkanîkî, dîkên pelçiqandî û gabbros) û peridotîtê (kevirê mantoyê) pêk tê.

Çêbûn li cihê ku perçeyek qaşilê parzemînê di nav deverek binavbûnê de tê girtin û di encamê de kevirên mafîk û ultramafîk ên okyanûsê ji mantoyê ber bi qalika parzemînê ve tê kişandin. Dûrbûn bi gelemperî li cîhê ku lewheyek tektonîkî ya piçûk di navbera du lewheyên mezin de tê girtin, bi qalikê (hem kemera giravê û hem jî okyanûsê) li ser parzemîna cîran wekî erdek nû tê welandin. Dema ku du lewheyên parzemînî li hev dikevin, girtina qalika okyanûsê ya di navbera wan de bi gelemperî beşek ji orjeniya encam e. Wusa dixuye ku piraniya astengiyan di hewzên paşîn ên li jorê deverên binavbûnê de di dema girtina okyanûsek an orjeniyê de dest pê kirine.

Cûreyên Obduksiyonê

Li herêmên binavbûnê bilindbûn

Ev pêvajo di bin û li pişt dîwarên hundur ên xendekên okyanûsê de (herêma binavbûnê) ku perçeyên qaşil û mantoya okyanûsê ji beşa jorîn a plakaya daketî tê çikandin û di kombûnên tansiyona bilind de li hember keviya pêşeng a plakaya din tê çikandin û pak kirin.

Di pêvajoya tansiyonê de qelsbûn û şikestina qaşilê okyanûsê û mantoya jorîn çêdibe. Ev jî dibe sedema tevlêbûna pelên ofîolîtê di nav plakaya sergirtî de.

Pevçûnek pêşkeftî ya perçeyên ofîolîtê û perçeyên kemerê yên li hember keviya pêşeng a parzemînê dibe ku di demek dirêj de bidome û bibe sedema formek berhevkirina parzemînê.

Teleskopîngê pêçandî ya li ser peravên parzemînî yên celebê Atlantîkê

Forma herî hêsan a vê celebê obductionê dibe ku ji pêşkeftina herêmek binavbûnê ya li nêzî peravê parzemînê peyda bibe. Li jor û li pişt devera binavbûnê, barek ji qaşil û mantoya okyanûsê li ser tebeqeya daketinê siwar dibe. Okyanûsa, ku di navbera qeraxa parzemînê û qada binavbûnê de dikeve navberê, gav bi gav tê daqurtandin heya ku perdeya parzemînê digihîje qada binavbûnê û qeşengek mezin an perçek ji qaşil û mantoya okyanûsê li seranserê parzemînê tê kişandin. Ji ber ku hejandina qaşilê parzemînî ya kêmasî sivik dibe ku binavbûna wê ya berfereh qedexe bike, di polarîteya binavbûnê de guheztinek çêdibe ku pelek ofofiolîtê ku li jorê lewheyek daketî ye derkeve holê.

Lêbelê, ger okyanûsek mezin di navbera peravê parzemînê de, qada binavbûnê de bikeve navberê, dibe ku kevanek bi tevahî pêşkeftî û hewza kemera paşîn di dawiyê de bigihîje û bi peravê parzemînê re dikeve nava hev. Zêdetir lihevhatina dibe ku bibe sedema zêdekirina kombûna kevana volqanîkî û dibe ku li dû guheztina polarîteya binavbûnê were şopandin.

Li gorî kombûna zinaran û her weha jêrzemîna ofîolîtê ya tevlihev û têkçûnên kemerê, dibe ku Kompleksa Peravê ya rojavayê Newfoundland ji hêla vê mekanîzmayê ve hatî çêkirin.

Veguherîna girêkek belavbûyî ber bi devera jêrzemînê ve

Gelek kompleksên ofîolîtê di demeke kurt de piştî nifşa wan ji hêla vekirina plakaya ve wekî pelên germ ên ziravkirî yên tenik ên lîtosfera okyanûsê hatine bicîh kirin. Guhertina ji sînorê plakaya belavbûyî berbi sînorê plakaya binavbûnê dibe ku ji nûvesazkirina bilez a tevgera pêvek a têkildar bibe sedem. Di heman demê de xeletiyek veguherînê dibe ku bibe herêmek binavbûnê, digel ku aliyê ku lîtosfera bilind, germtir, ziravtir li ser lîtosfera jêrîn, sartir siwar dibe. Ger ku ew li nêzî perdeyek parzemînê çêbibe, ev mekanîzma dê bibe sedema dorpêçkirina kompleksa ofîolîtê.

Hewldana zincîra berbelav û herêmeke binavbûnê

Di rewşê de ku zincîreyek belavbûyî nêzikî herêmeke binavbûnê dibe, rîş bi qada binavbûnê re diqelibe, di wê demê de dê têkiliyek tevlihev a niştecîhên tektonîkî yên girêdayî binavbûnê û çalakiya agirî ya tektonîkî ya bi belavbûnê ve pêşve dibe. Berika çepê dibe ku di nav xendeqê de dakeve an jî ber bi jor ve biçe ser valahiya xendeka kemerê û teranên kemerê wekî perçeyek ofîolîta germ. Van her du mekanîzmayan di jimar 2 B û C de têne xuyakirin. Du mînakên vê danûstendinê ya ku li ser xendekek li hev dikeve, baş têne belge kirin. Ya yekem kêmbûna pêşkeftî ya plakaya Farallon li derveyî Kalîforniyayê ye. Ji hêla mekanîzmaya pêşniyarkirî ya jorîn ve dorpêçkirina ophiolite nayê hêvî kirin ji ber ku her du lewheyên sînorê veguherîna dextralê parve dikin. Lêbelê, lihevketina mezin a plakaya Kula/Pasîfîkê bi Alaskan/Aleutian re bû sedema destpêkirina binavbûna plakaya Pasîfîkê ya li binê Alaska, bêyî ku nîşanek negirtin an jî bi rastî jî diyardeyek mezin a "daqurtandin"ê çênabe.