Sosin
Sosin, pelezê (Iris) çineke riwekên famîleya sosinan (Iridaceae) e. Li Kurdistanê jî gelek cureyên vê çînê diçên. Navên van cureyan wekî navê giştî tê bikaranîn ku tevlîhevî derdikevin. Bo mînak, pizîlaq, kolbiz (Iris retuculata), pelezêsk (Iris germanica) ûêd hemî jî cureyên sosinê ne. 200 heya 280 cureyên vê riwekê hene.
Sîstematîk
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Çîna Iris li 6 bineçînan hatiye veqetandin:
- Bineçîna Hermodactyloides Spach: Kokên wan girikî ne.
- Bineçîna Iris: Bireh in, wiha tên bi rêz kirin:S
- Seksiyona Hexapogon
- Seksiyona Iris
- Seksiyona Oncocyclus
- Seksiyona Psammiris
- Seksiyona Pseudoregelia
- Seksiyona Regelia
- Bineçîna Limniris (Tausch) Spach: Bireh in: Ev in sekyonên wê:
- Seksiyona Limniris
- Seksiyona Lophiris
- Bineçîna Nepalensis: Bireh in.
- Bineçîna Scorpiris Spach: Kokên wan girikî ne.
- Binekoma Xiphium
Cureyên wê yên navdar
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Pelezêya rût (Iris aphylla L.)
- Sosina Gabarê (Iris aucheri (Bak.) Sealy, Syn.: Iris sindjarensis)
- Sosina Botanê (Iris bakeriana)
- Sosina bikilonç yan pelezêya Xoresanê (Iris bucharica Foster)
- Iris bulleyana Dykes
- Iris celikii
- Iris chamaeiris Bertol.
- Sosina xêzikzêr (Iris chrysographes Dykes)
- Sosina bikimşik (Iris cristata Soland.)
- Kolbiza zimanglover (Iris cycloglossa)
- Sosina Danfordê (Iris danfordiae (Bak.) Boiss.)
- Iris decora Wall., Syn.: Iris nepalensis
- Sosina delavayê (Iris delavayi Mich.)
- Sosina leoparan, pelezêya parsan (Iris domestica, Syn.: Belamcanda chinensis (L.) Redouté)
- Sosina avevekê (Iris ensata Thunb., Syn.: haematophylla): * Iris filifolia Boiss.
- Sosina baxçeyên cotyaran an pelezêya zer (Iris flavescens)
- Sosina Florentînayê (Iris florentina)
- Pizîlaqa genî (Iris foetidissima L.)
- Sosina daristanê (Iris forrestii Dykes)
- Sosinmis an pelezêya rengê sifirê (Iris fulva)
- Pelezêsk, pizîlaqa alman (Iris germanica L.)
- Kolbiza japonî (Iris gracilipes)
- Sosina Graeber (Iris graeberiana)
- Sosina çîmenê (Iris graminea)
- Kolbiza keskoyî (Iris histrio)
- Kolbiza hûrik (Iris histrioides Dykes)
- Sosina Hoog (Iris hoogiana)
- Sosina qûmê (Iris humilis Georgi, Syn.: I. arenaria, I. flavissima)
- Sosina keskesorê (Iris innominata)
- Sosina bigulbank (Iris japonica Thunb.)
- Iris kaempferi Sieb.
- Sosina Korolkow (Iris korolkowii)
- Kolbiza golê yan kolbiza amerîkan (Iris lacustris Nutt.)
- Sosina Colemêrg
- Sosina bûkê (Iris laevigata)
- Sosina îngilîz (Iris latifolia)
- Sosina mezin an pelezêya Semerkandê (Iris magnifica)
- Iris mellita Janka
- Sosina Rocky-Mountainê (Iris missouriensis)
- Sosina reş (Iris nigricans)
- Iris orchioides Carr.
- Sosina pepûleyan (Iris orientalis)
- Sosina Orjen (Iris orjenii)
- Spsina beqem (Iris pallida Lam.)
- Sosina sînemiliyan (Iris pamphylica)
- Iris planifolia (Miller) Fiori & Paol.
- Kolbiza cûce (Iris pumila L.)
- Iris purpureobracteata Math. & Baytop
- Sosina Reichenbach (Iris reichenbachii Heuff.)
- Sosina bircan (Iris ruthenica Ker-Gawl.)
Ostsibirien, Japan und Alaska.
- Sosina bejî yan sosina Bîngolê (Iris spuria L.)
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- S. I. Ali, Brian Mathew: Flora of Pakistan 202: Iridaceae. University of Karachi, Department of Botany, Karachi 2000, online. (îngilîzî)
Wêje
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- British Iris Society, Species Group (weşan.): A Guide to Species Irises. Their Identification and Cultivation. Cambridge University Press, Cambridge 1997, ISBN 0-521-44074-2,
Girêdanên derve
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- Agahî di Plants for a Future. Girêdana arşîvê 2009-07-31 li ser Wayback Machine (îngl.)