Şerê Hizbullaha Kurdistanê û Tirkiyeyê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Xaneqînî (gotûbêj | beşdarî)
1152 guhartin
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl Guhartina mobîl a pêşketî
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Betalkirî Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Rêz 1: Rêz 1:
{{Google Werger}}
'''Şerê Sofîk û Tirkiyeyê''' pêvçûneke ku di navbera salên 1980 û 2000an de serdemeke kuştin, pevçûnên çekdarî, revandin û êrîşên din ên bi pêşengiya [[Hizbullaha Kurdistanê|sofîkan]] hatibû destpêkirin. Serhildan ji destpêka damezrandina Sofîk dest pê kir û ji aliyê [[Hüseyin Velioğlu]] heta ku di sala 2000an de ji aliyê polîsên tirkî ve hat kuştin û piştre ji aliyê Îsa Altsoy ve ji sala 2001 heta ku di sala 2002an de çekberdana rêxistinê ragihand. Car caran êrîşên [[Tirkiye|dewleta tirkî]] ên li dijî Sofîkê berdewam kir.
'''Şerê Sofîk û Tirkiyeyê''' pêvçûneke ku di navbera salên 1980 û 2000an de serdemeke kuştin, pevçûnên çekdarî, revandin û êrîşên din ên bi pêşengiya [[Hizbullaha Kurdistanê|sofîkan]] hatibû destpêkirin. Serhildan ji destpêka damezrandina Sofîk dest pê kir û ji aliyê [[Hüseyin Velioğlu]] heta ku di sala 2000an de ji aliyê polîsên tirkî ve hat kuştin û piştre ji aliyê Îsa Altsoy ve ji sala 2001 heta ku di sala 2002an de çekberdana rêxistinê ragihand. Car caran êrîşên [[Tirkiye|dewleta tirkî]] ên li dijî Sofîkê berdewam kir.


Guhartoya 17:01, 4 adar 2024

Şerê Sofîk û Tirkiyeyê pêvçûneke ku di navbera salên 1980 û 2000an de serdemeke kuştin, pevçûnên çekdarî, revandin û êrîşên din ên bi pêşengiya sofîkan hatibû destpêkirin. Serhildan ji destpêka damezrandina Sofîk dest pê kir û ji aliyê Hüseyin Velioğlu heta ku di sala 2000an de ji aliyê polîsên tirkî ve hat kuştin û piştre ji aliyê Îsa Altsoy ve ji sala 2001 heta ku di sala 2002an de çekberdana rêxistinê ragihand. Car caran êrîşên dewleta tirkî ên li dijî Sofîkê berdewam kir.

Paşperdeh

Rayedarên Tirkiyê îdia kirin ku Sofîk ji aliyê Îranê ve tê fînansekirin, û çekdarên wê li Komara Îslamî ya Îranê hatine perwerdekirin, ku Îran bi îddîayan plan dike ku Sofîk bikar bîne ji bo hilweşandina hikûmeta Tirkiyê û avakirina Komara Îslamî ya Îranê.[1][2][3] Lê dîsa jî, Sofîk dev ji vê armancê berda û dest bi veqetandina kurdan kir.[4]

Sofîk Tirkiye wek dewleteke zordar û dijminê Îslamê dinirxand û PKK jî wek tehdîd dinirxand. Sofîk îdia dikir ku ew yekane nûnerê Kurdan e li Tirkiyeyê û PKK ne rewa dibîne, PKK jî li hember wan jî heman helwestê dibîne. Endamên Sofîkê qebûl nekirin ku PKK bi navê "Partiya Karkerên Kurdistanê" were naskirin û tenê "Partiya Kafirên Kurdistanê" bikar anîn.[5] Di manîfestoya Sofîk de, ku Huseyin Velioglu nivîsandibû, armanca fermî ya komê serxwebûna Kurdistanê bû.[6]

Şer

Sofîk di destpêka xwe de nexwest şerê PKK’ê bike û carinan jî gelek caran hewla aştiyê bi PKK’ê re dabû, lê bi ser neketibû. Wan şandek şandibû seredana Geliyê Beqaa ji bo aşitiyê û gotûbêjkirina hevkariyên paşerojê bi PKKê re, tevî ku ew di 17 Gulan 1991 de hatin astengkirin, dema ku PKKê, tevî ku nexwestî bû, dê û bavê endamekî Sofîkê yê payebilind li Şirnexê kuşt. Di merasîma cenaze de Sofîk li dijî PKK’ê şer îlan kir û di 3’ê Kanûna 1991’an de endamê Sofîk, Mihemed Ata, efserê herêmê yê PKK’ê Mixail Bayro û parêzvanên wî kuştin. Piştre Ata di pevçûnên bi hêzên Tirk re hat kuştin. Pevçûnên di navbera PKK û Sofîk de heta sala 1995 berdewam bûn, ku PKK nêzîkî 500 şervanên xwe winda kir û Sofîk jî di derdora 200 de gelek kêmtir winda kir. Piştî sala 1995’an, Sofîk û PKK’ê her du jî dest ji hedefgirtina hev berdan û bi tevahî bala xwe dan şerê li dijî Tirkiyê, tevî ku ti peymanek fermî nebû û dijmin man.[7]

Di salên 1990î de, Sofîk gelek caran digot ku ew naxwaze şerê PKK’ê bike û nakokiyên di navbera wan de tenê zirarê dide Kurdan, di heman demê de bi kêrî Tirkiyê û dewleta kûr tê. Her wiha Sofîkê îdia kir ku PKK bêtehemûl e û yê ku şer daye destpêkirin e.[8]

Li gor Tirkiyê, PKK û Sofîkê di sala 1998an de agirbesteke fermî û bi temamî bi bandor pêk anîn û hêdî hêdî pêwendiyên wan pêşde çûn û rê li ber hevkariya pêşerojê vekir.[9] Wê demê Huseyîn Velîoglû piştî Abdullah Öcalan bû kesê herî zêde li Tirkiyeyê tê xwestin.[10][11]

Sofîk tometên ku bi dewleta Tirk re kar dike red kir û îdia kir ku ew propagandaya PKKê ye, lê dewleta Tirk jî Sofîk wek rêxistinek terorîst û metirsîdar dibîne, her çend di destpêkê de tehemula Sofîk kir jî, ji ber şerê PKK'ê.[12][13] Di hevpeyvînekê de, muxalifekî Sofîke ku bi xwe Hüseyin Velioğlu nas dike, îdia kir ku ti têkiliya Sofîk bi dewleta Tirk re nîne, dewleta Tirk jî tehemula Hizbullahê nake. Wî da zanîn ku dewleta Tirk pir mijûl e bi şerê PKKê re ku giraniyê bide ser Sofîk, vê yekê hişt ku Sofîk mezin bibe, lê dema ku Öcalan hat girtin û PKK lawaz bû, dewleta Tirk zû Sofîk têk bir.[14]

Tevî ku rayedarên Tirk di navbera salên 1992 û 1996'an de zêdetirî 1550 endamên Sofîkê girtin, di heman demê de endamên PKK'ê jî girtin, lê wan şerê ku di navbera PKK û Sofîkê de diqewime guh neda, bi hêvîya ku her du komên Kurd şerê hev bikin heta ku tu grûp nebin xwedî hêza berdewamkirina serhildana Kurd li Tirkiyê. Lê belê ji ber zêdebûna kurdayetiya a Huseyin Velioglu,[15] agirbesta Sofîkê ya bi PKK’ê re,[9] zêdebûna hebûna Sofîkê di nava Kurdên başûrê rojhilatê Tirkiyeyê de û her wiha ji ber zêdebûna dijminatiya Sofîkê ya li hember Tirkiyeyê,[16] rayedarên Tirk êdî nikarin Sofîkê paşguh bikin, û ji 1997 heta 2000 zêdetir ji 6000 Sofîk girtin.[17]

Desthilatdarên Tirk çekdarên Sofîk tawanbar kirin ku cil û bergên xwe wek Suleymanci an Nurcu (komek ku ew gelek caran kuştin), û xwe li ber çavê xelkê didin nasandin da ku nebin gumanbarên terorê.[10]

Rayedarên Tirk giranî dan Sofîkê û dest bi şopandina tevgerên wan kirin. Serkirdayetiya Sofîkê, di asta bilind de, dest bi îdamkirina endamên xwe yên ku gumana wan îxbarên Tirkiyê û MİTê ne, kirin. Sofîkê êrîşên xwe yên li dijî desthilatdar û sivîlên Tirk zêde kirin.[11]

Îstîxbarata Tirkiyê diyar kir ku Hereketa Îslamiya Kurdistanê (HIK) û PKK di tevahiya serhildanê de alîkariya Sofîkê kirine.[10] Sererkanekî polîsê Tirk jî PKK û Sofîk weke tiliyên yek dest bi nav kir.[18][19] Di sala 1998 de, rayedarên Tirk îdîa kir ku Huseyin Velioğlu û hejmareke girîng ji şervanên Hizbullah çûne Kurdistana Başûrî û ji Bizûtinewey Îslamî le Kurdistan (IMK) perwerde dîtine.[20] IMK komeke pir bi hêz bû li Kurdistana Başûrî, û piştre ligel Ensarulîslam û Komel şer kir ji bo avakirina Mîrnişîna Îslamî ya Biyareyê.[21]

Piştî girtina Abdullah Öcalan di sala 1999 de, rayedarên Tirk dest bi balkişandina li ser Huseyîn Velîoglû kirin, ku cihê wî nediyar bû ji ber ku her tim li der û dorê digeriya.[10][11]

Di salên 1990î de, Sofîk derdora 593 kuştin û 43 revandin.[11] Di sala 1998'an de aktîvîsta femînîst a Îslamî ya tirk Konca Kuriş revandin û piştre qetil kirin.[22] Her wiha di 29'ê Kanûna 1999'an de aktîvîstê Nurcu, Îzzettîn Yildirim ê dema amadekariya terawîhê dikir jî revandin. Di serdegirtina Stenbolê ya sala 2000'î de cenazeyê wî li hucreya Sofîkê hat dîtin.[23][24]

Kuştina Uğur Mumcu ya sala 1993’an jî PKK’ê[25] û Sofîkê[26] sûcdar kiribû. Mistefa Qeresû anî ziman ku Mumcu ji bo pêşî li belavbûna rastiya PKK'ê ya MÎT'ê bigire ji aliyê dewleta Tirk ve hatiye qetilkirin.[27]

Di destpêka sala 2000 de, rayedarên tirkî li Stenbolê bi ser gelek malan de girtin, bi taybetî jî vilayek li Beykozê, ku tê de Huseyin Velioğlu qetil kirin û ev yek bû sedema paşketina Sofîk. Hikûmeta Tirkiyê piştre dest bi çewisandineke mezin kir û tê de zêdetirî 15,000 ji 20,000 endamên Sofîk girtin.[28][29][30] Li gorî agahiyên Tirkiyê Huseyîn Velîoglû demekê li Îranê bû û beriya serdegirtinan 2 meh berê vegeriyabû Tirkiyeyê.[31][32] Piştî salan, şirketa teknolojiyê ya Amerîkî IBM dosya ji dîskên hişk ên ku zirar nedaye ji komputeran derxistin ku Huseyin Velioğlu gule li wan reşandin û hewl da ku delîlan di dema gulebarana xwe ya bi polîsên Tirk re li Beykozê tine bike. IBM'ê dosya şandin dadgeha Amedê.[33]Raporeke parlementoya Tirkiyê eşkere kir ku di sala 1995an de, 400-500 xortên kurd ji aliyê Sofîkê ve ji bo perwerdekirina leşkerî bo Îranê hatibûn şandin, ji bo amadekariya êrîşeke li dijî hêzên Tirkiyê.[9]

Sofîk îdia kir ku agirbesta wan a bi PKK’ê re bûye sedem ku Tirkiye li hember wan helwestek tund nîşan bide.[34]

Êrîşa herî mezin a dawî ya Sofîk û tolhildana muhtemel a kuştina Huseyîn Velîoglu, kuştina Gaffar Okkan, polîsê tirk ê li Amedê di sala 2001’an de bû, ku berê gefa kuştinê xwaribû û di encamê de 5 polîsên din hatibûn kuştin.[35]

Dewleta tirkî di mizgeftan de li dijî Sofîkê çewisandin û ev yek bû sedem ku hema hema hemû mizgeft ji tevgera Sofîkê hatin paqijkirin. Bi hezaran şêxên kurd ên ku bi dayîna dersên alîgirên Sofîkê dihatin sûcdarkirin, cezayê girtîgehê hatin birîn. Tevlêbûna Sofîkê kêm bû.[36] Endamên Sofîkê yên ku nehatine girtin bi hejmareke mezin dest bi veşartinê kirin,[37]û bi sedan endamên payebilind ên Sofîkê beriya ku bên girtin reviyabûn Iraq, Sûriye û Ewropayê.[38] Endamekî Sofîkê yê ku xwe veşartibû qebûl kir ku wî çawa nusxeyek Rîsaleyên Nûr bi qasî kîsikê hilgirtiye da ku polîsên Tirk wî bi endambûna Sofîkê tawanbar nekin.[36] Endamên Sofîkê yên ku hatin girtin îdia kirin ku ji aliyê rayedarên tirkî ve rastî îşkenceyê hatine, îdiayên îşkenceyê di Çalakiyên Lezgîn (UA) ya Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî de cih girtin.[39][40]

Di sala 2002 de, di bin serokatiya Îsa Altsoy de, Sofîk çalakiyên xwe yên çekdarî bi dawî anî û weke beşek ji rêxistinên curbicur ên binavkirî, dest bi xebatên xêrxwaziyê ji bo feqîrên Kurd kir.[30][13]

Di 27'ê Nîsana 2009'an de polîsên tirkî avêtin ser maleke Sofîk a Elezîzê, di operasyona herî mezin a li dijî rêxistinê ya ji Stenbolê 2000'an û vir ve, ku tê de dîmenê kuştina Îzzettîn Yildirim dît.[23][24]

Di sala 2013'an de li Zanîngeha Dîcleyê alîgirên Sofîk û alîgirên PKK'ê ji ber belavokên provokatîf hatin belavkirin 3 rojan pevçûn derketibûn. Serokê Giştî yê Partiya Doza Azad Huseyîn Yilmaz, Tirkiye bi teşwîqê di navbera her du aliyan de sûcdar kir û got, "Bi qest tê xwestin ku nakokiya PKK-Sofîkê çêbibe." Yilmaz îdia kir ku Partiya Doza Azad piştgirî da pêvajoya aştiyê ya PKK-Tirkiyeyê ya salên 2013-2015an û diyar kir ku agirbesta mayînde ya PKK û Hîzbullahê ji bo wan girîngtir e.[41] Siyasetmedarê HDP'ê Altan Tan jî piştgirî da vê û got, "Divê bi her awayî pêşî li şerê PKK-Sofîk bê girtin. Kesên bi israr vê dixwazin hene." Tan her wiha xwest rageşiya di navbera alîgirên Partiya Doza Azad û HDP'ê de bi dawî bibe.[42]

Di dawiya sala 2014an de li Diyarbekirê alîgirên PKKê û alîgirên Sofîkê bi hev ketin û di encamê de 10 kes mirin. Sofîkê daxuyaniyek da û wiha got: "Bi navê Xwedê me gelek caran ji raya giştî re ragihandiye ku em bi PKK'ê re şer û pevçûnê naxwazin, em parêzvanê vê pevçûnê ne û gelê me yê Misliman ji ber vê yekê zirareke mezin dîtiye. Lê tevî vê siyasetê jî di navbera me de şer derket, di encama provakasyona PKK’ê de rêyeke din ji me re nehişt, çawa ku PKK destpêkerê vê pevçûnê ye, yên ku ev şer bi kar anîne. û bû sedem ku belav bibe û zirarê bide gelê Kurdistanê. Ji ber vê sedemê me tune ku em xwe rexne bikin û lêborînê bixwazin, sûcdar lêborînê dixwazin, lêborînê dixwazin, ji ber ku sûcdar PKK ye, divê ew lêborînê bixwazin. û efûyê bixwaze."[43] Serokê Sofîkê yê bi navê Îsa Bagasî dema ku li ser şer û pevçûnan diaxivî, kesên ku mirine alîgirên Sofîkê wek "şehîd" bi nav kir û îdia kir ku "heta ku PKK Sofîkê wek hêza Kurdistanê nebîne, ev nakokî bi dawî nabe."[44]

Polîsên Tirk ên girêdayî Midûriyeta Şaxa Têkoşîna bi Terorê re di Adara 2022’an de li Stenbolê li 3 taxên Stenbolê bi ser 4 malan de girtibûn û di serdegirtina Hîzbûllah, Dewleta Îslamî û ÎBDA-C de 3 kes binçav kiribûn.[45][46]

Sofîk komeke tundrew a îslamî bû, tevî ku endamên wê yên cihêreng hebûn, ji piraniya wan Sunnî, heta hindikahiyên biçûk ên Şîa yên Duwazdehimamî û Selefî, hemû jî bi armanca Kurdistaneke serbixwe ya bi serweriya Şerîetê ve. Huseyîn Velîoglû bi balkişandina li ser nasnameya xwe ya hevpar a misilman a Kurd û dûrketina ji mezhebperestiyê, karî ku aliyên cuda yekgirtî bihêle. Piştî mirina Velîoglû û perçebûna Sofîkê, Sunnî yan tevlî rêxistinên cuda yên Sofîkê bûn, yan jî Tirkiye terikandin, kêmîneyên Şîe û Selefî jî vegeriyan jiyana xwe ya asayî.[36]Gelek endamên ku ji Tirkiyeyê derketin, li Ewropayê bi taybetî li Almanyayê dest bi ji nû ve birêxistinkirinê kirin û dest bi vekirina rêxistinên bi navê Sofîkê û herwiha mizgeftên Sofîkê kirin.[47]

Dawîn

Midûrê Emniyeta ku di sala 2000’an de li Stenbolê serdegirtina Sofîkê Niyazi Palabiyik, dema ku bûyer bi bîr anî, Sofîk weke “rêxistineke pir kovî” bi nav kir.[48]

Piştî ku Sofîk di sala 2002 de çalakiyên xwe yên çekdarî bi dawî anî, endamên berê yên Sofîkê di sala 2003 de "Piştgiriya bi Bindestan re" (Mustazaflar ile Dayanışma Derneği an Mustazaf Der) ava kirin.[49] Bi navê Tevgera Bindestan (bi tirkî : Mustazaflar Hareketi ) jî hat nasîn. Mustazaf Der di organîzekirina civînên girseyî yên li bajarên Kurdan de ji bo pîrozkirina Mewlîdê çalak bû.[50] Di 20'ê Nîsana 2010'an de dadgeha tirkî ye Amedê biryara girtina Mustazaf-Derê bi hinceta "Li ser navê rêxistina terorê Hîzbûllahê çalakiyan dike" da.[50] Ev biryar di 11'ê Gulana 2012'an de ji aliyê Dadgeha Cezayê Giran ve hat erêkirin.[51]

Di Kanûna 2012’an de partiyeke siyasî ya bi navê Partiya Doza Azad hate damezrandin.[52] Di sala 2022’an de Sendîkaya Büro-İş ji ber ku Partiya Doza Azad bi îdiaya paşerojê ya Sofîkê û gelek binpêkirinên wê yên destûra bingehîn a Tirkiyeyê, serî li Dadgeha Bilind a Tirkiyeyê dabû.[53][54] Partiya Doza Azad gelek caran rastî êrîşa neteweperestên tirk hat.[55] Partiya Doza Azad nisbeten nenas ma heya ku ji nişka ve di hilbijartinên 2023-an de li Tirkiyê rûreşî bi dest xist û bû mijarek nakokî. Endamên Partiya Doza Azad di sala 2023'an de li Trabzonê hatin derbkirin û Zekeriya Yapicioglû diyar kir ku êrîş ji aliyê Ûmît Ozdag ve hatiye teşwîqkirin û ragihand ku wî der barê Ozdag de serlêdana sûc kiriye.[56] Di sala 2023an de dîsa Partiya Doza Azad ji ber ku Yapicioglu îdia kir ku Sofîk û PKK komên terorîst nînin ketibû rojevê.[57][58] Partiya Doza Azad îdia kir ku ti pêwendiya wan bi Sofîkê re nîne, ew ne berdewamiya wan û ne jî baskê wan yê siyasî ne.[59] Binalî Yildirim, Suleyman Soylu û Devlet Bahçelî jî îdia kiribûn ku tu têkiliya Partiya Doza Azad bi Sofîkê rêxistina terorê ra tuneye.[60][61][62] Di navbera HDP û Partiya Doza Azad de, ku her du jî bi baskên siyasî yên PKK û Sofîkê tên tawanbarkirin, hevrikiyek hebû.[63] Di 26ê Sibata 2024an de, serokên parêzgeha Elihêyê yên DEM Parti û Partiya Doza Azad bi hev re di maçeke Batman Petrolsporê de hatin dîtin, ku li ser hesabên xwe yên sosyal medyaya belav kirin.[64] Neteweperestên Kurd ev bûyer pîroz kirin, banga lihevhatineke mayînde di navbera partiyan de kirin.[65]

Çavkanî

  1. ^ The Turkish Counter-Terrorism Experience, Suleyman Ozeren, Organizational and Psychological Aspects of Terrorism, Ed. Centre of Excellence Defence against Terrorism, (IOS Press, 2008), 159.
  2. ^ Turkish Hezbollah, Encyclopedia of Terrorism, Ed. Harvey Kushner, (Sage Publications Inc., 1993), 368-369.
  3. ^ The Kurdish Question and Turkish Foreign Policy, Kemal Kirisci, The future of Turkish foreign policy, Ed. Lenore G. Martin, Dimitris Keridis, (MIT Press, 2004), 295.
  4. ^ Elitsoy, Aslı (hezîran 2017). The Kurdish Hizbullah and Its Shifting Attitude towards Kurdishness and the Kurdish Issue in Turkey.
  5. ^ Gürbüz, Mustafa (2013). Bilgin, Fevzi; Sarihan, Ali (edîtor). Understanding Turkey's Kurdish Question (bi îngilîzî). Lexington Books. r. 168. ISBN 978-0-7391-8402-8.
  6. ^ Kürt Sağı'nın Kimlik İnşası: Hizbullah ve Zehra Vakfı Örneği; Ali Murat İrat, pp. 123
  7. ^ Kurdish Hizbullah in Turkey, Mehmet Kurt, pp. 31
  8. ^ "Hizbullah'tan PKK'ya çağrı". Ensonhaber (bi tirkî). 16 kanûna paşîn 2011. Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  9. ^ a b c "Implications of Turkey's Anti-Hizbullah Operation | The Washington Institute". www.washingtoninstitute.org (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 3 sibat 2024.
  10. ^ a b c d "Türk Hizbullahı'nın derin tarihi". Haber7.
  11. ^ a b c d "Hizbullah cinayetleri". YeniOzgurPolitika.com. 31 adar 2023.
  12. ^ Kurdish Hizbullah in Turkey, Mehmet Kurt, pp. 38
  13. ^ a b "Release of Radical Group's Leaders Causes Shock in Turkey". Voice of America (bi îngilîzî). 31 kanûna paşîn 2011. Roja gihiştinê 22 kanûna paşîn 2024.
  14. ^ "Iran fed Hizbullah". Milliyet (bi tirkî). 28 adar 2000. Roja gihiştinê 3 adar 2024.
  15. ^ Elitsoy, Aslı (June 2017). The Kurdish Hizbullah and Its Shifting Attitude towards Kurdishness and the Kurdish Issue in Turkey.
  16. ^ Mehmet Faraç, Cumhuriyet, 19 January 2000, Hizbullah'ın kanlı yolculuğu (archive link)
  17. ^ Kurdish Hizbullah in Turkey, Mehmet Kurt, pp. 37-38
  18. ^ An online edition of the Annual Report 2000 of the Human Rights Foundation of Turkey Girêdana arşîvê 2012-02-26 li ser Wayback Machine is available on the website of the Democratic Turkey Forum
  19. ^ "Beykoz'daki Hizbullah operasyonunu yöneten emniyet müdürü ilk kez konuştu: 250 insanın katili Edip Gümüş'ü tahliye ettiler!". T24.
  20. ^ "Hüseyin Velioğlu kimdir? - Yeni Akit". m.yeniakit.com.tr. Roja gihiştinê 3 adar 2024.
  21. ^ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan (Human Rights Watch Backgrounder, )". www.hrw.org. Roja gihiştinê 4 adar 2024.
  22. ^ "It's official: Konca Kuris murdered by the Hizbullah terrorists". Hurriyet Daily News. 23 kanûna paşîn 2000.
  23. ^ a b "Hizbullah'ın öldürdüğü İzzettin Yıldırım kimdir? İzzettin Yıldırım kaç yaşında? İzzettin Yıldırım nerelidir?İzzettin Yıldırım'ı kim öldürdü? -". haymanagazetesi.org.
  24. ^ a b "İzzettin Yıldırım cinayetinde sır çözüldü". Risale Haber. 18 sibat 2010.
  25. ^ "28 Şubat'la ilgili iddialar var". Sabah (bi tirkî). 27 tîrmeh 2008. Roja gihiştinê 19 kanûna pêşîn 2008. Oğuztan, Mumcu'nun yanı sıra Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Eşref Bitlis ve JİTEM Komutanı emekli binbaşı Ahmet Cem Ersever'in devlet sırrının ortaya çıkmaması için öldürüldüklerini iddia etti.
  26. ^ Ekşi, Oktay (27 kanûna pêşîn 2008). "Mumcu cinayeti aydınlanırken". Hürriyet (bi tirkî). Roja gihiştinê 27 kanûna pêşîn 2008.
  27. ^ Ergenc, Erdinç (30 tîrmeh 2008). "MİT ajanının sızdığını PKK'lılar da kabul etti". Sabah (bi tirkî). Roja gihiştinê 28 kanûna pêşîn 2008.
  28. ^ Corry Görgü: "Die Anschläge auf die Synagogen in Istanbul und die Rolle von Staat und Hizbullah"
  29. ^ In the Spotlight: Turkish Hezbollah, the article was written in December 2003. Retrieved 23 October 2009.
  30. ^ a b Elitsoy, Aslı (hezîran 2017). The Kurdish Hizbullah and Its Shifting Attitude towards Kurdishness and the Kurdish Issue in Turkey.
  31. ^ The Turkish Counter-Terrorism Experience, Suleyman Ozeren, Organizational and Psychological Aspects of Terrorism, Ed. Centre of Excellence Defence against Terrorism, (IOS Press, 2008), 159
  32. ^ The Kurdish Question and Turkish Foreign Policy, Kemal Kirisci, The future of Turkish foreign policy, Ed. Lenore G. Martin, Dimitris Keridis, (MIT Press, 2004), 295.
  33. ^ "Hizbullah'ın harddisklerini IBM çözdü | Güncel". www.haber3.com. Roja gihiştinê 2 sibat 2024.
  34. ^ "Hizbullah'tan PKK'ye ateşkes çağrısı". www.cumhuriyet.com.tr (bi tirkî). 15 kanûna paşîn 2011. Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  35. ^ "Turkish police chief killed in ambush" (bi îngilîziya brîtanî). 24 kanûna paşîn 2001. Roja gihiştinê 2 sibat 2024.
  36. ^ a b c Kurdish Hizbullah in Turkey, Mehmet Kurt, pp. 43
  37. ^ Kurdish Hizbullah in Turkey, Mehmet Kurt, pp. 39
  38. ^ Kurdish Hizbullah in Turkey, Mehmet Kurt, pp. 41
  39. ^ See: EXTRA 64/01 of 14 September 2001 (Hacı Bayancık), UA 218/01 of 4 September 2001 (Hacı Elhunisuni), UA 209/01 of 22 August 2001 (Yasın Karadağ), UA 194/10 of 31 July 2001 (Edip Balık), UA 317/00 of 17 October 2000 (Fesih und Hatice Güler)
  40. ^ An online edition of the Annual Report 2000 of the Human Rights Foundation of Turkey Girêdana arşîvê 2012-02-26 li ser Wayback Machine is available on the website of the Democratic Turkey Forum
  41. ^ "'Hizbullah ile PKK helalleşmeli'". www.ntv.com.tr (bi tirkî). Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  42. ^ Haber7. "Tan: PKK-Hizbullah çatışması engellenmeli". Haber7 (bi tirkî). Roja gihiştinê 22 sibat 2024.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: lîsteya nivîskaran (lînk)
  43. ^ Odatv (7 çiriya pêşîn 2014). "Diyarbakır'da PKK-Hizbullah çatışması". Odatv (bi tirkî). Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  44. ^ "Hizbullah Cemaati: PKK ile irtibat kanallarımız mevcuttur; ancak çözüme kavuşturulmayan sorunlar nedeniyle bugüne kadar arzulanan bir neticeye ulaşılmamıştır - İslami Analiz". islamianaliz.com. Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  45. ^ İSTANBUL (DHA), Ali Çağlar TINBEK / (1 adar 2022). "İstanbul'da DEAŞ/HİZBULLAH/İBDA-C operasyonu: 3 gözaltı". www.hurriyet.com.tr (bi tirkî). Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  46. ^ Aydınlık (2 adar 2022). "DEAŞ, Hizbullah ve İBDA/C'ye operasyon". Aydınlık (bi tirkî). Roja gihiştinê 22 sibat 2024.
  47. ^ Steinberg, Guido W. (25 hezîran 2013). German Jihad: On the Internationalization of Islamist Terrorism (bi îngilîzî). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-50053-1.
  48. ^ "Hizbullah'ın karargah evini basan Emniyetçi ilk kez konuştu". VeryansınTV (bi tirkî). 30 adar 2023. Roja gihiştinê 2 sibat 2024.
  49. ^ Compare an article in the daily Radikal of 13 April 2013: Hizbullah: Tebliğ, Cemaat, Cihat; accessed on 15 April 2013
  50. ^ a b See an article of the International Relation and Security Network in Zurich of 15 June 2010 written by Gareth Jenkins A New Front in the PKK Insurgency, accessed on 15 April 2013
  51. ^ See an article of the portal timeturk.com Mustazaf-Der resmen kapatıldı! dated 11 May 2012; accessed on 15 April 2013
  52. ^ Hür Dava Partisi (Hüda-Par) Resmen Kuruldu Girêdana arşîvê 2016-03-04 li ser Wayback Machine. Haberdiyarbakir.com (2012-12-17). Retrieved on 2013-02-09.
  53. ^ Costu, Safak (11 gulan 2023). "Büro-İş Union Appeals to the Supreme Court to Close HUDA PAR Party". BNN Breaking (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 2 sibat 2024.
  54. ^ "HÜDA PAR'ın kapatılması için Yargıtay'a başvuru". www.gazeteduvar.com.tr. Roja gihiştinê 3 sibat 2024.
  55. ^ "Irkçı gruplardan HÜDA PAR önünde tehlikeli provokasyon". Bismil Haber: Diyarbakır Son Dakika Yerel Haberler (bi tirkî). Roja gihiştinê 21 kanûna paşîn 2024.
  56. ^ "HÜDA PAR'dan Özdağ'a suç duyurusu - [İLKHA] İlke Haber Ajansı". ilkha.com. Roja gihiştinê 21 kanûna paşîn 2024.
  57. ^ "HÜDAPAR lideri Yapıcıoğlu: PKK ve Hizbullah'a terör örgütü demiyorum". birgun.net (bi tirkî). Roja gihiştinê 10 sibat 2024.
  58. ^ Erkün, Egehan (19 gulan 2023). "HÜDA PAR lideri: Hizbullah ve PKK'ya terör örgütü demiyorum". Tele1 (bi tirkî). Roja gihiştinê 10 sibat 2024.
  59. ^ "HÜDA PAR lideri Yapıcıoğlu'dan 'Hizbullah' açıklaması: Onlarca defa cevapladık". www.rudaw.net. Roja gihiştinê 10 sibat 2024.
  60. ^ "Binali Yıldırım'dan HÜDA PAR açıklaması: 'Hizbullah'la alakamız yok dediler, söylenene itibar ederiz'". www.cumhuriyet.com.tr (bi tirkî). 5 çiriya pêşîn 2023. Roja gihiştinê 10 sibat 2024.
  61. ^ "Devlet Bahçeli: HÜDA PAR ile Hizbullah arasında berrak bir ilişki yok". www.ntv.com.tr (bi tirkî). Roja gihiştinê 10 sibat 2024.
  62. ^ "Soylu: HÜDA PAR'ın bir terör örgütüyle ilişkisini belirtebilecek bir yapılanma içerisinde olduğunu görmedim". www.trthaber.com (bi tirkî). 30 nîsan 2023. Roja gihiştinê 10 sibat 2024.
  63. ^ "Turkey's court puts pro-Kurdish party on trial". Al Jazeera (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 27 sibat 2024.
  64. ^ "Batman'da DEM adayı HÜDA-Par adayıyla maç izledi, DEM Parti kızdı: İnfiale neden olmuştur". Serbestiyet (bi tirkî). 26 sibat 2024. Roja gihiştinê 27 sibat 2024.
  65. ^ "HÜDA PAR'lı Serkan Ramanlı paylaşmıştı! DEM Parti'den fotoğrafa ilişkin skandal açıklama". m.yeniakit.com.tr. Roja gihiştinê 27 sibat 2024.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Şerê_Hizbullaha_Kurdistanê_û_Tirkiyeyê&oldid=1596696" hatiye standin.