Tîrgan
Tîrgan[1] cejna baranê ya kevnar a îranî ye ku li gorî salnameya Zerdeştî di 13ê meha Tîrê, roja Tîrê de, di destpêka tîrmeha salnameya gregorî de tê pîrozkirin.Wekî qaîdeyek, Tîrgan di 4ê tîrmehê de di salên normal ên gregorî de û di 3ê tîrmehê de di sala duşeşî de (mînak 2020) tê pîrozkirin. Salên paşerojê 2021, 2022 û 2023 Tîrgan dikeve 4ê tîrmehê; Sala 2024 saleke duşeşî ye û ji ber vê yekê Tîrgan di 4ê tîrmehê de ye.
Di Farisiya Navîn (an jî Pehlewî) navê wê Tîştar û bi avestayî jî Tişrya bû.[2]
Ji serî de, cejn behsa firîşteyê Tîr (wekheviya peyva tîrê) dike, ku piştî ziwabûnê xuya bû da ku barana ku dirêj li bendê bû bi birûskê bîne.
Li gor efsaneyeke din, Erêşê Kevandar ji bo çareserkirina nakokiyeke demdirêj a di navbera mîrên Îran û Tûran, Manucher û de hatiye anîn. Li gorî vê yekê, di roja 13’ê meha Tîrê de, Erîş ji lûtkeya Damewendê tîrek ber bi rojhilat ve avêtiye. Niqteya daketina wî sînorê di navbera her du keyan de ava kir û îmkana vegerandina erdên ku ji Efrasiyab winda kiribûn. Bi bidawîhatina nakokî re, piştî ziwabûnek dirêj, baran di dawiyê de rabû, ku bi berfirehî hate pîroz kirin.
Cejna Tîrganê ya orîjînal di du rojan de li pey hev dihat pîroz kirin, Tîrganê biçûk û Tîrganê mezin.Îro jî hinek ji gelê Îranê vê cejnê bi dîlan, stran û xwendina helbestan pîroz dikin.Āsch-e Reschteh (şorba siyaleyê ya bi meqerneyê), fêkiyên teze û şîrînahiya Şoleh Sard ("Agirê Zer": birincê bi safran re) tê pêşkêşkirin. Li dora destan jî bendên rengîn têne girêdin û piştî deh rojan di çemekî de têne avêtin. Li hin herêmên Îranê yên weke Mazenderanê jî gel rojê xwe li ser kaniyên çem derbas dikin an jî di nava deryayê de dileyizin.
Belavbûn[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Tîrgan di çanda hindûîranî de mîna Newroz an jî Şeva Çille tê pîrozkirin. Ji bilî Îran, Efxanistan û Tacîkistanê, Tîrgan li Asyaya navendî û hinek Kurdan jî tê pîrozkirin, lê li derveyî Îranê wek cejnên din ên Îranê (mînak Newroz) Li derveyî Îranê wekî cejnên din ên Îranî (mînak Newroz) ne pir binavûdeng e.
Her wiha binêhre[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ^ "Newroz, cejna sembol û liv-lebatên siyasî". Welat ( rojname). Roja gihiştinê 6 gulan 2022.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (lînk)[girêdan daimî miriye] - ^ "Jashn-e Tirgân (The Rain Festival)". Parstimes (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 6 gulan 2022.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (lînk)