Burxanîzm
Burxanîzm
Ак јан  | |
|---|---|
| |
 | |
| Welat | |
| Dewlet | Rûsya |
| Dema avabûnê |
|
| Damezrîner | |
| Cihê damezrandinê |
|
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Burxanîzm (bi altayî: Ак јаҥ "Ak Yang"), oleke Altayî ye ku di serhildana tirkan a li dijî emperyalîzma rûsî ya di navbera 1904 û 1930 de derketiye holê. Ew wek hevbendiya Tengrîzm û bûdîzm û gelek olên kevnar ên tirkan hatiye çêkirin.
Xwezaya[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Navê olê Altai Ak Yang "Baweriya Spî" ye.[1] Ola Ak Yank a ku li ser bingehê Tengriyet, baweriya kevnar a gelên Tirk hatiye avakirin, di heman demê de serhildana neteweyî ya Tirkên Altayî ya li dijî hegemonyaya Rûsyayê bû. Tangriyet ji bo hemû Tirkan e, Burkhaniyet tenê ji bo gelê Altayî ye. Di nêrîna rêveberiya Rûsyayê de, ola AKê planeke ku dijminên Rûsyayê amade kirine û ji derve jî piştgiriyê didin wan, ji bo ku gelên tirk bi neteweperestiyeke hevpar bikin yek û zirarê bidin Rûsyayê. Ji ber vê sedemê jî ev serhildana ku Rûsan gelek cidî girtibûn û bi şidetê bi xwînxwarî bi dawî bû, dîsa jî heta roja îro şopa xwe di çanda Altayiyan de hişt. 80% ji xelkê Altai Burkhanîzmê dikin û yên mayî Tangîzmê dikin û tenê pir hindik Altai olên din dikin. Bi tevayî, tevgera Burxanî wekî olek hevbendî hate xuyang kirin, ku hêmanên Bûdîzma kevnar, Tengrîzm û baweriyên din ên kevnar ên Tirkan li hev dicivîne. Ew ji hêla Altayiyên ku dixwazin xwe ji gelên cîran û têkildar cuda bikin, tê kirin.[2][3]
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ^ Halemba 2003, r. 4.
- ^ "Алтайцам следует принять буддизм" ["The Altaians should accept Buddhism"] (bi rûsî). Regnum. 20 îlon 2015. Roja gihiştinê 23 çiriya pêşîn 2021.
- ^ Sherstova, Burhanism, Chapter 1, 2, 3. Almost three hundred pages of the book leave little doubt about the validity of this conclusion by Sherstova made in 1977-1986.