Zimanê ladîno

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
(Ji Cihûspanî hat beralîkirin)

Ladîno (ladino), judeospanyol, spaniya cihûyî (espanyoliko, ispanyolit), djudyó, sefardî (ji îbranî s(ĕ) farad bi maneya Îberya), li Mexribê dibêjinê hakitiya[1], zimanekî romanî ye ku ji hêla cihûyên sefardî ve ji Serdema Navîn ve hatî pêşvexistin. Ew bi sedsalan curbicur zimanên îbero-romansî, nemaze zimanê kastîlî û di bin bandora çend zimanên têkiliyê de pêşve çûn. Wekî zimanekî cihû ji spanî ya cihû gelek bandor e, ku ji îbranî û aramî jî hene, lê di heman deman ji zimanê erebî, tirkî, îtalî, yewnanî û slavî jî heye. Li gorî herêma sefardî lê bicih bûne ji nîvgirava îberî ve girêdayî ye. Deynên ji fransî li gelek welatên Deryaya Navîn wekî zimanekî perwerdehiyê hate fêrkirin. Di warê dîroka çandî û aliyên civaknasî de têkiliya di navbera ladîno û sefardî ve di navbera zimanê yîdîşê ye.

Çapemeniya mûsewî bi zimanê ladîno[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li împeratoriya osmanî di sala 1842an de rojnameya pêşîn a bi navê La Buena Esperansa ("Hêviya Baş") bi ladîno derket. Xwediyê rojnameyê Rafael Uziel Pınşerle bû û li bajarê Smîrna (Îzmîrê) hat çapkirin.[2] Hin nimûneyên din ên çapemeniya mûsewî li împeratoriya osmanî û komara Tirkiye ew in:

Alfabeya ladîno (li gorî Aki Yerushalayim)[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Tîp IPA ladîno kurdî
A [a] agora aniha
B [b] biervo peyv
CH [tʃ] chiko biçûk
D [d] devda deyn
DJ [dʒ] djudió cihûtî
E [ɛ] oder [e] ermuera bûk
F [f] fierro hesin
G [g] guevo hêk
H [x] hazino nexweş
I [i] inyeto nevî
J [ʒ] vijitar serlêdan
K [k] kontente kêfxweş
L [l] lingua ziman
M [m] meldar xwendin
N [n] negro xirab
NY [ɲ] espanyol spanî
O [o] orozo şahbûn
P [p] preto reş
R [r] reushir serketin
S [s] somportar ragirtin
SH [ʃ] shukur; bushkar spas; gerandin
T [t] topar dîtin
U [u] umo mij
V [β] vava dapîr
X [gz] exemplo mînak
Y [j] yelado sar
Z [z] zirguela alûçe

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ Marie-Christine Varol (1998). Manuel de Judéo-Espagnol: langue et culture. Langues & Mondes/L'Asiathèque, Parîs (Fransa).
  2. ^ Nesim Benbanaste (1988). Örneklerle Türk Musevi Basınının Tarihçesi. Stembol.