Gotinên pêşiyan

Gotinên pêşiyan di nav her neteweyê de hîmekî bingehîn ê civakî ye. Xwediyê wan gotinan ne belî ye û di bingeha xwe de gelek caran hatine guhertin. Gotinên pêşiyan, ew gotin in ku çîrokekê, nêzîkatiyekê, an perspektîfekê bi hevokeke kurt tîne zimên ku tim di hişê mirov de bimîne û mirov bi hêsanî bikaribe ji yekî/e din re jî bêje.

Çend Mînakên Cûrbecûr ji herema Oxîyê:

• Ji gayê bor re hincet fîtik e.
• Heft çîrokên hirçê hene, her heft jî li ser hirmiyê ne.
• Dema hirç pîr bû kudik pê gunikan dilîzin.
• Dema mirov kal dibe, zarok tilîkan davêjin mirov.
• Ker bi ku ve here jî ker e.
• Şîrê kerê encax dehşekê mezin dike.
• Mirov pîvazê nexwe bêhn ji devê mirov nayê.
• Şîreta kerê palasa wî ye.
• Bi fisan çarşef boyax nabe.
• Bi tirr û fisan hundir germ nabe.
• Hêter çi qas jî ji hev dûr herin guhê xwe tim li ser hev bin.
• Dijminê bavan nabin dostê lawan.
• Dostê bavan nabin dijminê lawan.
• Rih dibe bihost, dijmin nabe dost.
• Mala bavê meydan e mala xezûr zindan e.
• Kûsi miskê naxwe.
• Mêr çol e jin gol e.
• Ne bihara dûbihar, ne jî pîra diranzêr û guh bi guhar.
• Seh (Kûçik) goştê seh naxwe.
• Nokê rabû li kokê.

Girêdanên derve

Di Wîkîgotin da gotarek li ser Gotinên pêşiyan heye.

• Şahidê rovî dêla rovî ye.
• Dims bi sebrê nabe helaw.
• Dema seydê gûyê tajî tê.
• Çavê li deriyan xwelî li seriyan.
• Dengê defê ji dûr ve xweş tê.
• Menêre li bejnê, binihêre li vînê.
• Nan û mast taştiya rast, nan û dew taştiya derew.
• Here ba wî yê te bigrine, meçe ba yê te bikenîne.
• Gişkê neda ber nîskê.
• Dinya bi dor e, sire tê gahay bor e.
• Deriyê xeratan bi benan girêdayî ye.
• Deriyê xwe bigir cîranê xwe meke diz.
• Destê xebitî li ser zikê têr e.
• Destiyê bivir ne j darê be dar nakeve.
• Dev dixwe rû fedî dike.
• Dêhn ne dêhn in, ê ji wan bawer dikin dêhn in.
• Dê û dotê şer kirin, bêaqilan bawer kirin.
• Dibêjin tu li rê, qeda û bela li rê.
• Dilê şivên bixwaze dikare ji nêrî şîr derxe.
• Dilê tirsonek sîng û berên gewr nabîne.
• Dinya gul e, bêhn bike û bide hevalê xwe.
• Dinya li dinyê, çavên gur li mîhê.
• Ku dît ez im, ku nedît diz im.
• Ku dijminê te gêrîk be jî hesabê xwe bike.
• Dûr bi nûr e.
• Eger xêr bê welatekiwê bıgıhije hemı cihê welât.
• Erd bırınc be, av rûn be, ku xwedi tunebe zû xelas dıbe.
• Eyarê bênamûsa fırehe.
• Ez çı dıbêjım bılûra mı çı dıbêje.
• Ez ezım tu tuye.
• Ez hêdi dımeşım bela dıghê mı, ez zû dımeşımez dıghêm bela.
• Ê dızya hıngıv bıke wê mêş pêvedın.
• Ê jınê berde lı paniyê nanêre.
• Ê ne dı şerde be şêre.
• Ê rabe cihê wi, ê bımre jina wi dımine.
• Êş hat Şam'ê, ecelhati mırın.
• Fala qereçiya lıhev derdıkeve.
• Feqir çûn xwe dalıqinın ditın ku dewlemend lı ba dıbın.
• Galgala ket nav dev û dırana, wê bıgere lı bajar û şarıstana.
• Giha dıbın kevırde namine.
• Gotna rast bı mırov ne xweş tê.
• Gul ew gul bû baran ji lê hat şıl bû.
• Gur dikujin qijak dıxun.
• Ha kevır lı cer ket ha cer lı kevır ket.
• Hechecikê sılava lı hecêk.
• Hemı çêlek tên dotın, hemi gotın nayên gotın. -
• Hem jı dêrê bû hem ji jı mızgeftê.
• Hem serê xwe dışkine hem ji xercê xwe dıde.
• Here mıletan, bıgre adetan.
• Her giha lı ser koka xwe şin tê.
• Her kezizerek sımbêlsorek lı hımbere.
• Her tışt jı zıravi mırov jı stûri dıqete.
• Heta mı xwe naskır mal lı xwe xelas kır.
• Hevalê bêje "heval heval" mede dû.
• Heyfa cıwaniyê piri lı pêye.
• Heywana tu bıgerini wê erzan bıbe.
• Hın dıkın hın dıxwun.
• Hıngıvê debeye dı eyarê kâçıkdaye.
• Hûrık hûrık dagır tûrık.
• Jı hırçkê du eyar dernayê.
• Jın kelehe mêr gırtiye.
• Jı pıra pır dıçe jı hındıka hındık.
• Jı rovi fenektır tune jı eyarê wi pırtır tune.
• Jı xelkêre masigıro jı xwere kwêsigıro.
• Kanya ku tu avê jê vexwi kevra navêjyê.
• Karê ne jı mıre bayê wê dı ser mıre.
• Keçkê bêbav çiyayê bêav.
• Keda helal dıbe mû naqete, keda haram bıbe weris ji dıqete.
• Kerê mıri jı gur natırse.
• Kes nakeve gora kesi.
• Ku kela şorbê çû buhayê heskê pere nake.
• Kumê rasta tım qetyayiye.
• Kurmê şiri heta piri.
• Ku te gırt bermede ku te berda bı dû nekeve.
• Kûçık jı kê bıtırse bı wi ali dıreye.
• Lê kaliyê lê koriyê; mırın çêtırejı feqiriyê.
• Lı bejnê neri bı zêra kırî, laçek rakır kertkê guri.
• Lı kerê mırî dıgere ku nala jêke.
• Mala me lı çoyê meye; çoyê me lı ser mılê meye.
• Malê axê dıçe canê xulêm dêşe.
• Malê çamêrki û xesiski wek hev dıre.
• Mal lı ser malê nabe.
• Mal mala teye lê bı alyê fıraxa nere.
• Meger lı newala nebin xeyala.
• Mêja Kurmanca ne ibadete, adete.
• Mêrê qels du cara şer dıxwaze.
• Mırın mırıne xırexır çıye?
• Mırişka bıgere wê lıngê wê bı zelq be.
• Mırov bı carkê qûnek nabe.
• Mırov xwe bı destê xwe ne xurine xura mırov naşkê.
• Nabêjın kê kır; dıbêjın kê got.
• Nan û pivaz hebe nexweşi çavreşiye.
• Navê gur derketiye; rovi dınya xera kır.
• Ne dujmınê xeraba bın; dujmınê xerabiyê bın.
• Ne fene, ev çı dar û bene?
• Ne xwar ne da hevala, geni kır avêt newala.
• Nıvışta bê tışt, xwedyê xwe kuşt.
• Pısik ne lı male mışk Evdırrehman'e.
• Pivaz, çı sor çı sıpi.
• Qantır nazê xwê şin nayê.
• Qedrê gulê çı zane; kelbeş dıvê kerê reş.
• Qûna wê qûna mırişkêye hêkê qaza dıke.
• Reng rengın, sor bı dengın.
• Rûyê reş ne hewci teniyêye.
• Serê du berana dı beroşkêde nakela.
• Sê wêne dost hene: Nano, gano, cano.
• Sımbêl bı pısika ji heye.
• Şahdê rovi terya wiye.
• Şeb û şekır çûn Diyarbekır, şekır rûnişt deng nekır, şeb rabû pesnê xwe kır.
• Şerê sıbehê jı xêra êvarê çêtıre.
• Şeva reş keleha mêraye.
• Şeytên gotiye "ê lı xwe bı heyıre ez dı winım.
• Şêr şêre; çı jine çı mêre.
• Şıkefta sed pez heryê wê sed û yek pez ji heryê.
• Şûr kalanê xwe nabıre.
• Ta bı ta dıbe rih.
• Taji bı zorê nare nêçırê.
• Teyrê ku goşt dıxwun nıkılxwarın.
• Tımayi bırakuje.
• Tırsa gur jı baranê heba wê jı xwere kulavek çêkra.
• Tîr bikî dan diçe,rohn bikî nan diçe
• Tu bı hıriba tê lı nav keri ba.
• Tu cehnemê nebini buhuşt bı te xweş nabe.
• Tu çı têxi kewarê wê ew bê xwarê.
• War ew ware lê bıhar ne ew bıhare.
• Wê ev hevira hin gelek avê hıline.
• Xeber çekê jınêye.
• Xeta xwar jı gayê pire.
• Xwedê jı yekire xera bıke dıranê wi dı pelûlê de dışkê.
• Xwedyê xêra dıbe evdalê ber dêra.
• Xwestek û kodik bi şûnde?
• Xilt çiqas axê bikole bi serê xwe dadike.
• Ya nare aş ya ji dire aşvan dikuje.
• Yarê diya mi yek ba minê bı dendıkê bıhiva bı xwedi bıkra.
• Zikê zaroka tijeye lê zımanê wan nagere.
• Zimanê dirêj darkukê serê xwedyê xwe ye.
• Zor gêzerê radıke.
• Çikas ser saxbe ewkas kûn we nenera bibîne

Çavkanî

• Malpera Wîkîgotinan