Homo erectus

Homo erectus
Homo erectus
Taksona fosîlê ;
Dema destpêkirinê	1900 millennium b.z. ;
Dema bidawîbûnê	143 millennium b.z. ;
	biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Homo erectus (tê wateya "mirovê tîk")' cureyekî windabûyî ya mirovê arkaîk e ku di serdema Pleîstosenê de, bi rûdana wê ya herî pêşîn nêzî 2 milyon sal berê jiyan kirine.^[1] Mînakên wê di nav endamên yekem ên naskirî yên cinsê Homo de ne.

Gelek cureyên mirovan, wek H. heidelbergensis û H. antekessor, xuya dikin ku ji H. erectus zêde bûne û Neandertal, Denisovans û mirovên nûjen bi gelemperî têne hesibandin ku ji H. heidelbergensis zêde bûne.^[2] H. erectus yekem bapîrê mirovî bû ku li seranserê Ewrasyayê belav bûne û bi rêzek parzemînî ve ji Nîvgirava Îberî heya Javayê dirêj bûne. Dibe ku nifûsa Asyayî ya H. erectus bav û kalên H. floresiensis û dibe ku ji H. luzonensis re bin. Nifûsa herî dawî ya naskirî ya H. erectus H. e. soloensis ji Java li dora 117.000–108.000 sal berê ne.^[3]

H. erektûs xwedan rêveçûn û bedenek nûjentir bûn û yekem celebê mirovî ne ku rûyekî wan ê rast, pozek berbiçav û dibe ku mirovên yekem in ku pirçê laşê wan kêm bûye. Her çend mezinahiya mêjiyê wan celebê bê guman ji celebên bav û kalên wan zêdetir be jî, li gorî nifûsê kapasîteya mezinahiya mejiyê wan pir cûda bûn. Di nifûsên berê de pêşkevtina mêjî di destpêka zaroktiyê de disekinî. Ev yek destnîşan dike ku pêşketin di dema zayînê de bi piranî xwe têrê dikir. Bi vî rengî pêşveçûna înformatîkê bi jiyanê re dihate sînordar kirin.

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

^ Herries, Andy I. R.; Martin, Jesse M.; Leece, A. B.; Adams, Justin W.; Boschian, Giovanni; Joannes-Boyau, Renaud; Edwards, Tara R.; Mallett, Tom; Massey, Jason (3 nîsan 2020). "Contemporaneity of Australopithecus , Paranthropus , and early Homo erectus in South Africa". Science (bi îngilîzî). 368 (6486): eaaw7293. doi:10.1126/science.aaw7293. ISSN 0036-8075.
^ Dembo, Mana; Radovčić, Davorka; Garvin, Heather M.; Laird, Myra F.; Schroeder, Lauren; Scott, Jill E.; Brophy, Juliet; Ackermann, Rebecca R.; Musiba, Chares M. (1 tebax 2016). "The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods". Journal of Human Evolution (bi îngilîzî). 97: 17–26. doi:10.1016/j.jhevol.2016.04.008. ISSN 0047-2484.
^ Rizal, Yan; Westaway, Kira E.; Zaim, Yahdi; van den Bergh, Gerrit D.; Bettis, E. Arthur; Morwood, Michael J.; Huffman, O. Frank; Grün, Rainer; Joannes-Boyau, Renaud (2020). "Last appearance of Homo erectus at Ngandong, Java, 117,000–108,000 years ago". Nature (bi îngilîzî). 577 (7790): 381–385. doi:10.1038/s41586-019-1863-2. ISSN 1476-4687.

[1] Herries, Andy I. R.; Martin, Jesse M.; Leece, A. B.; Adams, Justin W.; Boschian, Giovanni; Joannes-Boyau, Renaud; Edwards, Tara R.; Mallett, Tom; Massey, Jason (3 nîsan 2020). "Contemporaneity of Australopithecus , Paranthropus , and early Homo erectus in South Africa". Science (bi îngilîzî). 368 (6486): eaaw7293. doi:10.1126/science.aaw7293. ISSN 0036-8075.

[2] Dembo, Mana; Radovčić, Davorka; Garvin, Heather M.; Laird, Myra F.; Schroeder, Lauren; Scott, Jill E.; Brophy, Juliet; Ackermann, Rebecca R.; Musiba, Chares M. (1 tebax 2016). "The evolutionary relationships and age of Homo naledi: An assessment using dated Bayesian phylogenetic methods". Journal of Human Evolution (bi îngilîzî). 97: 17–26. doi:10.1016/j.jhevol.2016.04.008. ISSN 0047-2484.

[3] Rizal, Yan; Westaway, Kira E.; Zaim, Yahdi; van den Bergh, Gerrit D.; Bettis, E. Arthur; Morwood, Michael J.; Huffman, O. Frank; Grün, Rainer; Joannes-Boyau, Renaud (2020). "Last appearance of Homo erectus at Ngandong, Java, 117,000–108,000 years ago". Nature (bi îngilîzî). 577 (7790): 381–385. doi:10.1038/s41586-019-1863-2. ISSN 1476-4687.

[1]

[2]

[3]