Asya

Asya
Asya
Parzemîn; part of the world ;
	43°40′52″Bk 87°19′52″Rh / 43.6811°Bk 87.3311°Rh
Pêk tê ji	Asyaya Rojhilat; Başûr-rojhilatê Asyayê; Asyaya Navîn; South Asia; Rojhilata Navîn; Dewleta Filistînê; North Asia ;
Rûerd	44.614.500 kîlometre çargoşe ;
Gelhe	4,164,252,000 (2011)
Demjimêr	UTC+6, EET
	biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Asya (bi latînî: Asia) mezintirîn parzemîna cîhanê ye ku li rojhilat ji Okyanûsa Mezin dest pê dike ta digihe rêzeçîyayên Ûral li rojava û ji Okyanûsa Arktîk li bakur xwe digihe Okyanûsa Hindî li başûr. Kes, gel û tiştên li yan ji Asyayê asyayî ne.

Erdnigarî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Parzemîna Asyayê perçeyek ji girseya erdê ya cîhanê ye. Rûbera wî 44.391.163 km² ye. Parzemîna Asyayê parzemîna herî mezin a cîhanê ye. Asya di aliyê bakur-başûr de 8.490 km fireh e. Di heman demê de ew parzemîna herî dirêj a cîhanê ye û bi naverastî 1.010 metre bilindahî heye. Parzemîna Asyayê bi Çiyayên Hîmalaya yê digehêje vî bilindahiyê. Bendevên herî bilind ên cîhanê di parzemîna Asyayê de cî digire.

Bendevên herî bilind a li cîhanê çiyayê Everest e. Bilindbûna wî 8.848 metre ye. Gola herî mezin, Deryaya Qezwînê, gola herî kûr Gola Baykal, Gola Mirî a herî nizm a cîhanê ye, kûrahiya golê -392 m ye û pileya herî nizm a cîhanê ye. Behra Turfan -154 m kûr e û ev behr jî li parzemînê Asyayê ye.

Parzemîna Asyayê di derbarê mîneralan ve pir dewlemend e. Ji uranyûma hindik a cîhanê bigire heya komira herî zêde, hemû mîneral têne derxistin. Neft li Nîvgirava Erebî, Sîbîrya û Deşta Tîbet; almas, hesin, rûn, rêber li Sîbîryayê; li rojhilat, zêr, hesin, mangane; Li Hindistanê Bafûn, mica, manganese, hesin; krom li Pakistan û Efxanistanê yek ji girîngtirîn kanan e.