Mîtolojî

Mîtolojî peyveke Grekî ye. Tê wateya destan, çîrok. Mîtologî, ji peyva mît (μυθος) û logos( λογος) pêk tê û wateya wê gotina destanan, çîrokan e. Mîtologî alîkariya zanîstiya dîrokê dike. Dîroknas mîtan analîz dikin û derbarê dema ev mîtan avabûne de agahiyên mezin digirin. Mît dikarin bi devkî yan nivîskî bin. Mît ên Kurdan pirranî bi devkî ne. Şarezayiya Grek a kevn di ware mîtên nivîskî de kaneke dewlemend e.

Têkiliya olan û mîtan jî gelek in. Mît behs û şîroveya kesayetî û bûyerên metafîzîk, awarte dikin. Hin caran bi rastî jî kesayetî û bûyerên wiha qewimîne. Lê mît wan gorî bawerî û dab û nêrîtên civakê diguherîne, guhertiye. Pirraniya kesayetî û bûyerên olî mît in. Peyva efsane jî di heman wateyê de ye. Kurd jî xwedî gelek mîtan e. Wekî destana Gilgamêş, Şoaşyant hwd.

Bi zanistî bêja Mîtolojî

Di ol an jî di çanda gelekî de xwûdan, leheng, gerdûn û bûn û afirandina mirov, li ser bi nivîsî û gotin, efsana an jî destanên nivîsî, an jî bi gotin, bûn û hebûna wan anîna ser ziman û şîrove kirin û lêkolîn kirin e. An jî mirov karê navê çaqilê wê ya.

Bêja Mîtolojî

Di yewnanî de mîthos, yanî ji soze hatî hiskirin û gotin, wekî dî ji axiftina di yewnaniya kevne, dubarakirina tiştên ku hatina ser ziman dianî ser ziman. Di zimanê rojavayiya de wate efsana û destan jî girtiya. Li gor şîrove hemdem, mîtolojê, di ol an jî çandakê de mîtên ku têne vegotin hebûn û wate û hemûkiya wan têne ser ziman. Îro, di roje me de, weke çiqilakî zanist jî xwedi hebûna. Navê çiqilakî zaniste jî ya.

Li ser bêja mîtolojiyê ta roje me jî nêqaş û şîrove berdewam in. Hizreke anîn ser ziman an jî nêrînek anîn ser ziman an jî weke hizreke efsana wî bi navkirin jî dibêt. Bêja mîtê bixwe jî, di wate xwe de hizreke têne ser ziman. Hizreke ku hatî xiyal kirin an jî berî xiyal bûya. Lê di rastiyê de hizreke têne ser ziman. Vegotineke ku bi nêzîkatiyeke olî anîn ser ziman, têne ser ziman. Minaq Mîtolojiya kurd, Mîtolojiya Naîriyan, Mîtolojiya Medan û hwd. Deme ku tê ser ziman, navê xwûde û hizrên ku di wan navê xwûde tê ser ziman, di nav wate xwe de têne ser ziman.

Xosletan

Efsana, li gor rastiya anîna ser ziman ya xwe, xwûdanan, lehengan û bûyîn û bûyarên ser-xwezayî dikina mijara xwe û tênine ser ziman. Di pergalakê de weke ku çawa Helbestvan û rahiban tênin ser ziman, bi gotin û gelek caran ji (di demên piştre de çawa ku ketina nivîsan de) bi nivîsî ji têne ser ziman.Bi vî awayî, gotinên ku têne vegotin, dev bi dev ji dem bi dem têne vegotin. Bi zedêyî ji, li gor çand û hizre olî û hebûna ruhanî ya xalkê li ber çavan digirin û têne ser ziman. zanabûneên wan ji tênine ser ziman. Yên tênin ser ziman û didine erêkirin ji key, rahip û hikimdarin. Di hîm û reng û şevkên xwe ji xalkê digirê, Ji jiyana xalkê digirê. Bi vê yekê re mirov karê bêje di jiyanê xalkê mirov çawa bi axivê, li xwe bike, bi meşê, li hev bicive û çi bike û neke li ser wê dibin û diafirin.

Li gor hebûna xalkê bi nêzîkatiya olî û pîroz diafirin.Mît, hebûn û hêze xwe, ji hebûn û hêze xalkekê digirê. Mirov karê li mîtolojiya xalkekê meyîzenê û rastiyên wê yên hizrî û dîrokî û pêşketinên wê fahmbike û têbigihê.Di mîtolojiyê de gelek bêja bi wateyên mazin têne ser ziman.Bi wateyên qanc û neqanc, baş û nebaş, her weha bi gelek awayan têne ser ziman.Deme ku mirov li ser olekê ji di hizirê, mirov karê bêje ku mîtoloji wê bêne ser ziman. Her ol mîtên wê hene. Ev rewş, rastiyaka zanist têne ser ziman. Pêşketinekê têne ser ziman. Di mîtolojiyê de bêje û navê ku têne ser ziman, mirov karê bêje ku jiyandin û nejiyandin ji bi wan re heya.

Mît, hertimî, gerdûnê an ji ew herême ku têde ya, hebûn, hizir û bûna wê dixweze bêne ser ziman.Li gor têne ser ziman ji. Di vir de divêt ku mirov bêje ku bêja efsana ji car bi car di vê wate de tê bi kar anîn.Mînaq, tê gotin Efsana tekoşînê û Efsana afrînê, yanî ya çêkirinê. Bi bê yekê re mirov karê bêje ku mît dixwzin ku gelek bûyîn an ji bûyarên ku bûna û ragihandina wan û anîna wan ya ser ziman zore, dixweze bêne ser ziman. Bûyîn û bûyarên ku mirov izahkirina wan nikarê bêne ser ziman, dixweze ku îzah bike û bêne ser ziman. Ev efsanayên ku weke mît têne ser ziman, ku bi gotinê bûn weke ku çawa ku dengbêjan bi dev dibêjin, piştre hin bi hin di bine binivîsî. Lê mît, bi xwe re rastiyekê tênine ser ziman. Ew ji, rastiya jiyana xalkê ya ku hati jîn kirina û çawa hatiye jîn kirina. Di serî de çawa ku weke ku ji gotinekê dest pêdike, mirov dibîne ku piştre çawa ji gotinekê dibe gelek û li gelek ard û nuqtên din hebûna berdewam dike. Her weha gelekî bi pergal û kompleks hebûna xwe ya ku berdewam dike di demên gotinê yên piştre de têne ser ziman.

Ol û Mîtolojî

Di gelek olan de mîtolojî xwediyê cihekî pêşî û girînge. Mît, di jiyanê rojene de, di anîna ser ziman de, tişte ku anî ser ziman, erê dike û dide erêkirin. Li gor hinek nirxên bûjen rast an ji nerast nayêne ser ziman û bi wate nake. Bi zêdeyî, ji nêzîkatiya pêzwarî wirde, gotina rast an ji rasttqîniyê li gor rih û deroniyê an ji li gor hebûna wan ya simset(dagerî) têne ser ziman an ji di avêje ser.

Her çend ku olên ku iro di jiyanê de ne hene, gelek mirov li ser kok û pêşketina dîrokî tênine ser ziman ji, lê bawerî û figurên xwe ji wê pêşketinê tênine ser ziman. Mît, bi vê yekê weke maka. Di olê de an ji di baweriyê de anji di vegotin û anîne ser ziman xwe qaraqter hertimî ji vê rastiyê hîm digirê û tê ser ziman.Minaq, Iro dibêjin mîtolojiya Hindî an ji di bêjin mîtolojiya xiristiyaniyê an ji dibîjin Mîtolojiya îslamê û hwd. Ev bêje hemû ji di wan olan de rastiyaka hizrî, bawerî, çandi, dîrokî, ruhanî an ji deronî weke dager tênine ser ziman. Mît, di jiyan û hebûnê de, hebûna wan li gor nêzîkatiyaka bûjen ne hawane.

Di vir de divêt ku mirov tiştekî dî ji bêne ser ziman.Ew ji ewe ku ku bêje olê û ya mîtolojiyê di wate de ne jev dûrin. Mijar û gotin û navên ku di hundurê yekê bin, di hundurê ya din de ji heya û karê were ser ziman. Minaq, mirov bêje Ola Medan an ji mitob bêje Mîtolojiya medan. Hizir û awayê ku di mîtolojiya wan de were ser ziman, karê di olê de ji were ser ziman. Jev re ahlin.

Çînandin

Deme ku mirov li gor koka wan têne ser ziman, mirov dinîne ku mîtên jev cude hene. Weke mîtên kokê, Ev mît ji nav adet, kevneşopî, û bûjeniyên kokê wan tênine ser ziman. Mîtên kultê ji hene. Ev ji di bawerî û hebûnên wilo de hêz û hebûna wê tênine ser ziman.Mîtên civaknasî ji hene. Ev ji nirx û kirinên ku bûna tênine ser ziman.Ku mirov di vir de her weha sereke bêne ser ziman mirov weha bêje. gerdûn û afrîne]] mîtên wan. xwedan mîtên wan Leheng mîtên wan

Çêkirina Mîtan

Avçend cerna mirov dihizirê. Mirov tiştne jîndike. Lê mirov piştre ku demek li ser ve diçê ji bîr dike. Piştre careke têne bîre mirov û êdî mirov jî nnîr neke. Êdî ew di serê mirov de dibîna dagerên hinek hizir û tiştên din ji. Mîtbûn, hemû ji bi bûnadageriyê re girêdayî ya. Divêt ku mirov yekê ji bîr neke. Bi vê yekê di demên berê de di êlan de mîr bûna dager. Ew dagerêya wan piştre hebûna xwe berdewam kiriya. Mît, di naqabîna dîtin, bawerkirin û hizirkirinê de weke hizreke ku mirov weke hebûnekê di serî de bêne ser ziman heye û ava ya. Her mirov bi vê yekê, di serê xwe de xwedi mîte. Binmejî de gelek mît hene. Ew alî wî dikin ku hizre xwe bi pêşbixe û bi mazin bike ji ya. Çawa ku mît di nav xalkê de hebûne wê bi çand û hizir li ser lingan digihirin, her weha di serî de ji bi mirov re xwedi weynin. Ew ji mîtên mirovin. Mîtên mirov, karin ji dîtinekê ji avabibin. Ji kevirekî ji karîn avabibin. Mirov karê ji wan bêje mîtên afrînerin.

Mîtolojiyê Hemdem

Di deme ya nûjen de mît hene. Bêhtir ji hene. Tarzan bûya mîtekî mazin. Gelek film û pirtûkên wî hene. Mirov karê bêje ku he ji kur herê û bibe felsefeye pir alî ji. Her weha gelek tişt û kes hene. Mîtolojiye bûjen iro heye. Di afirêne. Di jiyanê de, minaq filmên weke filmê Harry Potter û ew cihana wî ya ku hati afirandin, ji vê yekê re di demê de bingihe. Kur dike. bi felsefe dike. Bi çavîn hizrî ku mirov lê meyîzenê, vê yekê mirov wê bibine.Mirov karê bêje mîtoloji hemdem, iro felsefe mîtolojiyê ji çêkiriya di nav civakê de.

Deme ku mirov li jiyanê di hizirê, ev film û filmên wilo yên weha, bi mirovan de dii serê wan de gelek mît û dager afirandina. Bi vê yekê re, ev mît û dager yên herî bi nasîn. Bi vê yekê re di hizre herkesekî de ne. Mînaq, di nav kurdan, her çend ku Efsana Kaweyê Hesinker berî zayîne tê ser ziman ji, ji ber ku pir di serê xalkê de bû, iro ji mazin bi jîna di seran de. Iro wekemîtolojiya kawa di serê her kurdî de afirandiya. Pêre mirov karê bêje di serê her mirovê herême de afirandiya.Bi vê yekê re, mirov karê bêje ku ew iro bûya mîtolojiya kurd ya hemdem ji.Bi vê yekê re, iro felsefe kawa ji afirandiya. Iro bûya weke mîtolojiya cihanê ji.

Binêrin

• Mîtolojiya Mezopotamyayê
• Mîtolojiya Misrê
• Mîtolojiya Îranê
• Mîtolojiya Hindistanê
• Mîtolojiya yewnanî
• Mîtolojiya romayî
• Mîtolojiya kurdî
• Mîtolojiya fînîkî