Tirşo

Tirşo
Dabeşandina zanistî
Cîhan:	Plantae
(ne aşkera ye):	Angiosperms
(ne aşkera ye):	Eudicots
(ne aşkera ye):	Core eudicots
Kom:	Caryophyllales
Famîle:	Polygonaceae
Cins:	Rumex
Cure:	R. acetosa
Navê zanistî yê latînî
	Rumex acetosa; L.
Hevwate
	Rumex stenophyllus Ledeb.

Tirşo (Rumex acetosa) ji famîleya tirşoyan (Polygonaceae) navê cinsekê riwekan e. Pincarek e biharê ye. Bi qasî 130 cureyên wê hene. Pirranî li nîvkada bakur bicihbûyî ye.

Li Kurdistanê gelek tê dîtin û gelek cureyên wê hene. Pincareke tirş e. Li hin deverên Kurdistanê jê re kerika berxê, tirşikê zerecan, sêxaşik, tirşoya nalik jî dibêjin. Di rastiyê de evana hemî cureyên tirşoyê ne.

Cureyên wê yên bingehîn (di zanistiyê de)

Rumex angiocarpus, 2n = 14 (dîploîd)
Rumex tenuifolius, 2n = 28 (tetraploîd)
Rumex acetosella, 2n = 42 (heksaploîd)
Rumex graminifolius, 2n = 56 (oktoploîd)

Cureyên tirşoyê (bijarte)

Tirşoya zerecan (Rumex arifolius)
Tirşoya bayê (Rumex thyrsiflorus)
Tirşoya ga (Rumex alpinus)
Îdir (Rumex sanguineus)
Tirşoya ga ya çeman (Rumex hydrolapathum)
Tirşoya dêranê (Rumex obtusifolius)
Tirşoya jehrdar (Rumex crispus)]]
Tirşoya kanaryayî (Rumex lunaria)
Tirşoya xwîndar (Rumex sanguineus)]]
Tirşoya peravan (Rumex maritimus)
Tirşoya çivîkan (Rumex acetosella)]]
Tirşoya berxikan (Rumex acetosa)
Tirşoya keran (Rumex conglomeratus)]
Tirşoya avê (Rumex aquaticus)
Tirşoya gaboxe (Rumex bucephalophorus L.)
Tirşoya melisî (Rumex confertus Willd.)
Tirşoya lûtkeyan, tirşoya berfê (Rumex nivalis Hegetschw.)
Tirçûng an tirçong (Rumex longifolius DC.)
Kot (tirşo) (Rumex patientia L.)
Gihasofya (Rumex pulcher L.)
Tirşoya pelkêmber (Rumex pulcher L.)
Siltik (Rumex tingitanus L.)
Pelbîk, pelbî, peldarebî (Rumex triangulivalvis (Danser) Rech.f.)

Li Kurdistanê binavkirinên cureyên wê

Mixabin li ser giha û pincarên Kurdistanê kesê xebat nekiriye. Kîjan cure di zanistiyê de bi kîjan navê tê binavkirin, kêm tê zanîn.

Tirşoya zerecan, tirşoya zozanan
Sêxaşik (tirşo): Kêm pelgên wê hene, li cihên kêmavî û hişk tên dîtin, tehma wê hinekê tal e lê hin kes bi taybetî li wan digerin).
Tirşoya çivîkan (çûçikan, balindeyan, pelgên wê gelek hûrik in, bi qasî nikulê balindeyan in)
Tirşoya berxikan (tirşoya xweşik, tirşoya bêrîvanan)
Tirşoya ga (xelk naxwin lê li hin deveran dixaşînin, darikên wê wekî mûzan dişelînin, dixwin)
Tirşoya nalî (tirşoya nalik, tirşoya dişibe nalên/nehlên hespê)
Tirşoya bejî (kovî)

Bihara Kurdistanê dixemilînin, zarok wê dikin nava nanên tenûrê, hinekê xwê (sol) pê werdikin dixwin. An bi sîrim an pincarekê din wekî simak/simaqê dixwin.

Di bijîşkiya gelêrî de bo saxkirina kunêran, pizikên mezin tê bikaranîn. Tirşoyê dikelînin didin ser birînê.

Galerî

Tirşoya berxikan (Rumex acetosa)
Tirşoya çivîkan (Rumex acetosella)
Tirşoya ga ya alpî (Rumex alpinus), li Kurdistanê kêm kes dixwin, ew jî dixaşînin
Tirşoya zerecan (Rumex arifolius)
Tirşoya avê (Rumex aquaticus), îlustrasyon ji Jacob Sturm
Tirşoya keran (Rumex conglomeratus)
Tirşoya jehrdar (Rumex crispus)
Tirşoya ga ya çeman (Rumex hydrolapathum)
Tirşoya kanaryayî (Rumex lunaria)
Tirşoya peravan (Rumex maritimus)
Tirşoya dêranê, tirşoya quncifî (Rumex obtusifolius)
Îdir, gorî riweknasiyê ev jî ji tirşoyan e
Tirşoya xwîndar (Rumex sanguineus)
Tirşoya bayê (Rumex thyrsiflorus)

Çavkanî

Girêdanên derve

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Tirşo (Rumex) de hene.

Ev gotara li ser riwekan şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?)