Saet (yeke)
Saet yekê wextê yan demê ye. Kurtenavê saetê h ye. Ji bonî tiştê ku saetê dijimêre û şanî dike re jî saet tê gotin.
Saet an kronometre ya ku demê dipîve û nîşan dide, yek ji kevintirîn îcadên mirovî ye. Ew dihêle ku meriv navberên demê bipîve, ên ku ji yekîneyên xwezayî wek roj, meh û salê kurttir in. Amûrên ku li ser gelek pêvajoyên fîzîkî dixebitin bi hezarsalan hatine bikar anîn.
Dîroka îcadên saetê digihêjin dema Sumer û Misira kevnare. Nêzîkî 3000 B.Z., van şaristaniyan saetên tavê bi rêya siya çokên sade bikar dianîn.[1] Ew saetên tavê li Çînê jî di dema 2400 BZê de dihatin bikar anîn. Yûnanan paşê ji vê amûrê re digotin "Gnomon".
Hin pêşiyên saeta nûjen wekî "saet" werin hesibandin, her çiqas li ser bingeha tevgerê di xwezayê de bin jî. Saeta tavê bi nîşandana pozîsyona sîwanek li ser rûyek guncan, demjimêrê nîşan dide. Saeta avê, digel saeta rojê, belkî amûrên herî kevn ên pîvandina demê ne. Pêşveçûnek mezin bi îcadkirina demjimêran pêk hat, gava ku li dora sala 1300an li Ewropayê yekem demjimêrên mekanîkî hatin çêkirin.[2][3]
Agahiyên teknîkî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Saetek
Girêdanên derve
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Wîkîferheng: saet – Mane, etîmolojî, werger û bêhtirÇavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ "Astronomisches Instrumentarium eins und jetzt". web.archive.org. 17 nîsan 2015. Ji orîjînalê di 17 nîsan 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 18 tebax 2024.
- ^ "History of the Hour: Clocks and Modern Temporal Orders - Gerhard Dohrn-van Rossum - Google Books". web.archive.org. 3 tîrmeh 2023. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 3 tîrmeh 2023. Roja gihiştinê 18 tebax 2024.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk) - ^ Cipolla, Carlo M. (2003). Clocks and Culture, 1300-1700 (bi îngilîzî). W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-32443-3.
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |