Sofoklês

Sofoklês
Navê rastî	Σοφοκλῆς
Jidayikbûn	c. 496 b.z.  Colonus
Mirin	406 b.z.  Atene, Atîna
Hevwelatî	Atînaya klasîk
Pîşe	Şanonivîs nivîskar
Xebat	Oedipus Rex Oedipus at Colonus Antîgonê Philoctetes Ajax
Zarok	Iophon Ariston
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Sofoklês (bi yewnaniya kevn: Σοφοκλῆς, bilêvkirina klasîk [sopʰoklɛ̂ːs]; jdb. 497/496 BZ li Kolonos - m. 406/405 BZ li Atînayê) helbestvanekî Serdema Klasîk a Yewnanî bû. Li ber Esxîlos û Iqlîdes, ew ji helbestvanên trajîk ên kevnar ên Yewnaniya herî girîng tê hesibandin. Şanonameyên wî yên saxmayî, bi taybetî Antîgonê û Key Oedipus, li seranserê cîhanê li ser sehneyan têne lîstin.

Jiyan

Sofoklês li Kolonos, ku li derveyî Atînayê ye, ji dayik bû. Bavê wî Sophillos çêkerek çekan a dewlemend bû. Wî hem pêşveçûn û hem jî hilweşîna dewleta bajar-dewleta Atînayê dît. Gelek wezîfeyên fermî û leşkerî girtiye. Di sala 441 BZ de ew endamê Kolegiumê bû, ku çavdêriya beşdariyên li bajarên-dewletên yekîtiyê dikir. Wî peywir girt ku serhildana ku di salên 441-440 berî zayînê de bi Perîkles dest pê kir, bitepisîne. Wî koroya ciwanan, ya ku ji bo pîrozkirina serketina deryayî ya Salamis hate organîze kirin, kir.

Bi nûçeya mirina Euripides ê ku 16-17 salan ji xwe biçûktir bû, bi cil û bergên sersaxiyê hurmeta xwe nîşanî hevkarê xwe da.

Berhemên wî

Sofokles, Sofokles, Key Oedipus di sala 1340 de destnivîsa Romayê , Biblioteca Apostolica Vaticana

Sofokles xebateke berfireh hiştiye. Sûda navên 123 perçeyan (30 tetralojiyên temam û yek trîlojiyê) dike. 132 perçe bi sernavê têne zanîn; dibe ku hin beş çend sernav hebûn. Li ser koroyê jî elejî, payan û pexşan nivîsî. Parçeyên Elegeza Sofokles li ser Hêrodotos têne zanîn.

Sofoklês 20 an 24 caran ev agona trajîk bi dest xistiye û qet xelata sêyemîn negirtiye.

Wî bi xwe jî pêşketina xwe ya hunerî kir sê fazan. Parçeyên wî yên ewil tijî zengîniya Eskilî bûn, perçeyên faza navîn tijî hişkbûn û çêkirî bûn. Tenê di faza dawî de şêwaza xwe ya kesane dît.

Em hin nûjenên sehneyî û dramaturjîk deyndarê Sofoklês in. Ji vana ya herî girîng helbet danasîna lîstikvanê sêyem û makîneya sehnê bû; Divê ev yek di dema ku Esxîlos hê sax bû. Her wiha hejmara stranbêjên koroyê jî ji 12an derxist 15an. Berevajî Esxîlos, bi yek îstîsnayê, wî tu trîlojiyên naverokê nenivîsandiye.

Berhemên saxmayî

• Sê Şanoyên Tebesê
  • Antîgonî (Ἀντιγόνη), 442 v. Chr.
  • Key Oedipus (Οἰδίπους τύραννος Oidipous tyrannos), 429–425 v. Chr.
  • Oedipus li Kolonos (Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ Oidipous epi Kolōnō), 401 v. Chr. postum aufgeführt
• Aias (Αἴας), 455–450 v. Chr.
• (Τραχίνιαι Trachiniai), vor 442 v. Chr.
• Êlektra (Ἠλέκτρα), ca. 413 v. Chr.
• Philoktetes (Φιλοκτήτης), 409 v. Chr.

Berhemên winda an perçe perçe

• Achaion Syllogos
• Achileos Erastai
• Aias Lokros
• Aichmalotides
• Aigeus
• Aithiopes
• Akrisios
• Aleadai
• Alexandros
• Alkmeon
• Amykos
• Amphiareos
• Amphitryon
• Andromeda
• Antenoridai
• Athamas A
• Athamas B
• Atreus / Mykenaiai
• Chryses
• Daidalos
• Danae
• Dionysiskos
• Dolopes
• Epigonoi
• Epi Tainaroi / Epitainarioi
• Erigone
• Eris
• Eriphyle
• Eumelos
• Euryalos
• Eurypylos
• Helenes Apaitesis
• Helenes Arpage
• Helenes Gamos
• Herakleiskos
• Heraklês
• Hermione
• Hipponous
• Hybris
• Hydrophoroi
• Ichneutai
• Inachos
• Iobates
• Ion
• Iphigeneia
• Iphikles
• Ixion
• Kamikoi
• Kedalion
• Kerberos
• Klytaimestra
• Kolchides
• Kophoi
• Kreousa
• Krisis
• Lakainai
• Laokoon
• Larisaioi
• Lemniai
• Manteis / Polyidos
• Meleagros
• Minos
• Momos
• Mousai
• Mysoi
• Nauplios Katapleon / Nauplios Pyrkaeus
• Nausikaa / Plyntriai
• Niobe
• Niptra
• Odysseus Akanthoplex
• Odysseus Mainomenos
• Oikles
• Oinomaos
• Palamedes
• Pandora / Sphyrokopoi
• Peleus
• Phaiakes
• Phaidra
• Philoktetes o en Troiai
• Phineus A
• Phineus B
• Phoinix
• Phrixos
• Phryges
• Phthiotides
• Poimenes 1
• Polyxene
• Priamos
• Prokris
• Rizotomoi
• Salmoneus
• Sinon
• Sisyphos
• Skythai
• Skyrioi
• Syndeipnoi
• Tantalos
• Telepheia
• Telephos
• Tereus
• Teukros
• Thamyras
• Thyestes
• Triptolemos (468 BZ ?)
• Troilos
• Tympanistai
• Tyndareos
• Tyro A
• Tyro B

(Bi tevahî 109 berhem)

Di sala 1911an de li Misrê li ser papîrûsê nêzî 400 ayetên xwenda ji şanonameya satirî Ichneutai hatin dîtin.

Di 2005 de, ayetên ji trajediya Epigonoi li ser papîrûsek ji cîhê arkeolojîk a Misrê Oxyrhynchus bi teknîkek nû ya fotografî hate dîtin.

Girêdanên derve

Wikiquote-Logo

Di Wîkîgotin da gotarek li ser Sofoklês heye.

•  Li Wikimedia Commons medyayên di warê Sophokles de hene.