Esxîlos

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Esxîlos
Navê rastî
Αἰσχύλος Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Jidayikbûn525 b.z. Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Eleusîs Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Mirin456 b.z. Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Gela Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Sedema mirinêQezaya ku mirin tê de
HevwelatîAtînaya klasîk Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Pîşe
Xebat
Zarok
  • Euforîon
  • Eveon Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Dê û bav
  • Euforionê Eleusîsî Li ser Wîkîdaneyê biguhêre (bav)
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge
Esxîlos

Esxîlos[1] (bi yewnaniya kevn: Αἰσχύλος, lat. Aiskhúlos) (z. li derûdora 525/524 beriya zayînê  – m. li derûdora 456/455 beriya zayînê) nivîskarê leystikan ê Yewnana kevn e. Piranî di tragedyayên xwe navdar e. Li gorî hin wêjenas û dîroknasan wek Bavê Tragedayayan tê zanîn.

Jiyana wî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Esxîlos li bajarê Eleusisê hatiye dinê. Bavê wî Euphorion kesekî ji arîstokratan bû. Di demên şerê Persan de jiyaye û beşdarî şerê Maraton û şerê Salamîsê bûye. Birayê wî Kynegeiros di nav wan şeran de miriye.[2] Tê gotin ku kitabeya ku bi destê xwe û derheqê xwe de nivîsandiye û di vê kitabeyê de tenê behsa beşdarbûna xwe yên şerê Maratonê dike. Ev tecrûbeyên wî yên şer de rêya sîyaseta Atînayê ji wî re vekir.

Hin çavkaniyên ji dinyaya kevnar de mayîn nîşan diden ku Esxîlos eşkerekirina çanda sirên Eleusisê hatiye darizandin.

Li ser gazîkirina Hieronê çû Sîsîlyayê demekî şun de li wir mir.[2]

Mirina wî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Esxîlos di sala 457'ê beriya zayînê da[çavkanî hewce ye], bi şêwazeke ecêb, çû ser dilovaniya Xwedê. Eyloyek ku kûsiyek nêçîr kiribû û dil hebû wê bavêje ser kevirekî ku ew bişkê, serê Esxîlosê rût û tazî, bi şaşî wek kevirek dibîne û kûsiya xwe ji bilindahiyeke zehf mezin, davêje ser wî ku kûsî bişkê[çavkanî hewce ye].

Xebat û Berhemên wî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Piranî nivîskarekî nûjenîxwaz e. Lê mijarên xwe pir teng girtiye mirov dikare bêje ku tenê li ser ol û mîtolojiyê nivîsandiye. Kesayîtên lîstikên wê jî tixûbdar bû, koroyên lîstikê yan 12 kesan yan jî 15 kesan pêk dihatin. Kesên maskekirî bi temamî ji mêran pêkdihatin. Çîrokên ku her kes dizanî pê dîalogan fireh kir. Ji bo guhertina dekoran makîneyan bikaranî ev di diroka şanoya cihanê de yekem bû. Lîstikên wî wok komekî lîstikan bû: sê tragedya û yek satîrê pêk dihatin. Hin caran çîroka malbatekî bi nifş bi nifş nivîsandiya , hem yên bapîrê hem yên bavî hem jî yên kurê di nav lîstikekî hev beş kiriye. Ew bi wê avayê damerênerê şanoya Yewnanî jî tê qebûlkirin.[2]

Berhemên wî:[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • Prometheusê zincîrkirî
  • The Persians (Farisiyan - derheqê bûyerên vegera Farisan dike)
  • Seven Against Thebes (Li hemberê Têbeyê heft - derheqê dorpêçkirina bajarê Têbe dike)
  • Suppliants (Lavakar - derheqê mîta danaîdan hatiye nivisandin)
  • Orestia (Derheqê lehengên şerê Troyayê vegeriyan dike.)


Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ http://bnk.institutkurde.org/catalogue/detail.php?pirtuk=977
  2. ^ a b c Cartwright, Mark. "Aeschylus". World History Encyclopedia (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 19 nîsan 2023.