Stephen Hawking

Stephen William Hawking CH CBE FRS FRSA
Jidayikbûn	8ê kanûna paşîn a 1942an(1942-01-08) Oxford, Oxfordshire, Înglistan
Mirin	14ê adara 2018an Cambridge, Cambridgeshire, Înglistan
Sedema mirinê	Amyotrophic lateral sclerosis (Sedemên sirûştî)
Cihê goristanê	Westminster Abbey
Hevwelatî	Brîtanî
Perwerde	University College, Oxford (1959–1962) Trinity Hall (1962–1966) St Albans School (1952–) Zanîngeha Cambridge St Albans High School for Girls
Pîşe	Fizîknasê teorîk cosmologist stêrfizîknas matematîknas mamosteyê/ya zanîngehê nivîskar fizîknas nivîskarê derhonakî stêrnas otobiyografînivîs nivîskara/ê honaka zanistî zanistvan
Xebat	A Brief History of Time Black Holes and Baby Universes and Other Essays The Universe in a Nutshell On the Shoulders of Giants God Created the Integers
Bandorbar	Dikran Tahta Paul Dirac Bertrand Russell Karl Popper Andrei Linde
Meqam	Lucasian Professor of Mathematics (1979–2009)
Hevjîn	Jane Wilde ​ ​ (z. 1965; bd. 1995)​ Elaine Mason ​ ​ (z. 1995; bd. 2007)​
Zarok	Lucy Hawking Robert Hawking Timothy Hawking
Dê û bav	Frank Hawking  (bav) Isobel Eileen Hawking  (dê)
Xelat	Adams Prize (1966) Eddington Medal (1975) Maxwell Medal and Prize (1976) Heineman Prize (1976) Hughes Medal (1976) Albert Einstein Award (1978) Albert Einstein Medal (1979) RAS Gold Medal (1985) Dirac Medal (1987) Wolf Prize (1988) Prince of Asturias Award (1989) Foreign Associate of the National Academy of Sciences (1992) Andrew Gemant Award (1998) Naylor Prize and Lectureship (1999) Lilienfeld Prize (1999) Albert Medal (1999) Copley Medal (2006) Presidential Medal of Freedom (2009) Breakthrough Prize in Fundamental Physics (2012) BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award (2015)
Malper	hawking.org.uk
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Stephen William Hawking CH CBE FRS FRSA (8 Çile 1942 – 14 Adar 2018) fîzîknas, kozmolojîst, û nivîskarê teorîk ê Brîtanî bû ku di dema mirina xwe de li Zanîngeha Cambridge li Navenda Kozmolojiya Teorîk derhênerê lêkolînê bû. Ew di navbera 1979 û 2009-an de li Zanîngeha Cambridge Profesorê Matematîkê yê Lukasyayê bû.

Jiyan

Hawking li Oxford di malbatek bijîjkan de hate dinê. Hawking di Çiriya Pêşîn a 1959-an de di 17 saliya xwe de li Zanîngeha College, Oxfordê dest bi xwendina zanîngehê kir, û li wir wî di fîzîkê de dereceya yekem a BA (Hons.) Stend. Wî di Çiriya Pêşîn a 1962-an de li Trinity Hall, Cambridge xebata xweya mezûn dest pê kir, û li wir wî di Adarê 1966-an de pisporiya têkiliya giştî û kozmolojiyê de bawernameya doktorayê di matematîkê sepandin û fîzîka teorîk de stend. Di vê heyamê de – di 1963-an de – Hawking bi rengek zû-hêdî-hêdî-pêşkeftî ya nexweşiya neurona motorê (ku wekî sclerosis lateral amyotrophic (ALS) an nexweşiya Lou Gehrig jî tê zanîn) hate nas kirin ku bi dehsalan hêdî hêdî wî felç dike. Piştî windabûna axaftina xwe, wî karibû ku bi amûrek– peyivîner –bi destpêkê de bi karanîna veguherînek destan, û di dawiyê de bi karanîna masûlkeyek rûvî re têkiliyê dayne.

Xebatên zanistî yên Hawking bi Roger Penrose re hevkariyek li ser teoremên yekdariya gravîtîkî di çarçova têkiliya giştî de û pêşbîniya teorîkî ya ku qulikên reş radyasyonê derdixin, ku bi gelemperî jêrejandina Hawking tê gotin. Di destpêkê de, tîrêjiya Hawking gengeşî bû. Di dawiya 1970-an de û li dû weşandina lêkolînên bêtir, vedîtin bi gelemperî wekî pêşkeftinek girîng a di fîzîka teorîk de hate qebûl kirin. Hawking yekem bû ku teoriya kozmolojiyê ya ku bi yekîtiya teoriya giştî ya relativîteyê û mekanîka kûantûmê ve hatî rave kirin destnîşan kir. Ew alîgirekî xurt ê şîrovekirina gelek cîhanan a mekanîka kûantûmê bû .

Hawking bi gelek xebatên zanyariya populer ên ku têorî û kozmolojiya xwe bi gelemperî nîqaş dike, serkeftina bazirganî bi dest xist. Pirtûka wî Kurtîyeke Mêjûwa Wext di nav 237 hefteyan de ji bo rekor-şikestinê di nav lîsteya bestsellerên Sunday Times de derket. Hawking Hevkarê Civaka Keyaniyê bû, endamek heyatê yê Akadêmiya Zanistî ya Papatîkî, û wergirê Medaliya Serokatiyê ya Azadiyê, xelata herî bilind a sivîl li Dewletên Yekbûyî. Di 2002-an de, Hawking di rapirsiya BBC -yê ya ji 100 Brîtanyayên Mezin de di rêza 25 -an de bû . Ew piştî ku zêdeyî 50 salî bi nexweşiya motora neuronê jiyam, di 14-ê Adara 2018-an de di 76 saliya xwe de mir.

Sala yekem a Hawking wekî xwendekarê doktorayê dijwar bû. Ew di destpêkê de dilşikestî bû ku dît ku wî Dennis William Sciama, yek ji damezrînerê kozmolojiya nûjen, ji stêrnasê navdar Fred Hoyle, wekî serperişterek hate tayîn kirin, û wî perwerdehiya xwe di bîrkariyê de ji bo kar têr nedît. di relativî û kozmolojiya gelemperî de . Piştî ku teşxîsa nexweşiya neurona motorê hat, Hawking ket depresiyonê – her çend bijîşkên wî şîret kirin ku ew bi xwendina xwe berdewam bike, wî hest kir ku xalek hindik heye. Nexweşiya wî ji ya ku doktoran pêşbîn dikir hêdî hêdî pêşve çû. Her çend Hawking di piştevaniya piştevaniyê de zehmetiyê dikişand, û axaftina wî hema hema nezanî bû, teşxîsa destpêkê ya ku tenê du sal jiyabû bê bingeh derket. Bi handana Sciama, ew vegeriya karê xwe. Hawking dema ku di xebata Fred Hoyle û xwendekarê wî Jayant Narlikar di hezîrana 1964-an de di dersa xwe de dijberî kir, dest bi pêşxistina navûdengê ji bo birûmet û mêrxasiyê kir.