Baruch Spinoza: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Kurteya guhartinê tine |
Kurteya guhartinê tine Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl Guhartina mobîl a pêşketî |
||
| (Revîzyoneke navberî yê ji aliyê eynî bikarhênerî ve nayê nîşandan) | |||
| Rêz 3: | Rêz 3: | ||
'''Baruch Spinoza''' (24'ê [[Çirya Paşîn]] 1632'ê [[Amsterdam]] – 21'ê [[Reşemeh]] 1677'ê [[Lahey]]) [[felsefe|feylesofekî]] [[holandî]] yê ko bi eslê xwe cihuyê [[sefardî]] bû. |
'''Baruch Spinoza''' (24'ê [[Çirya Paşîn]] 1632'ê [[Amsterdam]] – 21'ê [[Reşemeh]] 1677'ê [[Lahey]]) [[felsefe|feylesofekî]] [[holandî]] yê ko bi eslê xwe cihuyê [[sefardî]] bû. |
||
Ev nav mezinên cihûyan li wî kiribû. Lê Amesterdamiyan jê ra digot [[Benedictus de Spinoza]] an [[Bento d'Espiñoza]]. Bi [[René Descartes]] û [[Gottfried Leibniz]] ra ji [[rasyonalîst]]ên herî mezin ên sedsala 17'ê ye. Ew ji ber |
Ev nav mezinên cihûyan li wî kiribû. Lê Amesterdamiyan jê ra digot [[Benedictus de Spinoza]] an [[Bento d'Espiñoza]]. Bi [[René Descartes]] û [[Gottfried Leibniz]] ra ji [[rasyonalîst]]ên herî mezin ên sedsala 17'ê ye. Ew ji ber pirtûka xwe ya herî grîng ''Ethica'' yê wekî yek ji mezintirîn [[sincbawerî|sincbaweran]] dihêt niyasîn. Ew bi pîşeya xwe berçaviksaz bû û [[nîskok]] (lênz) çêdikirin. Nivîsînên wî nîşa didin ko wî şehrezayîyeka mezin di warê [[matêmatîk]]ê da hebûye. |
||
Bandora wî ya mezin li paş mirina wî, dema |
Bandora wî ya mezin li paş mirina wî, dema pirtûka wî [[Opera Posthuma]] belavbûy, eşkira bû. Ew wekî rêxweşkerekê [[ruhnhizrî|ruhnhizriyê]] anko enlightmentê li sedsala 18'ê û wekî rexnegirê nûdem yê [[Tewrat]]ê dihêt niyasîn. |
||
== Jînenîgar == |
== Jînenîgar == |
||
Debavên cihû yên Spînozayî ji tirsa hindê ko bizor nebin [[Fele]] (Xiristan) ji [[Portûgal|Portûgalê]] revîn û çûn [[Holenda]]yê. Spinoza kurê bazirganekê dewlemend ê [[Portekîz]]î bû. Di 6 saliya xwe da malbata xwe winda kir û li Amsterdamê li dibistaneka [[Cihû]]yan hat qeydkirin.Ji ber ramanên wî yên dijî dînî, di navbera wî û xwîndinkarên dî û berpirsiyarên dibistanê da arîşe derkevtin û li sala 1656'ê ji dibistanê hat derkirin. |
|||
Li sala 1656'ê ji ber bawerî ya bi hindê ko [[Xudê]] mêkanîsma hebûnê ye û çi kesayîyeka diyarkirî wekî ko dihêt fêmkirin nîne û Tewrat |
Li sala 1656'ê ji ber bawerî ya bi hindê ko [[Xudê]] mêkanîsma hebûnê ye û çi kesayîyeka diyarkirî wekî ko dihêt fêmkirin nîne û Tewrat pirtûkek e bi zimanekê mecazî hatîye nivîsîn, ji civaka dînî ya cihûyan hat derêxistin. |
||
Spinoza demekê li vê dibistanê ma û [[latînî]] û [[yewnanî]] ya xwe pêşve bir. |
Spinoza demekê li vê dibistanê ma û [[latînî]] û [[yewnanî]] ya xwe pêşve bir. |
||
Guhartoya 22:09, 9 çiriya paşîn 2019
Baruch Spinoza (24'ê Çirya Paşîn 1632'ê Amsterdam – 21'ê Reşemeh 1677'ê Lahey) feylesofekî holandî yê ko bi eslê xwe cihuyê sefardî bû.
Ev nav mezinên cihûyan li wî kiribû. Lê Amesterdamiyan jê ra digot Benedictus de Spinoza an Bento d'Espiñoza. Bi René Descartes û Gottfried Leibniz ra ji rasyonalîstên herî mezin ên sedsala 17'ê ye. Ew ji ber pirtûka xwe ya herî grîng Ethica yê wekî yek ji mezintirîn sincbaweran dihêt niyasîn. Ew bi pîşeya xwe berçaviksaz bû û nîskok (lênz) çêdikirin. Nivîsînên wî nîşa didin ko wî şehrezayîyeka mezin di warê matêmatîkê da hebûye.
Bandora wî ya mezin li paş mirina wî, dema pirtûka wî Opera Posthuma belavbûy, eşkira bû. Ew wekî rêxweşkerekê ruhnhizriyê anko enlightmentê li sedsala 18'ê û wekî rexnegirê nûdem yê Tewratê dihêt niyasîn.
Jînenîgar
Debavên cihû yên Spînozayî ji tirsa hindê ko bizor nebin Fele (Xiristan) ji Portûgalê revîn û çûn Holendayê. Spinoza kurê bazirganekê dewlemend ê Portekîzî bû. Di 6 saliya xwe da malbata xwe winda kir û li Amsterdamê li dibistaneka Cihûyan hat qeydkirin.Ji ber ramanên wî yên dijî dînî, di navbera wî û xwîndinkarên dî û berpirsiyarên dibistanê da arîşe derkevtin û li sala 1656'ê ji dibistanê hat derkirin.
Li sala 1656'ê ji ber bawerî ya bi hindê ko Xudê mêkanîsma hebûnê ye û çi kesayîyeka diyarkirî wekî ko dihêt fêmkirin nîne û Tewrat pirtûkek e bi zimanekê mecazî hatîye nivîsîn, ji civaka dînî ya cihûyan hat derêxistin.
Spinoza demekê li vê dibistanê ma û latînî û yewnanî ya xwe pêşve bir.
Spinoza ji dibistanê veqetya û di atolyekê da xebitî. Piştî atolyê, li gundekî biçûk akincî dibit û het du sê salên dawî ya jiyana xwe xebatên xwe li vî gundî meşandin.
Spînoza li Laheyê jiyana mir.
Havrîyek li Felsefeya Wî
Li berahiyê Spînozayî wekî Dekartî bawer dikir ko mirov ji du pêkhateyên cida pêkhatîye: Can û Laş. Lê paşî qayîlbû ko ew herdu aliyên ji hev cida yên yek tiştî ne. Wî bawerî bi hindê hebî ko Xudê û Hebûn (Kewn) du aliyên yek tiştî ne. Wî ji wî tiştî ra digot substans, lê ramana vê peyvê li nik wî ne madde bû. Ramana ko wî pê mebest bû bin û koka her tiştî bû.