Here naverokê

Xwekuştin

Girêdanan biguhêre
Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
(Ji Xwekujî hat beralîkirin)
Xwekuştin
  • Awayê mirinê
  • sedemê mirinê Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Li gorî efsaneyê, helbestvana yewnan Sapfo ji ber hezkirina bêbersiv a ferîbotvan Faon xwe ji zinarekî xiste xwarê. Tabloya Ernst Stückelberg, 1897.
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge

Xwekuştin an jî xwekujî bi qestî qedandina jiyana xwe ye. Têgîna xwekuştinê rewşek derûnî ya ku tê de fikir, xeyal, pêl û kirinên domdar, dûbarekirî an jî di nav zêdebûnên qeyranan de ne ku bi mebesta mirina xwe bi mebest têne armanc kirin vedibêje.

Nexweşiyên derûnî (di nav de depresyon, nexweşiya bipolar, şîzofreniya, nexweşiyên kesayetiyê, nexweşiyên tirsê), nexweşiyên laşî (wek sendroma westandina kronîk), û îstismara maddeyan (di nav de alkolîzm û karanîn û vekişîna ji benzodiazepînan) faktorên xetereyê ne.[1][2][3]Hin xwekuştin ji ber stresê (wekî ji tengasiyên darayî an akademîk), pirsgirêkên pêwendiyê (wekî veqetîn an hevberdan), an tacîz û zordestiyê kirinên pêk tên.[4][5]Kesên ku berê hewla xwekuştinê dane, ji bo hewildanên paşerojê di metirsiya zêde de ne. Hewldanên bibandor ên pêşîlêgirtina xwekuştinê di nav xwe de sînordarkirina gihîştina rêbazên xwekujiyê ne, wekî pêşîlêgirtina çek, narkotîk û narkotîkan; dermankirina nexweşiyên derûnî û bikaranîna maddeyan; ragihandina baldar a medyayê ya derbarê xwekuştinê de; û başkirina şert û mercên aborî.[6][7] Her çend xetên germ ên krîzê çavkaniyên hevpar in jî, bandora wan baş nehatiye lêkolîn kirin.[8][9]

Nêzîkî 1.5% ji hemî mirinên li seranserê cîhanê bi xwekuştinê ne. Di salek diyarkirî de, ev yek ji 100,000 kesan 12 ye.[10] Rêjeya xwekuştinê bi gelemperî di nav mêran de ji ya jinan zêdetir e, ji 1,5 qat heya 3,5 qat li cîhana pêşkeftî. Xwekuştin bêtir di nav kesên ji 70 salî mezintir de ye; lê belê, li hin welatan, kesên di navbera 15 û 30 salî de di bin xetera herî zêde de ne. Ewropa di sala 2015an de li gorî herêman xwedî rêjeya herî zêde ya xwekuştinê bû.[11] Li gorî texmînan her sal 10 heta 20 mîlyon hewildanên xwekuştinê yên ne kujer hene.[12] Hewldanên xwekuştinê yên ne-kujer dikarin bibin sedema birîndarbûn û seqetiyên demdirêj.[13] Li cîhana rojava hewldan di nav ciwan û jinan de zêdetir in.[14]

Nêrînên li ser xwekuştinê ji hêla mijarên hebûnî yên berfireh ên wekî ol, namûs û wateya jiyanê ve hatine bandor kirin.[15][16] Olên îbrahîmî ji ber baweriya bi pîroziya jiyanê, bi kevneşopî xwekuştinê wekî sûcekî li hember Xwedê dihesibînin.[17] Di serdema samurayan de li Japonê, rengekî xwekujiyê ku bi navê seppuku (腹切り, harakiri) tê zanîn, wekî amûrek ji bo têkçûnê an wekî rengek protestoyê hate pejirandin.[18] Sati, pratîkek ku ji hêla Brîtanî ve li Hindistanê qedexe ye, ji jinebiyek Hindu hêvî dikir ku xwe li ser cenazeyê mêrê xwe bişewitîne, bi dilxwazî ​​an di bin zexta malbat û civakê de.[19] Xwekuştin û hewildana xwekuştinê berê neqanûnî bû, lê êdî li piraniya welatên rojavayî ne wisa ye.[20] Ew li hin welatan wek sûcek dimîne.[21] Di sedsalên 20. û 21. de xwekuştin di gelek caran de wek şêweyekî protestoyê hatiye bikaranîn û kamîkaze û teqînên xwekujî wek taktîkeke leşkerî yan terorîstî hatine bikaranîn.[22] Xwekuştin bi gelemperî ji bo malbat, xizm û alîgirên din ên nêzîk wekî felaketek mezin tê dîtin, û hema hema li her deverê cîhanê bi neyînî tê dîtin.[23][24][25]

Çavkanî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
  1. ^ Hawton K, van Heeringen K (nîsan 2009). "Suicide". Lancet. 373 (9672): 1372–81. doi:10.1016/S0140-6736(09)60372-X. PMID 19376453. S2CID 208790312.
  2. ^ Richa S, Fahed M, Khoury E, Mishara B (2014). "Suicide in autism spectrum disorders". Archives of Suicide Research. 18 (4): 327–39. doi:10.1080/13811118.2013.824834. PMID 24713024. S2CID 25741716.
  3. ^ Dodds TJ (adar 2017). "Prescribed Benzodiazepines and Suicide Risk: A Review of the Literature". The Primary Care Companion for CNS Disorders. 19 (2). doi:10.4088/PCC.16r02037. PMID 28257172.
  4. ^ Bottino SM, Bottino CM, Regina CG, Correia AV, Ribeiro WS (adar 2015). "Cyberbullying and adolescent mental health: systematic review". Cadernos de Saude Publica. 31 (3): 463–75. doi:10.1590/0102-311x00036114. PMID 25859714.
  5. ^ "Suicide rates rising across the U.S. | CDC Online Newsroom | CDC". www.cdc.gov (bi îngilîziya amerîkî). 11 nîsan 2019. Roja gihiştinê 19 îlon 2019. Relationship problems or loss, substance misuse; physical health problems; and job, money, legal or housing stress often contributed to risk for suicide.
  6. ^ "Suicide Fact sheet N°398". WHO. nîsan 2016. Ji orîjînalê di 4 adar 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 3 adar 2016.
  7. ^ Preventing Suicide A Resource for Media Professionals (PDF). 2008. ISBN 978-92-4-159707-4.
  8. ^ Sakinofsky I (hezîran 2007). "The current evidence base for the clinical care of suicidal patients: strengths and weaknesses". Canadian Journal of Psychiatry. 52 (6 Suppl 1): 7S–20S. PMID 17824349. Other suicide prevention strategies that have been considered are crisis centres and hotlines, method control, and media education... There is minimal research on these strategies. Even though crisis centres and hotlines are used by suicidal youth, information about their impact on suicidal behaviour is lacking.
  9. ^ Zalsman G, Hawton K, Wasserman D, van Heeringen K, Arensman E, Sarchiapone M, û yên din. (tîrmeh 2016). "Suicide prevention strategies revisited: 10-year systematic review". The Lancet. Psychiatry. 3 (7): 646–59. doi:10.1016/S2215-0366(16)30030-X. hdl:1854/LU-8509936. PMID 27289303. Other approaches that need further investigation include gatekeeper training, education of physicians, and internet and helpline support.
  10. ^ Fazel S, Runeson B (kanûna paşîn 2020). "Suicide". New England Journal of Medicine. 382 (3): 266–74. doi:10.1056/NEJMra1902944. PMC 7116087. PMID 31940700. S2CID 210332277.
  11. ^ Preventing suicide: a global imperative. WHO. 2014. rr. 7, 20, 40. ISBN 978-92-4-156477-9.
  12. ^ "Suicide rates per (100 000 population)". World Health Organization.
  13. ^ Bertolote JM, Fleischmann A (çiriya pêşîn 2002). "Suicide and psychiatric diagnosis: a worldwide perspective". World Psychiatry. 1 (3): 181–5. PMC 1489848. PMID 16946849.
  14. ^ Chang B, Gitlin D, Patel R (îlon 2011). "The depressed patient and suicidal patient in the emergency department: evidence-based management and treatment strategies". Emergency Medicine Practice. 13 (9): 1–23, quiz 23–4. PMID 22164363.
  15. ^ Tomer A (2013). Existential and Spiritual Issues in Death Attitudes. Psychology Press. r. 282. ISBN 978-1-136-67690-1.
  16. ^ Ritzer G, Stepnisky J, edîtor (2011). The Wiley-Blackwell companion to major social theorists. Malden, MA: Wiley-Blackwell. r. 65. ISBN 978-1-4443-9660-7.
  17. ^ God, Religion, Science, Nature, Culture, and Morality. Archway Publishing. 2014. r. 254. ISBN 978-1-4808-1124-9.
  18. ^ Colt GH (1992). The enigma of suicide (Çapa 1st Touchstone). New York: Simon & Schuster. r. 139. ISBN 978-0-671-76071-7.
  19. ^ "Indian woman commits sati suicide". Bbc.co.uk. 7 tebax 2002. Ji orîjînalê di 2 sibat 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 26 tebax 2010.
  20. ^ White T (2010). Working with suicidal individuals : a guide to providing understanding, assessment and support. London: Jessica Kingsley Publishers. r. 12. ISBN 978-1-84905-115-6.
  21. ^ Lester D (2006). "Suicide and islam". Archives of Suicide Research. 10 (1): 77–97. doi:10.1080/13811110500318489. PMID 16287698. S2CID 35754641.
  22. ^ Aggarwal N (2009). "Rethinking suicide bombing". Crisis. 30 (2): 94–7. doi:10.1027/0227-5910.30.2.94. PMID 19525169. S2CID 35560934.
  23. ^ Russell N (gulan 1968). "The Taboo of Suicide". Psychiatry. 31 (2): 173–183. doi:10.1080/00332747.1968.11023545. PMID 27780435.
  24. ^ Vaughan M. "The 'discovery' of suicide in Africa". BBC (bi îngilîziya brîtanî). Roja gihiştinê 16 hezîran 2020.
  25. ^ "Suicide". World Health Organization (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 16 hezîran 2020.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Xwekuştin&oldid=1770910" hatiye standin.