Yaqût (gel)
Yaqût
саха  | |
|---|---|
 Alayê Yaqûtistanê[1] | |
|
Ala | |
| Dewlet | Rûsya |
| Nifûs | 478.409 (2021) |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Yaqût,[2] yakût[çavkanî hewce ye] an jî saxa[çavkanî hewce ye] (саха, saxa (yj.), сахалар, saxalar (pj.)), komeke tirkî ye ku bi giranî li Komara Saxayê ya Federasyona Rûsyayê dijî. Yaqûtî ji şaxê zimanên tirkî yê Sîbîryayê ye.
Dîrok
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Di salên 1620an de Împeratoriya Rûsyayê dest pê kir ku derbasî nav axa wan bibe û pê ve bike an bi cih bibe, bac danî û karîbû çend serhildanên yaqûtî di navbera 1634 û 1642an de bitepisîne. Yaqût û eşîrên din ên tirk li ser çemê Lena Peter Golovin, serokê hêzên rûsî, bi serweriya terorê bersiv da: şêniyên xwecihî hatin şewitandin û bi sedan hatin kuştin. Nifûsa yaqûtan tenê di navbera salên 1642 û 1682an de ji sedî 70 kêm bû, bi taybetî ji ber nexweşiyên infeksiyonê.[3][4]
Di sedsala 18an de, rûsan zext kêm kirin, hin îmtîyaz dan serekên yaqûtan, azadî da wan, hemî axa xwe da wan û keşîşên xiristiyanî ên Dêra Ortodoks şandin ku gelê yaqût di warê çandiniyê de perwerde bikin. Di salên 1820an de, hema hema hemî yaqût îdîa kir ku xwe guhertiye Dêra Ortodoks a rûsî, lê hejmarek pratîkên tengrîst parastin.[çavkanî hewce ye] Wêjeya yaqût di dawiya sedsala 19an de dest pê kir.[5]
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ Komîteya Zanistên Civakî (2019). Zanistên Civakî Seretayî 4. Minhac. r. 121.
- ^ Zana Farqînî, Ferhenga Kurdî - Tirkî, Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê, Avrêl, 2005, r. 2078.
- ^ Richards 2003, r. 238.
- ^ Levene & Roberts 1999, r. 155.
- ^ Davis, Harrison & Howell 2007, r. 141.
Bîbliyografî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Russia (2010a). "Official website of the 2010 Russian census" (bi rûsî). Federal State Statistics Service. Ji orîjînalê di 25 adar 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 4 kanûna paşîn 2022.
- Richards, John F. (2003). The Unending Frontier: An Environmental History of the Early Modern World. University of California Press. ISBN 0520939352.
- Levene, Mark; Roberts, Penny (1999). The Massacre of History (bi îngilîzî). Berghahn Books. ISBN 978-1-57181-934-5.
- Davis, Wade; Harrison, K. David; Howell, Catherine Herbert (2007). Book of Peoples of the World: A Guide to Cultures (bi îngilîzî). National Geographic Books. ISBN 978-1-4262-0238-4.
| Neteweyî | |
|---|---|
| Hunermend | |
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |