Şerê ereb û misilman
| Şerê ereb û misilman | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
| Aliyên şer | ||||||||||
| Misilman Hevşaredarên peymana Hudeybiyê:
|
Ereb
Alîkarî:
| |||||||||
| Fermandar | ||||||||||
| Muhemmed Ebûbekir Hemze bin Ebdulmutelib Osman Omer Elî Ebû Ubeyde bin Cerah Zubeyr bin Ewam Selmanê Farisî Xalid bin Welîd (627–630) |
Ebû Cehîl Umeyye bin Xelef Xalid bin Welîd (624–627) Ikrima bin Amr Ebû Sufyan bin Herb Suhayl bin Amr Safwan bin Umeye | |||||||||
| Hêz | ||||||||||
| Li Bedr: 313-317
Li Uhud: 750 Li Xendeq: 3,000 Li Mekke: 10,000 |
Li Bedr: 950-1000
Li Uhud: 3,200 Li Xendeq: 10,000 | |||||||||
| Windayî | ||||||||||
| 79 | 128 | |||||||||
Şerê ereb û misilman şerekî leşkerî û olî yê şeş salan bû ku li nîvgirava Erebistanê di navbera misilmanên bi serokatiya Muhemmed û erebên pûtperest ên bi serokatiya eşîra Qureyş de bû.[1][2] Pevçûn di Adara 624an de bi Şerê Bedrê dest pê kir,[3] û bi fetha Mekkeyê û serketina misilmanan bi dawî bû.[4]
Dîrok
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Muhammed îdia dike ku di 40 saliya xwe de ji eşîra xwe ya Qureyşiyan a li Mekkê re bûye pêxember. Qureyşiyan qebûl nekirin û piştî ku ew û peyrewên wî ji aliyê Qureyşiyan ve hatin çewsandin, Mihemed ferman da wan ku di sala 615an de li Hebeşistanê bigerin û li wir bi dilekî vekirî hatin pêşwazîkirin. Piştî mirina mamê wî Ebû Talib di sala 619an de Pêxember Muhemmed hindik kes hebûn ku di hawîrdora dijminahiya bajarê Mekkeyê de ewlekariya wî bikin.[5][6]
Hin kesan li Medîneyê Îslam qebûl kirin û li Medîneyê jî peyva Muhemmed û Îslamê belav kirin. Îslam hêdî hêdî li Medîneyê di Adara 622an de mezin bû, niha 72 misilman hebûn. Wan daxuyand ku ew amade ne ku Muhemmed li hember Ereban biparêzin. Ereban bi bihîstina zêdebûna hejmara Mislimanan ev daxuyanî weke îlana şer girtin. Ereb jî di hewldana kuştina Muhemmed de di Gulana 622 de bi ser neketin. Piştî gefên kuştinê ji Ereban, Muhemmed soza parastinê ji Ensar wergirt. Paşê destûr da şagirtên xwe ku vegerin Medînê. Piştî ku ew jî çû Medîneyê, Muhemmed dest bi astengkirina karwanên ereban kir ku ji bo tolhildan û telafîkirina zirarên ku ereban li wî û hevalên wî dane.[5][6]
Ev yek bû sedema şerê Bedir, Uhud û Xendekê û piştî wan şeran di sala 628an de eşîrên Ereb ên Mekkeyê û Misilmanên Medîneyê peymaneke 10 salî ya bi navê Peymana Hudeybiyê îmze kirin. Lêbelê, di sala 630 de, Ereban peymana Hudeybiyê ji ber êrişa Benubekir, beşek ji Qureyş, li dijî Benu Xuza'a, hevalbendên misilman, şikand.[7]
Piştî ku peyman şikest, fetha Mekkeyê pêk hat û misilman bi ser ketin. Mekke wê bibûya xaka misilmanan û hemû peykerên xwedayên Ereb ên li Kabeyê wê bihatana hilweşandin û ola kevnar a Ereban bihata bidawîkirin.[8]
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ Jones, J. M. B. (1957). "The Chronology of the "Mag̱ẖāzī"-- A Textual Survey". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 19 (2): 245–280. doi:10.1017/S0041977X0013304X. ISSN 0041-977X. JSTOR 610242. S2CID 162989212.
- ^ Crawford, Peter (16 tîrmeh 2013). The War of the Three Gods: Romans, Persians and the Rise of Islam (bi îngilîzî). Pen and Sword. ISBN 978-1-4738-2865-0.
- ^ Haykal, Muḥammad Ḥusayn (gulan 1994). The Life of Muhammad (bi îngilîzî). The Other Press. ISBN 978-983-9154-17-7.
- ^ Gabriel, Richard A. (22 çiriya pêşîn 2014). Muhammad: Islam's First Great General (bi îngilîzî). University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-8250-6.
- ^ a b Mubārakfūrī, Ṣafī al-Raḥmān. (2002). Ar-Raheeq Al-Mak̲h̲tūm = the sealed nectar : biography of the noble prophet (Çapa Rev.). Riyadh, Saudi Arabia. ISBN 9960-899-55-1. OCLC 223400876.
{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (lînk) - ^ a b Rodgers 2012, rr. 45–50.
- ^ Al-Mubarakpuri, Safi-ur-Rahman (2008). The Sealed Nectar(Ar-Raheeq Al-Makhtum) (PDF). Al-Madinah Al-Munawwarrah, Saudi Arabia: Darussalam. r. 458. ISBN 978-9960899558. Roja gihiştinê 28 kanûna pêşîn 2021. Alternative URL
- ^ Karen Armstrong (2002) [2000]. Islam: A Short History. r. 11. ISBN 978-0-8129-6618-3.