Almanên Namîbyayê
 Alayên Namîbya û Almanyayê bihevra | |
| Gelhe tevahî | |
|---|---|
| 20,000[1] | |
| Herêmên ku lê şêniyên sereke ne | |
| Namîbyayê navîn û başur | |
| Ziman | |
| Almanî • Afrîkans • Inglîzî | |
| Baweriya dînî | |
| Xristiyanên katolîk • Luterîtî |
Almanên Nambîyayê (bi almanî: Deutschnamibier) civakek mirov in ku bi eslê xwe alman in û di dema kolonyalê Împeratoriya Almanî li Afrîkayê koçeriya Namîbyaya îro kirin.[2] Di sala 1883an de, bazirganê alman Adolf Lüderitz tiştê ku dê bibe peravê başûrê Namîbyayê ji Josef Frederiks II, serokê gelê Oorlamî, kirî û bajarê Lüderitz ava kir.[3] Hikûmeta alman ji bo bidestxistina milkên li derveyî welêt, di demek kurt de axa xwe pêve kir, û ew bi navê Başur-rojavayê Afrîkaya a Alman îlan kir (almanî: Deutsch-Südwestafrika).[4]
Hejmarek hindik ji almanan paşê koçberiya herêmê bûn, gelek wekî leşker hatin (almanî: Schutztruppe), bazirgan, karkerên almas, an karbidestên kolonyal. Di sala 1915an di dema Şerê Cîhanê yê Yekem de, Almanya milkên xwe yên kolonyal winda kir, di nav de başur-rojavayê Afrîka.[5] Piştî şer, koloniya berê ya Alman wekî mandata Afrîkaya Başûr hate rêvebirin. Destûr dan rûniştvanên alman ku bimînin û heya serxwebûnê di sala 1990an de, almanî bi Afrikanî û inglîzî zimanê fermî yê herêmê manê.[6]
Ziman
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Îro, inglîzî yekane zimanê fermî yê welêt e, lê derdora 20,000 namîbyên bi eslê xwe almanî (nêzîkî 2% ji nifûsa giştî ya welêt) û dibe ku 15,000 namîbyên reş (gelek ji wan piştî serxwebûna Namîbyayê ji Almanyaya Rojhilat vegeriyan) hîn jî almanî an bi almaniya namîbyayî diaxivin.[7]
Zanyarî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Deutsche Höhere Privatschule Windhoek, dibistanek navneteweyî ya alman ku li paytexta welêt a Windhoek e.[8]
Bibliyografî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Martin Eberhardt: Zwischen Nationalsozialismus und Apartheid. Die deutsche Bevölkerungsgruppe Südwestafrikas 1915-1965 (Periplus-Studien 10). LIT Verlag, Berlin u. a. 2007, ISBN 978-3-8258-0225-7.
- Lucia Engombe, Peter Hilliges: Kind Nr. 95. Meine deutsch-afrikanische Odyssee. Ullstein, Berlin 2004, ISBN 3-548-25892-1.
- Constance Kenna (Hrsg.): Die „DDR-Kinder“ von Namibia. Heimkehrer in ein fremdes Land. Klaus Hess Verlag, Göttingen/Windhoek 1999, ISBN 3-933117-11-9.
- Walter G. Wentenschuh: Namibia und seine Deutschen. Geschichte und Gegenwart der deutschen Sprachgruppe im Südwesten Afrikas (Edition Namibia 1). Klaus Hess Verlag, Göttingen 1995, ISBN 3-9804518-0-1.
- Joachim Born, Sylvia Dickgießer: Deutschsprachige Minderheiten. Ein Überblick über den Stand der Forschung für 27 Länder. Im Auftrag des Auswärtigen Amtes hrsg. vom Institut für deutsche Sprache. Mannheim 1989, ISBN 3-922641-39-3.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ Weigend, Guido G. (1985). "German Settlement Patterns in Namibia". Geographical Review. 75 (2): 156–169. doi:10.2307/214466. ISSN 0016-7428.
- ^ "Namibia: A timeline of Germany's brutal colonial history – DW – 09/22/2021". dw.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2023.
- ^ "Lüderitz | Coastal Town, Diamond Mining, Namib Desert | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2023.
- ^ "Deutsch-Südwestafrika 1885 - 1919". deutsche-schutzgebiete.de (bi almanî). 26 tebax 2017. Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2023.
- ^ "Namibia | South African History Online". www.sahistory.org.za. Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2023.
- ^ Amt, Auswärtiges. "The Association of German School Societies in Namibia (AGDS)". windhuk.diplo.de (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2023.
- ^ Zimmer, Christian; Schumann, Kathleen; Wiese, Heike. "German in Namibia: A vital speech community and its multilingual dynamics 1".
{{cite journal}}: Ji bo journal parametreya|journal=hewce ye (alîkarî) - ^ Marketing, Intouch Interactive. "About DHPS - DHPS". www.dhps-windhoek.de (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2023.
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |