Derbeya 27ê gulana 1960an li Tirkiyeyê

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.

Derbeya 27'ê Gulan,[1] yekemîn derbeya leşkerî ya di di 27'ê Gulana 1960'an de li dîroka Komara Tirkiyeyê pêk hat. [2] Her wiha wek Êrîşa Leşkeriya 27'ê Gulanê [3] an jî Şoreşa 27'ê Gulanê [4] tê binavkirin. Derbe ne tenê di nava zincîreya fermandariyê de pêk hat, di bin fermandariya Orgeneral Cemal Madanoğlu de bi planên 37 efserên pilebilind hat kirin. Mewziyên krîtîk ji aliyê leşker û çekên di destê van efseran de, pêşî bi bêbandorkirina asta fermandariya artêşê hatin girtin. Serokomar Celal Bayar, Serokwezîr Adnan Menderes û hin endamên hikûmetê hatin girtin. 235 general û derdora 3500 efser (piranî albay, yarbay, serdar) teqawît bûn, 147 mamosteyên zanîngehê ji kar hatin avêtin[5] û hin zanîngeh hatin girtin. Herwiha 520 hekîm û dadger ji kar hatin dûrxistin.[6] [7]

Paşbingeh[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Daxuyaniya Kongreya CHPê û Armancên Yekem[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

XIV a CHP'ê di sala 1959'an de, di kongreyê biryar hat dayîn ku ji bo hin guhertinên bi lezgînî hewcedariya welat bi wan heye ku hewl bên dayîn. Tê îdiakirin ku deklerasyona bi navê "Daxuyaniya Hedefên Destpêkê" hatiye amadekirin û bingeha Destûra Bingehîn a 1961 pêk aniye. Sernavên di nivîsa rojnameyê de wiha ne:

1. Tedawiya Wekhev, 2. II. Parlamento, 3. Dadgeha Makezagonê, 4. Pêvajoya Nûnertiya Rêjeyî, 5. Avakirina Dadgeha Bilind a Dadweran, 6. Rêziknameya Qanûna Karmendan, 7. Avakirina rejîmeke çapemenî ya ji bindestiya bêpar, 8. Xweseriya zanîngehê, 9. Garantîkirina prensîbên Ewlekariya Civakî û Dadweriya Civakî, 10. Avakirina Konseya Aborî ya Bilind. [8]

Derbe[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

"Sevgili vatandaşlar! Dün gece yarısından itibaren, bütün Türkiye'de, deniz-hava-kara Türk Silahlı Kuvvetleri, el ele vererek, memleketin idaresini ele almıştır. Bu hareket, Silahlı Kuvvetlerimiz'in müşterek işbirliği sayesinde, kansız başarılmıştır! Sevgili vatandaşlarımızın sükûn içinde bulunmalarını ve resmi sıfatı ne olursa olsun hiç kimsenin sokağa çıkmamalarını rica ederiz."

— Darbe sabahı radyodan okunan ilk bildiri.
Adnan Menderes yekem û tekane serokwezîrê Tirkiyê ye ku hatiye îdamkirin.

Konseya Ewlekariya Neteweyî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Lijneya Giştî ya Meclisa Parastina Neteweyî ku berê bi biryarname û zagonên curbecur ji bo diyarkirina polîtikayên ewlehiya neteweyî ya welêt hatibûn avakirin, di sala 1961'an da di bin navê Lijneya Ewlehiya Neteweyî da hatin avakirin.[9]

Nirxandinên[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Celal Bayar (Serokkomar):

Û dîsa gumana min tune ku eger 27'ê Gulanê serkeftî nebûya û nehata çêkirin, ne cûntayên di nava artêşê de ava bibûna, ne midaxeleyên 12ê adarê, 12ê îlonê dê bihatana kirin, ne jî dê demokrasî ji holê rabûna. [10]

Hin encamên serdemê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • Dadgeha Destûra Bingehîn : Di 22'ê Nîsana 1962'an de Qanûna Dadgeha Destûra Bingehîn hat qebûlkirin û di 20'ê Kanûnê de dest bi karê xwe kir. Meclîsa Damezrîner; biryara avakirina Dadgeha Destûra Bingehîn da ku çavdêriya destûrîbûna qanûnan bike. [11]
  • Desteya Bilind a Dadweran
  • Rêxistina Plansaziya Dewletê
  • Saziya Radyo û Televîzyona Tirkiyeyê
  • Senatoya Komarî
  • TUBITAK
  • Navenda Hinardeya Pêşxistinê
  • Navenda Hilberîna Neteweyî
  • 27ê Gulanê Roja Azadî û Destûra Bingehîn
  • Saziya Xêrxwaziya Leşkerî

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ "27 Mayıs 1960'ta yapılan askerî darbe ile sona erdi, URL erişim tarihi: 13 Haziran 2008". Ji orîjînalê di 12 hezîran 2008 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 12 hezîran 2008.
  2. ^ Sakallıoğlu, Ümit Cizre. "Parameters and Strategies of Islam-State Interaction in Republican Turkey." International Journal of Middle East Studies, Vol. 28, No. 2 (May, 1996), pp. 231-251. Cambridge University Press. Girêdana arşîvê 2016-08-18 li ser Wayback Machine URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008.
  3. ^ Jacob M. Landau, Radical Politics in Modern Turkey, BRILL, 1974. ISBN 9-0040-4016-1 "The 1960 Military Intervention and the 1961 Constitution" bölümü.
  4. ^ "TBMM.gov 27 Mayıs ihtilali ile ülke yönetimine el koyan askerî güç, URL erişim tarihi: 14 Haziran 2008". Ji orîjînalê di 2 gulan 2008 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2 gulan 2008.
  5. ^ "Üniversiteler öğretim üyelerinden bâzılarının vazifelerinden affına ye bâzıîarınin diğer fakülte ve yüksek okullara nakline dair Kanun" (PDF). Ji orîjînalê di 1 kanûna paşîn 2014 de hat arşîvkirin (PDF). Roja gihiştinê 31 kanûna pêşîn 2013.
  6. ^ "Mümtaz'er Türköne, "27 Mayıs'ın hesabı ", 27 Mayıs tarihli Zaman gazetesi, URL erişim tarihi: 27 Mayıs 2010". Ji orîjînalê di 30 gulan 2010 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 27 gulan 2010.
  7. ^ "Eski Meclis Başkanı Ferruh Bozbeyli, "Cunta, en büyük tasfiyeyi yargıda ve orduda yaptı" 30 Mayıs tarihli Zaman gazetesi, URL erişim tarihi: 30 Mayıs 2010". Ji orîjînalê di 3 hezîran 2010 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 31 gulan 2010.
  8. ^ a.g.e. c. 3, s. 366, 367. {{cite book}}: Di çavkaniyê de parametreya nenas: |coauthor= (alîkarî)
  9. ^ "Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği". Millî Güvenlik Kurulu. Ji orîjînalê di 21 çiriya pêşîn 2007 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 19 gulan 2010.
  10. ^ "'Celâl Bayar'ın dillerinden darbenin Anatomisi'". Akşam. 5 çiriya paşîn 2006. Roja gihiştinê 10 tîrmeh 2008.
  11. ^ "Anayasa Mahkemesinin Tarihçesi". TC Anayasa Mahkemesi. Ji orîjînalê di 1 tîrmeh 2009 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 14 hezîran 2008.
  • Elî Fuad Başgil (werger. Mehmet Ali Sebük û İsmail Hakkı Akın), Şoreşa 27ê Gulanê û Sedemên Wê, Çapxaneya Celtüt, 1966. ISBN 975-7747-49-1
  • Dundar Seyhan, Mirovê Di Siyê de, Çapxaneya Nurettin Uycan, 1966.
  • Sıtkı Ulay, 27 Gulan 1960 Harbiye Weapons Per - Bîranînên Orgeneral Sıtkı Ulay, Kitapçılık Ticaret Ltd. Şti. Sti. Weşan, Rêzeya Klûba Pirtûka Êvarê, 1968.
  • Orhan Erkanli, Bîranîn. . . Problems. . . Kesên Berpirsyar - 27 Gulan 1960 - 12 Adar 1971 Tirkiye , Çapxaneya Baha, 1972.
  • Haydar Tunçkanat, Şoreşa 27 Gulan 1960 (Ji Diktatoriyê Berbi Demokrasiyê), Weşanxaneya Çaglayan, 1996.
  • Hulusi Turgut, Bîranînên Türkeş - Dance of Falcons, ABC, 1995.
  • Celal Bayar (m. Yücel A.Demirel), Rojnivîska Girtîgeha Kayseriyê, Weşanxaneya Çand û Hunerê ya Yapı Kredi, 1999.
  • Numan Esin, Şoreş û Demokrasî - Bîranînên 27 Gulan, Doğan Kitap, 2005. [1] [2]
  • Mehmet Şukran Özkaya, Gav bi Gav, 27 Gulan, Weşanên Pêşketî, 2005.
  • Talat Aydemir, Bîranînên Talat Aydemir, Weşanên Klûba Pirtûkan a Êvarê, 1968.
  1. ^ "Tarih yaratan adam olma kararı". Radikal. 20 gulan 2005. Ji orîjînalê di 13 tebax 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 19 hezîran 2008.
  2. ^ "27 Mayıs ve hatıratlar…". Yeni Şafak. 2 hezîran 2005. Ji orîjînalê di 7 tîrmeh 2012 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 19 hezîran 2008.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Derbeya_27ê_gulana_1960an_li_Tirkiyeyê&oldid=1556092" hatiye standin.