Tîfon

Tîfon
Zayend	Mêr
Agahiyên kesane
Dê û bav	Tartaros  (bav) Gaîa  (dê)
Hevjîn	Exîdna
Zarok	Sfînks Ortos Kerberos Hîdra Xîmera Eton Madeka Kromîonî Ladon Anemoi Thuellai Şêrê Nemeayî Ejdehayê Kolxîsî Skîla Gorgon
Xanedan	Exîdna
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Tîfon (yewnaniya kevn: Τυφῶν, Tyfón) di nav mîtolojiya yewnanî de wek neyarê xwedawenda tê naskirin. Ew zaroka Gaîayê ya dawiyê ye. Gaîa wî ji Tartarosê peyda kiriye.Tê bawerkirin ku sed serê wî, ji serê wî agir diavêje û çavê wî pê agirê dibiriqe. Ew di dema kevnar de kesayetkirina teqînên volkanan bû. Ew ji zarokên din Gaîayê cudatir piştî Şerê tîtanan hatiye dinê. Mexlukatek pir dijwar e, tu carî lingên wî reht nabin.

Li gorî helbestvan Hêsîodos her çiqas Tîfon zarokekî Tîfonos be jî, li gorî zanyariyên din yê ola Yewnanî yên kevn ew heman kes in. Lê Hesîodos baş dide nîşan ku kurê Gaîayê Tîfonos e, Tîfon jî yek ji zarokên wî ye.

Mîta Wî

Gaîa rik ji Zeus û Xwedawendên Olîmpî digirt, bi heman rengî ku beriya Zeus wê rik ji Ûranos û Kronos digirt.Ji ber ku her sê Keyên esmanî bi rengekî din zordestî li zarokên Gaîa dikirin. Ew jî piştî şerê Tîtanan ji hêla xwedayên nû ve bêpar ma. Ji ber vê yekê dixwast ku tola windakirina rûmeta xwe bistîne. Ji ber vê yekê wê bi Tartaros re gan kir û Gaîa dêwek cinawir anî dinyayê. Tîfon di şikefta Kîlîkya çêbû. Armanca wî hilweşandina bihuştê bû. Hingî Çiyayê Olîmpê dirêj bû, baskên wî yên reş di laşê wî de hebûn, kulên mar bi serên wî di bin bejna wî de bûn û li jora bejna wî jî şeklê mirovî bû, lê bi serê şêr, ga, mar, beraz, ajel û hirçan pêk dihat. Destên wî tijî margîsk bûbûn û van seran hemû dikarîbûn agir biteqînin. Serê wî yê sereke dişibe mirovan, lê çavên wî yên agir hebûn.

Exîdnayê nîv Nîmfê û nîv mar, û Tîfon piştî tekiliyên xwe gelek xirabî bi hev re anîn dinê. Tîfon û Exîdna bi hev re, Kerberos, Hîdra û Ortos, Xîmaira, Sfîks, şêrê nemeayê çêkirin.

Şer

Wî êrîşê asîmanê kir, gogên êgir avêtin ser esmanan û bahozên mezin şand xwedayan re. Xweda hemû bi tirs reviyan, û Tîfon ê serweriya xweda û însanan bigirta, eger Zeus bi lez û bez fehm nekiribûya. Wî bi birûskê xwe êrîşî cinawirê kir, û erd heliya, derya xezeb bû, di şerê her du nemiran de li her derê bahoz xuya bû. Zeus bi awayekî rikdar êrîşê Tîfon kir, ya ku bavê Kronos jî bi kar anîbû, lê Tîfon ew ji destê wî girt û laşê Zeus perçe perçe kir, tendûnên wî çirandin û cesedê hirçê xist hundir. Wî bermayiyên Zeus û cesedê hirçê avêtin hundirê şikefta Kîlîkya û Exîdna danî ku wê biparêze.

Ew kete pey hemû xwedayên din da ku wan jî tune bike. Lêbelê wan şeklên heywanan girtin da ku wî di bazdana xwe de bixapînin. Apolon bû bazek (Horus) ,Artemîs bû pisîk (Bastet), Hêfestos bû ga (Ptah), Hermês a nikildas (Thoth), Leto di mişkekê de (Wadjet), Arês di masî de (Onuris). (Tê texmînkirin mîta ku xwedawendên xwe diguherînin, di nav Mîtolojiya misirî hebû tekiliyên her du civakên kevnar derket holê.) Hermês û kurê wî Pan karîbûn ji Tîfon birevin û herin Şikefta Cicilian. Hermês xwedayê dizan bû, bi vî awayî wî ket şikeftê û tendonên Zeus û cesedê wî rizgar kir. Li gorî Homêros, Apollo bi Exîdna re şer kir û bi tîrên xwe re wê avêt û ew di nav axê de hişt (û paşê ew ji hêla xwedayan ve li şikeftek li Tartaros hate danîn), û mirov dikare texmîn bike ka ew bi vê çîrokê ve girêdayî ye.

Zeus bi saya kurên xwe li hev kom bû û bi Atênê re çû şer. Wî li rojhilata navîn bi Tîfon re şer kir.Tîfon û bahozên wî li Sîsîlyayê qediyan, dema Posîdon ji behrê bazda û bi porê wî girt û ber bi deryayê ve kişand. Zeus wan girseyek tevaya erdê hilda û avêt ser cinawirê qelsbûyî, ew li Tartarosê hate veşartin û tevahiya laşê wî di binê Deryaya Navîn de dirêjkirî ye. Zeus wan Hêfestos danî ser girseya erdê, ku jê re Sîsîlya tê gotin, ji bo parastina Çiyayê Etna, volqanek çalak ku deriyê Tartarosê ye.

Di xezeba xwe de, Tîfon ji Tartaros bahoz derdixe dinyayê, bahoz û bahozên ku mirovahî û cîhana mirinê dikişîne, û tewra xweda jî jê ditirsin. Etna û hemû volqan bi agirê wî dişewitîne, di hewildanek ku agir berde bihuştê. Tenê bi hewildanên hevgirtî yên gelek xwedayan karibû kurê herî xurt Gaîa têk bibe.