Nukleotîd: Cudahiya di navbera guhartoyan de
BKurteya guhartinê tine |
BKurteya guhartinê tine |
||
Rêz 1: | Rêz 1: | ||
[[Wêne:Nukleotîd ku.png|thumbnail|400px|Pêkhateya nukleotîdê]] |
[[Wêne:Nukleotîd ku.png|thumbnail|400px|Pêkhateya nukleotîdê]] |
||
'''Nukleotîd''' yekeya [[asidên nukleyî]] (ADN û ARN) û adenozîna trîfosfatê(ATP) ne. Di nav xaneyên zîndeweran de |
'''Nukleotîd''' yekeya [[asidên nukleyî]] (ADN û ARN) û adenozîna trîfosfatê (ATP) ne. Di nav xaneyên zîndeweran de heşt cureyên nukleotîdan hene. Ji vana çar cure di çêkirina [[ADN]]yê de, çar cure jî di çêbûna [[ARN]]yê de cih digirin. Di pêkhateya [[ATP]]yê de tenê yek cure nukleotîd heye. |
||
== Beşên nûkleotîdê == |
== Beşên nûkleotîdê == |
||
Rêz 7: | Rêz 7: | ||
=== Komeleya fosfatî === |
=== Komeleya fosfatî === |
||
[[Wêne:DNA structure and bases color ku.svg|thumbnail|300px|ADN( |
[[Wêne:DNA structure and bases color ku.svg|thumbnail|300px|ADN (asîda deoksîrîbonukleyî) ji nukleotîdan pêk tê]] |
||
Ji bo hemû cureyên nukleotîdan, tenê yek cureyek komeleya fosfatî heye. Komeleya fosfatî ji asîda fosforî(H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>) pêk te, dema bi şekira pentoz ve tê girêdanê, hîdrojen jê diqete û dibe PO<sub>4</sub> <sup>-2</sup> |
Ji bo hemû cureyên nukleotîdan, tenê yek cureyek komeleya fosfatî heye. Komeleya fosfatî ji asîda fosforî (H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>) pêk te, dema bi şekira pentoz ve tê girêdanê, hîdrojen jê diqete û dibe PO<sub>4</sub> <sup>-2</sup>. Tu bandora komeleya fosfatî li ser cure bûyîna nukleotîdan tune ye. |
||
=== Şekira pênckarbonî( |
=== Şekira pênckarbonî (pentoz) === |
||
Du cureyên şekira pênckarbonî heye. Di nukleotîden ADNyê de navê şekira pênckarbonî(pentoz) deoksîrîboz e. Di nukleotîdên ARNyê de navê pentozê [[rîboz]] e. Di Şekira ADNyê de |
Du cureyên [[şekira pênckarbonî]] heye. Di nukleotîden ADNyê de navê şekira pênckarbonî ([[pentoz]]) deoksîrîboz e. Di nukleotîdên ARNyê de navê pentozê [[rîboz]] e. Di Şekira ADNyê de oksîjenek kêm e. Loma ev pentoz, wekî rîboza kêmoksîjênî ([[deoksîrîboz]]) tê bi nav kirin. Formula kîmyayî ya [[şekira rîbozê]] C<sub>5</sub>H<sub>10</sub>O<sub>5</sub> e. Formula kîmyayî ya [[şekira deoksîrîbozê]] C<sub>5</sub>H<sub>10</sub>O<sub>4</sub> e. Loma ev şekir kêmoksîjenî ye. |
||
=== Baza nîtrocenî === |
=== Baza nîtrocenî === |
||
[[Bazên nîtrojenî|Bazên nîtrocenî]] yên nukleotîdan penc cure ne. Adenîn, |
[[Bazên nîtrojenî|Bazên nîtrocenî]] yên nukleotîdan penc cure ne. Adenîn, tîmîn, [[guanîn]], sîtozîn, [[urasîl]] |
||
==== Purîn ==== |
==== Purîn ==== |
||
[[Adenîn]] û |
[[Adenîn]] û guanîn cot xelekî ne, van her du bazên nîtrocenî wekî purîn tên binavkirin. |
||
Ev her du bazan hem di pêkhateya ADN hem ji ya ARNyê de cih digirin. ATP baza |
Ev her du bazan hem di pêkhateya ADN hem ji ya ARNyê de cih digirin. ATP baza adenînê li xwe digire. |
||
==== Pîrîmîdîn ==== |
==== Pîrîmîdîn ==== |
||
[[Sîtozîn]], |
[[Sîtozîn]], urasîl û [[tîmîn]] yek xelekî ne, van hersê bazên nîtrocenî wekî pîrîmîdîn tên bi navkirin. |
||
Sîtozîn hem di pêkhateya ADN hem ji ya ARNyê de cih digire. |
Sîtozîn hem di pêkhateya ADN hem ji ya ARNyê de cih digire. |
||
Adenîn di pêkhateya ADNyê û ATPyê de, |
Adenîn di pêkhateya ADNyê û ATPyê de, urasîl jî tenê di pêkhateya ARNyê de cih digire. |
||
== Girêdanên derve == |
== Girêdanên derve == |
Guhartoya 18:47, 22 çiriya pêşîn 2019
Nukleotîd yekeya asidên nukleyî (ADN û ARN) û adenozîna trîfosfatê (ATP) ne. Di nav xaneyên zîndeweran de heşt cureyên nukleotîdan hene. Ji vana çar cure di çêkirina ADNyê de, çar cure jî di çêbûna ARNyê de cih digirin. Di pêkhateya ATPyê de tenê yek cure nukleotîd heye.
Beşên nûkleotîdê
Nukleotîdek ji sê bêşan pêk tê.
Komeleya fosfatî
Ji bo hemû cureyên nukleotîdan, tenê yek cureyek komeleya fosfatî heye. Komeleya fosfatî ji asîda fosforî (H3PO4) pêk te, dema bi şekira pentoz ve tê girêdanê, hîdrojen jê diqete û dibe PO4 -2. Tu bandora komeleya fosfatî li ser cure bûyîna nukleotîdan tune ye.
Şekira pênckarbonî (pentoz)
Du cureyên şekira pênckarbonî heye. Di nukleotîden ADNyê de navê şekira pênckarbonî (pentoz) deoksîrîboz e. Di nukleotîdên ARNyê de navê pentozê rîboz e. Di Şekira ADNyê de oksîjenek kêm e. Loma ev pentoz, wekî rîboza kêmoksîjênî (deoksîrîboz) tê bi nav kirin. Formula kîmyayî ya şekira rîbozê C5H10O5 e. Formula kîmyayî ya şekira deoksîrîbozê C5H10O4 e. Loma ev şekir kêmoksîjenî ye.
Baza nîtrocenî
Bazên nîtrocenî yên nukleotîdan penc cure ne. Adenîn, tîmîn, guanîn, sîtozîn, urasîl
Purîn
Adenîn û guanîn cot xelekî ne, van her du bazên nîtrocenî wekî purîn tên binavkirin. Ev her du bazan hem di pêkhateya ADN hem ji ya ARNyê de cih digirin. ATP baza adenînê li xwe digire.
Pîrîmîdîn
Sîtozîn, urasîl û tîmîn yek xelekî ne, van hersê bazên nîtrocenî wekî pîrîmîdîn tên bi navkirin. Sîtozîn hem di pêkhateya ADN hem ji ya ARNyê de cih digire.
Adenîn di pêkhateya ADNyê û ATPyê de, urasîl jî tenê di pêkhateya ARNyê de cih digire.
Girêdanên derve
Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |