Element

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.

Element an tuxm an hêmana kîmyayî an jî hîmana kîmyayî coreyekê atomê ye ko li goreyê hijmara atomî anko hijmara protonan di navoka atomê da dihêt pênasekirin. Peyva hîman anko element ji wan keriste anko madeyan ra jî dihêt gotin ko tenê ji yek coreyê atomên xwediyê yek hijmara atomî pêkhatibe.

Heta sala 2007ê tenê 117 hîman hatine niyasîn û ji wan jî tenê 94 bi awayekê xweriskî li ser rûyê Erdî peyda dibin. Mînakên herî berçav ên hîmanan hîdrojên, nîtrojên û karbon in. Hîmanên ko hijmara atomî a wan ji 82ê mezintir bit (anko bîsmût û bejortir) bi awayekê hundirîn ne xwedî tebat in û tîrêjçalakane (bi awayekê radiyoaktîv) ji hev hildiweşiyên û namînin. Bi ser wan ra jî, hîmanên 43ê û 61ê (teknetyûm û prometyûm) jî çi îzotopên tebitî nîne û ji hev hildiweşiyên. Lê dîsa jî hîmanên heta hijmara atomî ya 94ê ko çi îzotopên tebitî nîne jî bi awayekê xweriskî dihên dîtin. Ew ji hevhelweşiyana atomên netebitî yên girantir ên mîna uranyûm û toriyûmê peyda dibin.

Heyam heyam hîmanên nû yên ko bi awayên destkir ji karvedanên navokî peyda dibin dihên vedîtin.

Nimroya
atomî (Z)
Hêmaya
kîmyayî
Navê
elementê
1 H Hîdrojen
2 He Helyûm
3 Li Lityûm
4 Be Berîlyûm
5 B Bor
6 C Karbon
7 N Nîtrojen
8 O Oksîjen
9 F Fluor
10 Ne Neon
11 Na Natriyûm (Sodyûm)
12 Mg Magnezyûm
13 Al Bafûn
14 Si Sîlîsyûm
15 P Fosfor
16 S Gogird
17 Cl Klor
18 Ar Argon
19 K Qelye (Potasyûm)
20 Ca Kalsiyûm
21 Sc Skandiyûm
22 Ti Tîtan
23 V Vanadyûm
24 Cr Krom
25 Mn Mangan
26 Fe Hesin (Asin)
27 Co Kobalt
28 Ni Nîkel
29 Cu Sifir (Mis)
30 Zn Çînko (Tûtya)
31 Ga Galyûm
32 Ge Germanyûm
33 As Arsenîk
34 Se Selenyûm
35 Br Brom
36 Kr Krîpton
37 Rb Rubîdyûm
38 Sr Stronsiyûm
39 Y Îtriyûm
40 Zr Zîrkon
41 Nb Niyobyûm
42 Mo Molîbdên
43 Tc Teknesyûm
44 Ru Rutenyûm
45 Rh Rodiyûm
46 Pd Paladyûm
47 Ag Zîv
48 Cd Kadmiyûm
49 In Îndiyûm
50 Sn Pîl (Teneke)
51 Sb Antîmon
52 Te Telûr
53 I Îyod (Yod)
54 Xe Ksenon
55 Cs Sezyûm
56 Ba Baryûm
57 La Lantan
58 Ce Seryûm
59 Pr Praseodmiyûm
60 Nd Neodmiyûm
Nimroya
atomî (Z)
Hêmaya
kîmyayî
Navê
elementê
61 Pm Prometiyûm
62 Sm Samaryûm
63 Eu Ewropyûm
64 Gd Gadolînyûm
65 Tb Terbiyûm
66 Dy Dîsprosyûm
67 Ho Holmiyûm
68 Er Erbiyûm
69 Tm Tuliyûm
70 Yb Îterbiyûm
71 Lu Lutesyûm
72 Hf Hafniyûm
73 Ta Tantalyûm
74 W Wolfram
75 Re Renyûm
76 Os Osmiyûm
77 Ir Îrîdyûm
78 Pt Platîn
79 Au Zêr
80 Hg Cîwa (Zîbeq)
81 Tl Talyûm
82 Pb Zirîç (Risas)
83 Bi Bîzmût (Bîsmût)
84 Po Polonyûm
85 At Astat
86 Rn Radon
87 Fr Fransiyûm
88 Ra Radyûm
89 Ac Aktînyûm
90 Th Toryûm
91 Pa Proaktînyûm
92 U Ûranyûm
93 Np Neptunyûm
94 Pu Plutonyûm
95 Am Amerîsyûm
96 Cm Kuriyûm
97 Bk Berkelyûm
98 Cf Kalîforniyûm
99 Es Einsteiniyûm
100 Fm Fermiyûm
101 Md Mendelevyûm
102 No Nobelyûm
103 Lr Lawrensyûm
104 Rf Ruterfordiyûm
105 Db Dubniyûm
106 Sg Seaborgiyûm
107 Bh Bohriyûm
108 Hs Hasiyûm
109 Mt Meitneryûm
110 Ds Darmstadtiyûm
111 Rg Roentgenyûm
112 Cn Kopernîsyûm
113* Uut Ûnuntriyûm
114 Uuq Ûnunquadyûm
115* Uup Ûnunpentiyûm
116* Uuh Ûnunheksiyûm
117* Uus Ûnunseptiyûm
118* Uuo Ûnunoktiyûm
119* Uue Ûnuneniyûm
120* Ubn Ûnbînîliyûm

*Ev element hîn nehat dîtin.


Binihêre[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]