Akademiya Kurdî

Akademîya Kurdî

ئەکادیمیای کوردی
Damezrandin	1971(1971), 2007(2007) (ji nû ve)
Cihê damezrandinê	Hewlêr, Herêma Kurdistanê
Zimanê fermî	Kurdî
Sekreterê Giştî	Dr. Lezgînê Çalî
Rêber	HemeSeîd Hesen
Malper	gov.krd/ka

Akademiya Kurdî (bi soranî: ئەکادیمیای کوردی‎, lat. Ekadîmyay Kurdî) dezgeha fermî yê zimanî ye ku ji alîye Hikûmeta Herêmî ya Kurdistanê ve hatîye avakirin. Akademî li ser meseleyên zimanî otorîteya herî bilind e. Akademî li Hewlêrê ye û ji bo bipêşxistina zimanê kurdî û çareserkirina problemên zimanê kurdî dixebite. Serokê niha yê Akademiya Kurdî HemeSeîd Hesen e.

Dîroka Akademîyê

Akademîya Kurdî berdewamîya Korî Zanyarî Kurd e. Korî Zanyarî Kurd, piştî Beyana 11ê Adarê, li sala 1971ê li Bexdayê hat damezrandin û heta sala 1978ê li ser karê xwe berdewam bû.

Piştî damezrandina Hikûmeta Herêma Kurdistanê, Korî Zanyarî dîsa hat vejandin û li sala 1997ê, li gorî qanûna jimare 12ê ya ko li Parlamena Kurdistanê hat pejirandin, navê wê bû Korî Zanyarî Kurdistan. Kor bi wî navê xwe yê nû heta sala 2000ê berdewam bû. Paş ra, bi biryara jimare 95ê ya roja 13ê çiriya paşîn ya sala 2000ê ya Civata Wezîrên Hikûmeta Herêma Kurdistanê Dr. Şefîq Qezaz wekî serokê wê hat danan. Wê rewşê heta yekgirtina herdu îdareyên Hikûmeta Herêma Kurdistanê yên Hewlêr û Silêmanîyê li sala 2007ê, bi awayekî fermî û bi qanûneka nû ji Parlamana Kurdistanê navê wê hat guhartin û navê wê yê niha Akademiya Kurdî girt.

Pêkhateya Akademîyê

Li gorî benda 6ê ji qanûna Akademîyê, nabe ku endamên Akademîyê ji 9 kesan kêmtir û ji 15 kesan zêdetir be. Ji wan 5 kes endamên xwe-terxankirî ne. Anku ew endam divê bi tenê li Akademîyê bixebitin û nabe ku kareke dî yê wan yê fermî hebe.

Bi ser van 15 endaman ra, ku dibêjinê "endamên kara", endamên alîkar û endamên şerefê jî hene.

Endamên Akademiyê

Gera 1ê (ji 22ê Tebaxa 2007ê heta 12ê Îlona 2011ê):

1. Dr. Şefîq Qezaz, serok
2. Reşîd Findî, cîgirê serokî
3. Azad Ehmed, Sekreter
4. Dr. Necatî Ebdulla, endamê xwe-terxankirî
5. Dr. Kemal Mezher Ehmed, endamê xwe-terxankirî
6. Dr. Izedîn Mistefa Resûl, endam
7. Dr. Nûrî Talebanî, endam
8. Dr. Ebdilfetah Botanî, endam
9. Dr. Mihsin Mehmed Hisên, endam
10. Dr. Cemal Ebdol, endam
11. Dr. Cebar Qadir, endam
12. Dr. Wirya Emer Emîn, endam
13. Mueyed Teyib, endam
14. Mehmedê Mela Kerîm, endam
15. Mhmed Eli Qeredaxî, endam

Gera 2ê (ji 13ê Îlona 2011ê heta 12ê Îlona 1015ê):

1. Dr. Nûrî Talebanî, serok
2. Azad Ehmed. cêgirê serokî
3. Necatî Ebdulla, sekreter
4. Kemal Mezher, endam
5. Izedîn Mistefa Resûl, endam
6. Şefîq Qezaz, endam
7. Ebdilfetah Botanî, endam
8. Mihsin Mehmed Hisên, endam
9. Cemal Ebdol, endam
10. Cebar Qadir, endam
11. Wirya Emer Emîn, endam
12. Mehmed Elî Qeredaxî, endam
13. Farûq Emer Sidîq, endam
14. Ebdurehman Mizûrî, endam

Gera 3ê (ji 20ê Îlona 2015ê heta ):

1. Dr. Ebdilfetah Botanî, serok
2. Necatî Ebdulla, cêgirê serokî
3. Izedîn Mistefa Resûl, endam
4. Mihsin Mehmed Hisên, endam
5. Cemal Ebdol, endam
6. Wirya Emer Emîn, endam
7. Mehmed Elî Qeredaxî, endam
8. Farûq Emer Sidîq, endam
9. Ebdurehman Mizûrî, endam

Gera 5ê (ji 10ê Adara 2024ê heta niha):

1. Heme Seîd Heseh Fetah, serok
2. Dr. Karwan Emer Ehmed, cîgirê serokî
3. Dr. Lezgîn Çalî, sekreter
4. Mueyed Teyib, endamê xwe-terxankirî
5. Heme Ziyad Mewlûd Ehmed, endamê xwe-terxankirî
6. Dr. Ehmed Qerenî (Ehmed Mehmed Mam Osman), endam
7. Dr. Pexşan Fehmî Ferho, endam
8. Tehsîn Doskî, endam
9. Dr. Qeys Kakil Tewfîq, endam
10. Dr. Ebdulwahid Idrîs Şerîf, endam
11. Dr. Mihsin Ehmed Emer, endam

Komîteyên Akademiyê

Ji bo cîbicîkirina program û karên esasî yên Akademiyê, Encumena Akademiyê çend komîteyên xisûsî ji pisporên hemû zaravayên cuda yên zimanê kurdî ava kiriye, ku divê endamekî aktîv yê Akademiyê çavdêriyê li wan bike.

• Komîteya Ferheng û Termînolojiyê: Yek ji komîteyên sereke yên Akademiyê ye, karê wê yê sereke çapkirin û amadekirina ferhengên xisûsî ye di warê zaravayên cuda yên zimanê kurdî de. Yek ji wezîfeyên vê komîteyê dîtin û çêkirina termên kurdî yên orjînal di hemû warên cuda de ye.
• Komîteya Kovarê: Ji bo weşandina kovareke demsalî ya ilmî ya akademîk e ku heta nîvê sala 2014an 58 hejmar çap kirine.
• Komîteya Edebiyatê: Ji bo parastin û amadekirina berhemên edebî û tarîxî yên kurdî yên kevnar û modern.
• Komîteya Ziman: Ji bo tedqîqkirina li ser problemên zimanê kurdî bi hemû zaravayên wî ve girêdayî ye.
• Komîteya Destnivîs û Belgenameyan: Ji bo berhevkirina destnivîs û belgeyên kurdî yên bi kurd û Kurdistanê ve girêdayî ye.

Girêdanên derve

• Akademiya Kurdî di konferansa zimanî de çi kir ser berkê ^{Girêdana arşîvê 2013-06-03 li ser Wayback Machine} (kulturname.com)