Bikarhêner:Alsace38/Kurdistan (wateya etîmolojîk)
Etîmolojiya peyva Kurdistan ne misoger e, ji ber ku peyveke gelek kevn e. Peyva Kurdistan li gor hin zimanzanan[1] ji sê peyvan pêk tê: "kur + d + i (îzafe) + stan"[2][3][4]. Hin zimanzanên din [çavkanî hewce ye] dibêjin ku peyva Kurdistan tenê ji du peyvan pêk tê: "kurd + istan", lêbelê li gor hin zimanzanên din jî[5] ev ne rast e ji ber ku em dibêjin "kur + man + cî", ne "kurd + man + cî", ji ber vê hindê "kurd + istan" jî ne rast e. Ji bo ronkirina vê meseleyê mirov dikare metanalîzê bike.
Peyva "Kur"
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Peyva "kur" gelek kevn e û wateya wê weke peyva kur a Kur-man-cî[6] e. Di dîrokê de, peyva kur taha 3000 sal berî zayînê, li sûmeran[7][8][9]. Bi zimanê sumerî peyva kur heye, û maneyên wê pirr in: "çiya, welat, war, rojhilat, rojhilatî, bayê rojhilatê". Le wateya yekem a peyva sûmerî kur "çiya, welat" e. Herweha li gora mirovnas/antropolog "Hennerbichler"[10], peyva Kurd hatî ji peyva sûmerî "Kur-da" [11]
Nivîsa bi sûmerî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Bi zimanê baskî ji bo "welat" em dibêjin "herri"[12] û ji bo "erd" em dibêjin "lur"[13][14]. Herweha bi ermenî peyva lêr heye û wergerina wê "çiya" ye[15]. Bi ermenî êrkir[16] heye û maneya wê "erd" e. Bi protokartvelî yanî bi zimanê "kartveliya kevn" peyva "ḳarḳar"[17] tê dîtin ya ku tê wateya "kevir, zinar, zinarê bilind" (protokartvelî bavê zimanên lazî û gurcî û megrelî ye). Bi zimanê megrelî wateya "ḳirde"[18] "zinar" e û bi zimanên gurcî û lazî maneya "ḳord"[19] jî "parçeyên erdê, erda parçekirî".
| Ziman | Peyv | Werger |
|---|---|---|
| sumerî | kur | çiya |
| protokarvelî | ḳarḳar | zinar/kevir |
| megrelî | ḳirde | zinar |
| gurcî | ḳord | parçayê erdê |
| ermenî | êrkir | erd |
| baskî | herri | welat |
Peyva "d"
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bi zimanê protohind û ewropî ji bo "dabestin, dabestî" dibêjin "di, da, de"[20]. Herweha bi zimanê sumerî ji bo "dabestinê" "dab"[21][22][23] jî tê dîtin.
| Ziman | Peyv | Werger |
|---|---|---|
| protohind û ewropî | di / de / da | dabestî |
| sumerî | dab | dabestî |
Paşgira -stan
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Hin zimanzan dibêjin ku peyva stan ji zimanê farsî ango ji zimanên arî yan îranî tê [24][25], lê li gor hin çavkaniyên din ew ne nihêrîneke bêalî ye[26]. Protohindoewropî yan hind û ewropiya kevn zimanekî gelek kevn û êdi êdî ev ziman bûye bavê zimanan wekê îngilîzî, rûsî, latinî, hindî, kurdî û hwd. Li gor hin pisporan koka peyva kurdî stan ji zimanê protohind û ewropî *stâ [27][28][29][30] tê. Wergera *stâ bi kurdî "li ser piyan man, rawestin" Peyva protohind û ewropî *stâ di gelek zimanên hind û ewropî de tê dîtin. Bo mînak:
Malbata zimanên germanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bi îngilîziya kevin “standan”[31] û bi îngiliziya-îroyin “to stand”. Bi almaniya kevin “stân”[32]. Bi îslandî “standa” [33]. Bi norwecî “sta”[34], bi holandî “staan” [35].
Malbata zimanên latînî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bi latînî "stare[36], bi rûmenî "stare/stat"[37][38]. Bi îspanyolî "estar"[39][40][41].
Malbata zimanên îranî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bi farsî nabêjin "stan", lê dibêjin "ایستادن" = "istadan"[42][43], bi tacîkî "istodan", bi hindî "avasthâ" [44]. Bi sanskrîtî "tiṣṭhati"[45] = "tishth-hati"
Malbata zimanên slavî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Bi zimanê ukraynî "stan"[46][47], bi polonî "stan"[48][49][50], bi sirbî "stane"[51], bi çekî "stât"[52].
Encama lêkolîneran
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Mirov dikare bibêje ku paşgira kurdî "-stan" di malbata zimanên hind û ewropî de tê wateya "welat".
Bêjina ku peyva kurdî "stan" ji peyva îranî/farsî "istada" hatibû, li gor çend lêkolîneran ne rast e; ji ber ku dibêjin peyvên bi polonî "stan", bi holandî "stân", bi îngilîzî "stand" û bi kurdî "stan" heman in. Ji bo vê hindê jî dibêjin maneya peyva Kurdistan çiya - "di-stan", yanê li çiya - dabestî - "stan" yanê "welatê çiya dabestî" ye. [Encama ku Bikarhêner:Alsace38 jê derxistiye.]
Rûpelên girêdayî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ http://www.merriam-webster.com/dictionary/kurdistan ( li ferhenga "merriam-webster", endameke "encyclopaedia britannica", em dibêjin kur.di.stan)
- ^ http://www.ezdixandi.com/forum/48-1146-1 (li gora malpera yezidiyan, ji MICHAIL FAROE)
- ^ http://www.scribd.com/doc/53885626/2/Etymology-of-the-words-Kurd-and-Kurdistan
- ^ http://www.merriam-webster.com/dictionary/kurdistan (Encyclopaedia Britannica : "Merriam-Webster")
- ^ http://www.gauchemip.org/spip.php?article4558 (li gor rojnameya politikî ya Fransayê, dem: 17-01-2012, serê peyva Kurdistan "kur" hatî ji proto-hind-ûewropî: Le radical Kar, Kor, Kur vient très probablement de la racine pré-indo-européenne Kar, Kor, Kur.)
- ^ http://www.ezdixandi.com/forum/48-1146-1 (li gora malpera yezidiyan, ji dîroknas "MICHAIL FAROE", etimolojiya peyva kurmancî wekk e: kur-d-man-cî)
- ^ http://psd.museum.upenn.edu/epsd/epsd/e3180.html
- ^ http://www.kurdistan-report.com/?p=1760 (li gor webrûpela "kurdistan-report" peyva "kur" bi sûmerî çiya e , û peyva "kurti" bi sumeri "gelê çiyayê", )
- ^ http://www.scribd.com/doc/53885626/2/Etymology-of-the-words-Kurd-and-Kurdistan
- ^ http://www.elamirkan.net/originofkurds.pdf ( Li gora mirovnas/mirovzan/antropolog "Ferdinand Hennerbichler", di nivisê "The Origin of Kurds", li rûpela 18em, peyva sûmerî "Kur /Kur-da" dide peyva "Kurd" ).
- ^ http://psd.museum.upenn.edu/cgi-bin/distprof?cfgw=kur[MOUNTAIN]&res=cry&eid=e3180
- ^ http://www1.euskadi.net/morris/resultado.asp
- ^ http://translate.google.com/?hl=fr#eu%7Cen%7Clur
- ^ http://projetbabel.org/basque/dictionnaire.php?q=terre&c=fra
- ^ http://www.dictionaric.com/dicoarmenien/dicoarmenien.php?rech=montagne&rech1=&bmit=Search+%3A+Use+only+small+letters+!
- ^ http://www.dictionaric.com/dicoarmenien/dicoarmenien.php?rech = terre
- ^ http://starling.rinet.ru/cgi-bin/response.cgi?single=1&basename=/data/nostr/nostret&text_number=+635&root=config
- ^ http://starling.rinet.ru/cgi-bin/response.cgi?root=config&morpho=0&basename=\data\kart\kartet&first=581
- ^ http://starling.rinet.ru/cgi-bin/response.cgi?root=config&morpho=0&basename=\data\kart\kartet&first=581
- ^ http://dnghu.org/indoeuropean.html (rûpel 183)
- ^ http://psd.museum.upenn.edu/epsd/epsd/e832.html
- ^ http://www.turkcekurtcesozluk.com/index.php?a=srch&d=4&id_srch=3a0a08a86f591ad9ad0b80bc119609d3&il=tr&p=1
- ^ http://legerin.ferheng.org/?lang=kurd2turk&pg=search&s=dabest%C3%AE
- ^ http://www.alphadictionary.com/articles/english_grammar_style/suffix_stan.html (li gor "alphadictionary sûffiksa "stan" ji proto-hind-û-ewropî hatî)
- ^ http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/stan.htm (li gor "world atlas" sûffiksa "stan" ji farsî hatî)
- ^ http://www.etymonline.com/index.php?term=stand&allowed_in_frame=0 (li gor etymology-online, peyva stan ne îranî ye, le hindûewropi ye)
- ^ Johnny Cheung: Etymological Dictionary of the Iranian Verb. Leiden 2007 (rûpel 358)
- ^ Watkins, Calvert. The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots, 2nd ed., Houghton Mifflin Co, 2007.(rûpel 84)
- ^ http://hotword.dictionary.com/afghanistan-kyrgyzstan-%E2%80%94-how-many-%E2%80%9Cstans%E2%80%9D-are-there-what-does-it-mean/
- ^ http://indo-european.info/pokorny-etymology-dictionary/translate/English/Indo-European/?q=stand
- ^ http://home.comcast.net/~modean52/oeme_dictionaries.htm http://hord.ca/projects/eow/grammar/verb.php?id=1591&output=macron
- ^ http://www.koeblergerhard.de/germanistischewoerterbuecher/althochdeutscheswoerterbuch/neuenglisch-ahd.pdf (rûpel 425)
- ^ http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/IcelOnline/IcelOnline.TEId-idx?type=entry&eid=STANDA&q1=stand
- ^ http://dictionary.sensagent.com/stand/en-no/
- ^ http://www.systranet.fr/dictionnaire/anglais-neerlandais/stand
- ^ http://translate.google.com/?hl=fr#la%7Cen%7Cstare
- ^ http://dictionnaire.sensagent.com/%C3%A9tat/fr-ro/
- ^ http://www.tradu.ro/dictionare/on-line/index.php?sir=sta&ok=Tradu&sens=rf&tip=ny
- ^ http://www.larousse.fr/dictionnaires/anglais-espagnol/stand
- ^ http://www.wordreference.com/es/translation.asp?tranword=stand
- ^ http://www.diccionarios.com/detalle.php?palabra=stand&dicc_54=on
- ^ http://api.ariadic.com/?word=stand&lcode=20
- ^ http://translate.google.com/?hl=en#en%7Cfa%7Cstand
- ^ http://www.dictionaric.com/dicohindi/dicohindi.php?rech=%C3%A9tat
- ^ http://www.spokensanskrit.de/index.php?tinput=tiSThati&direction=SE&script=HK&link=yes&beginning=0
- ^ http://www.dictionaric.com/dicoukrainien/dicoukrainien.php?rech=%C3%A9tat
- ^ http://translate.google.com/?hl=fr#fr%7Cuk%7C%C3%A9tat
- ^ http://tlumacz.interia.pl/szukaj?utf8=1&q=%C3%A9tat&jezyk=fr%7C4%7C1
- ^ http://dictionnaire.sensagent.com/%C3%A9tat/fr-pl/
- ^ http://megaslownik.pl/slownik/francusko_polski/12430,%C3%A9tat
- ^ http://translate.google.com/?hl=en#en%7Csr%7Cto%20stand
- ^ http://translate.google.com/?hl=en#en%7Ccs%7Cto%20stand