Carmen

Carmen Jorge
Berhema dramatîk û muzîkî
Ziman	Fransî
Awazçêker	Georges Bizet
Dema avabûnê	1875
Dema weşandinê	Sedsala 19an
Nivîskar	Georges Bizet
Cure	Opera
Şêwe	Opéra-comique, opera û operaya fransî
Karekterên wê	Carmen Don José A guide Micaëla Lillas Pastia Frasquita Mercédès Moralès Zuniga Le Dancaïre
Dewra çîrokê	1800s
Cihê çîrokê	Spanya
Jê çêbûyî	Carmen Carmen Suite Carmen Fantasy The Car Man Carmen Fantasie Carmen (2015) Carmen (2009) Carmen (1984) Carmen (1924) Carmen (1970/71)
Pêk tê ji	Habanera Strana Toreador
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Carmen (bilêvkirina fransî: [kaʁmɛn]) operayeke çar beşan e, ku ji hêla bestekarê fransî Georges Bizet ve hatiye nivîsandin. Lîbrettoya wê li ser bingeha romana bi heman sernavê ya Prosper Mérimée ji hêla Henri Meilhac û Ludovic Halévy ve hatiye nivîsandin. Her çend bi awayekî fermî opéra-comique be û bi vî rengî were binavkirin jî, Carmen bi vê celebê operayê "veqetînek şoreşgerî" pêk anî. Danasîna rastîparêz a hawîrdorê, drama û trajediya wê ew kir pêşengê verismoyê.

Opera yekem car ji hêla Opéra-Comique ve li Parîsê di 3ê adarê 1875ê de hate pêşandan û bi rengekî neyînî hate pêşwazîkirin. Lê Carmen zû bû yek ji serfiraziyên herî mezin di dîroka operayê de, her çend bestekar vê serkeftin nejiya be jî. Heya îro, Carmen hê jî yek ji wan operayên herî populer e û pir caran di repertuwara operayê de tête lîstin.

Beşên operayê

Beşa yekem

Opera li bajarê Sevilla, li Spanyayê, li ber kargehek tûtinê dest pê dike. Don José, leşkerek, bi kesên din re ji xewê şiyar dibe û li jinên ku ji kargehê derdikevin temaşe dike. Carmen, keçek roman, xuya dibe û strana xwe ya navdar Habanera dibêje, ku tê de dibêje evîn azad û bêpêşbînîkirî ye. Dema ku ew bi flortê nêzikî Don José dibe, ew bi bedewî û hovîtîya xwe bala wî dikişîne ser xwe. Carmen kulîlkek davêje wî û dixwaze ku ew dilê wê qezenc bike. Dema ku ew ji hêla leşkeran ve tê girtin, ew ji Don José dixwaze ku wê berde. Don José Carmen berdide û ji ber vê yekê tê ceza kirin. Carmen wenda dibe, lê Don José maye heyranê wê.

Beşa dûwem

Demek şûnda, Don José Carmen di meyxaneyekê de nas dike û dibîne ku ew bi roman û dizên din re şahiyê dike. Carmen bi nîşandana hezkirina xwe Don José diceribîne û di dawiyê de wî digihîne cîhana roman û dizan, her çend sordara wî ya bi navê Micaëla hebe jî. Don José di navbera peywir û azweriyê de diqelişe, lê Carmen her ku diçe bêtir bandorê li wî dike. Dizê bi navê Escamillo, ku torero ye, derdikeve û heyranê Carmen e. Ew dijberiya Don José dike, ji ber ku ew jî evîndarê Carmen e. Don José her ku diçe çavnebar dibe û her ku diçe dikeve nav tawanan.

Beşa sêyem

Carmen bi Don José û dizên din re li herêmek dûr dijî. Lê têkiliya evîndaran her ku diçe dikeve di bin siya tengezarî û çavnebariyê de. Carmen ji aliyê Don José ve xwe sînordar hîs dike û bi vê yekê nerazî ye, û Don José evîndarê wê ye. Escamillo, toreroyê navdar, careke din serdana Carmen dike û hezkirina xwe ji wê re îtîraf dike. Carmen, niha ji Don José bêhêvî bûye, jê re diyar dike ku ew ji wî veqetiyaye û dibêje ku ew jî ji Escamillo hez dike. Don José bêhêvî û hêrs dibe, dema ku ew fêm dike ku Carmen êdî wî naxwaze. Nakokiya di navbera Don José û Escamillo de derdikeve pêş, û Don José dibe qurbanê hestên xwe yên çavnebariyê.

Beşa çarem

Di beşa dawîn de, hemî karakter li qada Sevilla têne ba hev, ji ber ku li wir çalakiyeke mezin a toreroyê pêk tê. Escamillo li ser meydanê şer dike û Carmen di nav temaşevanan de piştgiriyê dide wî. Don José, hîna jî evîndarê Carmen e, bi bêhêvî ji wê dixwaze ku vegere ba wî, lê ew wî red dike. Escamillo bi serfirazî ji arene derdikeve û Don José di hêrsê de Carmen dixe kêrê. Carmen di himbêza Don José de dimire, û dema perde dikeve xwarê, ew encamên kiryarên xwe qebûl dike.