Dolarê kanadayî

Dolarê kanadayî
Canadian dollar (inglîzî) dollar canadien (fransî)
ISO 4217
Kod	CAD
Hejmar	124
Nûner	2
Denomînasyon
Binyekîne
1⁄100	Sent (bi îngilîzî) and sou (colloquial in French)
Sembol	$, Can$, C$, CA$ an jî CAD
Cent	¢
Bernavk	Loonie, buck {{{2}}} Huard, piastre (di bikaranîna populer de tê gotin piasse) {{{2}}}
Banknot	Kanada
Bikaranîna kêmcar	$1, $2 (berdewamkirî ye, hîn jî îhaleya qanûnî)
Pereyê hur	5 ¢, 10 ¢, 25 ¢, $1, $2
Bikaranîna kêmcar	1 ¢ (berdewamkirî ye, hîn jî îhaleya qanûnî), 50 ¢ (hîn jî tê derkirin)
Demografî
Bikarhêner(ên) fermî	Kanada
bikarhênerên_nefermî	St. Pierre û Miquelon
Derxistin
Banka navendî	Banka Kanadayê
Malper	www.bankofcanada.ca
Çapkar	Pargîdaniya Nîşe ya Banka Kanadayê
Malper	www.cbnco.com
Derbxane	Derbxaneya Keyaniya Kanadayê
Malper	www.mint.ca
Nirxandin
Enflasyon	1.9% (Tîrmeh 2018)
Çavkanî	Statîstîkên Kanadayê, 2018.

Dolarê kanadayî (nîşan: $; kod: CAD; fransî: dollar canadien) pereyê Kanadayê ye. Bi kurteya nîşana dolarê $ an jî carinan CA$, Can$ an C$ tê kurt kirin, da ku ew ji diravên din ên bi dolar ve têne veqetandin. Ew di nav 100 sentan de tê dabeş kirin (¢).

Ji ber wêneya loonek hevpar a li ser pişta pereyê dolar û carinan yekeya dirava bixwe carinan ji hêla Kanadayîyên îngilîzîaxêv û bazirgan û vekolerên pevragihanê biyanî ve wekî loonie têne binav kirin.

Dîrok

Pereyên li Kanada û pêşiyên wê têne bikaranîn

Diravcins	Dîrokên bikaranîn	Nirxên Panotên brîtanî	Nirxên Dolarên Kanadî
Pounda kanadayî	1841–1858	16s 5.3d	$4
Dolarê kanadayî	1858 – niha	4s 1.3d	$1
Dolarê New Brunswick	1860–1867
Dolarê British Columbia	1865–1871
Dolarê Girava Prince Edward	1871–1873
Dolarê Nova Scotian	1860–1871	4s	$0,973
Dolarê Newfoundland	1865–1895	4s 2d	$1.014
	1895–1949	4s 1.3d	$1

New Brunswick û Nova Skotiya

Di 1860an de, koloniyên New Brunswick û Nova Scotia li pey parêzgeha Kanadayê bûn û pergalek dehiyê li ser bingeha yekîneya dolarê amerîkî qebûl kirin.

Newfoundland

Newfoundland di sala 1865an de derbas bû, lê berevajî Parêzgeha Kanadayê, New Brunswick û Nova Scotia wê biryara yekîneyek li ser bingeha dolarê spanî ne li ser Dewletên Yekbûyî qebûl bike. Dolar û di navbera van her du yekîneyan de ferqek sivik hebû. Dolarê Amerîkî di sala 1792an de li ser bingeha giraniya navînî ya hilbijarkek dolarên spanî yên lixwekirî hate afirandin. Bi vî rengî, Dolarê Spanî hinekî zêdetir ji dolarê Amerîkî bûye û herwiha Dolarê Newfoundland heta sala 1895an hinekî ji dolarê Kanadî zêdetir bû.

Kolombiyaya Brîtanî

Keyaniya Kolombiyaya Brîtanî di sala 1865an de, Dolarê Kolombiyaya Brîtanî wek bi dolarê Kanadî pereyê xwe pejirand. Dema ku Kolombiyaya Brîtanî di sala 1871an de wekî parêzgeha şeşemîn beşdarî Kanadayê bû, dolarê Kanadî şûna dolarê Kolombiyaya Brîtanî girt.

Girava Prens Edward

Di sala 1871an de, Girava Prens Edward di nav yekîneya dolarê Amerîkî de bûye dehekî û pereyên bi nirxa 1 cent danî. Lêbelê, pereyê Girava Prince Edward di demek kin de di pergala Kanadayê de hate şûştin, dema ku Girava Prens Edward di 1873an de beşdarî Desthilata Kanadayê bû.

Konfederasyon

Di sala 1867an de, parêzgehên Kanadayê, New Brunswick û Nova Skotiya di federasyonekî bi navê Kanadayê de bûn yek û sê dirav di nav dolarê Kanadayê hatin yek kirin. Parlamena Kanadayê di nîsana 1871an de "Zagona Pereyên Yekgirtî" qebûl kir, girêdayên cûrbecûr ên dirav û diravên parêzgehan şûna wan bi dolarê Kanadî hevpar kirin.

Di sedsala 20an de peşveçûn

Standarda zêr di dema Şerê Cîhanê yê Yekem de bi awayekî demkî hat terikandin û di 10ê nîsana 1933an de bi awayekî teqez hat rakirin. Dolarê Amerîkî li CA$1,10 = 1.00 US$ hate sabît kirin. Ev di sala 1946an de wekî hevseng hate guheztin. Di 1949an de, sterlîna sterlîn hate daxistin û Kanadayê jî li pey xwe hişt, ku vegerî pegekî CA$1,10 = 1.00 $. Lêbelê, Kanada destûr da ku dolarê xwe di sala 1950an de biherike û li ser vê yekê dirav di deh salên pêş de li ser dolarê Amerîkî bi nirxek sivik rabû. Lê dolarê Kanadî piştî sala 1960an bi tundî daket, berî ku ew dîsa di sala 1962an de bi CA$1,00 = 0.925$ ve hatin girêdan. Ev carna bi pejoratîf wekî "Diefenbuck" an "Diefendollar", piştî Serokwezîrê wê demê John Diefenbaker dihat binavkirin. Ev peg heta sala 1970an dom kir, ku ligel nirxa diravê ji wê hingê ve diherikiya.

Pereyê hesinî

Nirx	Binavkirin	Berhevkirin	Pêşdîtin	Paşdîtin	Giranî	Çap	Qelewbûn	Zivirî
1 ¢	îngl. (ugs.) Penny frz. Cent an jî Sou	94 % St, 1,5 % Ni, 4,5 % Cu (Rûser: Cu)	Elisabeth II.	Kevot	2,35 g	19,05 mm	1,45 mm	heta 4ê Sibatê 2013
5 ¢	îngl. Nickel	94,5% St, 3,5% Cu, 2% Ni (Rûser: Ni)	Elisabeth II.	Darbir	3,95 g	21,2 mm	1,76 mm	erê
10 ¢	îngl. Dime	92% St, 5,5% Cu, 2,5% Ni (Rûser: Ni)	Elisabeth II.	Pozşîn	1,75 g	18,03 mm	1,22 mm	erê
25 ¢	îngl. Quarter	94% St, 3,8% Cu, 2,2% Ni (Rûser: Ni)	Elisabeth II.	Şivira kedî	4,4 g	23,88 mm	1,58 mm	erê
50 ¢	îngl. Half Dollar	93,15% St, 4,75% Cu, 2,1% Ni (Rûser: Ni)	Elisabeth II.	Mertala Kanadayê	6,9 g	27,13 mm	1,95 mm	kêmcar
1 $	îngl. Loonie frz. Huard an jî Piasse	91,5% Ni 8,5% bronz (Rûser: Bronz)	Elisabeth II.	Bapîvîngl. Loon	7 g	26,5 mm	1,75 mm	erê
2 $	îngl. Toonie	Gilover: 99% Ni Tov: 92% Cu, 6% Al, 2% Ni	Elisabeth II.	Hirçê spî	7,3 g	28 mm	1,8 mm	erê

Banknot

Yekem pereyên kaxezî yên li Kanadayê bi dolar hatine weşandin û fatûreyên Artêşa Brîtanî bûn, ku di navbera 1813 û 1815an de hatin derxistin. Banknotên dolarê Kanadayê paşê ji aliyê bankên destûrdar ve di salên 1830an de dest pê kirin, ji aliyê çend hikûmetên keyanî yên Pêş-Konfederasyonê (bi taybetî parêzgeha Kanadayê di 1866an de) û piştî konfederasyonê, ji aliyê hikûmeta Kanadayê ya di sala 1870an de dest pê kir. Hin şaredarî jî notekî û bi taybetî jî nivîsa depresyonê di salên 1930an de derxistin.

Ji sala 1935an vir de, hemû banknot ji aliyê Pargîdaniya Nota Banka Kanadayî ya Ottawayê ve di bin peymana Banka Kanadayê de têne çap kirin. Berê, pargîdaniyek duyemîn, BA International (di sala 1866an de wekî Pargîdaniya Banka Nota Brîtanî ya Amerîkî hate damezrandin), erkên çapkirinê parve kir. Di sala 2011an de, BA International ragihand ku ewê karê çapkirina banknotan bigire û çapkirina banknotan di dawiya sala 2012an de rawestîne; ji hingê ve, Pargîdaniya Têbînî ya Banka Kanadayê tenê çapkerê banknotên Kanadayî ye.

Hemû banknotên ji rêzikên berê rêzikên polîmer ên heyî niha ji ber nebûna wan taybetmendiyên ewlehiyên nûjen wekî xerîtek metalîkî, ji bo gerên neguncan têne hesibandin. Saziyên darayî divê banknotan vegerînin Banka Kanadayê, ku paşê dê wan hilweşîne. Kesên dikarin banknotan heta demeke nediyar biparêzin.

1 $ Serdestiya notên Kanadayê di sala 1898 de derket

Banka Montrealê, 10 dolar (1935). Nîşeya yekem ji bo rêzê hate çapkirin.

Tenika zagonî

• 40 $ heke mezheb $2 an mezintir be lê ji 10 $ derbas nebe;
• 25 $ eger mezheb $1 be;
• 10 $ heke mezheb 10¢ an mezintir be lê ji $1 kêmtir be;
• 5 $ heke mezheb 5 ¢ be;
• 25 ¢ heke mezheb 1 ¢ be.

Giranî

Mesrefa yek dolarê Dewletên Yekbûyî bi dolarên kanadayî ji 1990an

Mesrefa yek Euro bi dolarê kanadayî ji 1999an

Ji ber ku 76,7% ji hinardekirina Kanadayê diçe Dewletên Yekbûyî û 53.3% hinardekirina Kanadayê ji Dewletên Yekbûyî tê, nirxa diravê bi giranî li hember dolarê Amerîkî eleqedar dibin. Her çend fikarên navxweyî çêdibin dema ku dolar ji hevtayê xwe yê Amerîkî pir kêmtir bazirganî dike. Di heman demê de fikar jî di nav hinardekarên dema dolar zû biha dibe heye. Zêdebûna nirxên dolarê nirxên hinardekirina Kanadayê ji bo Dewletên Yekbûyî zêde dike. Ji aliyekî din ve, avantajên bilindbûna dolar hene, ji ber ji bo pîşesaziyên Kanadayê materyal û karsaziyên biyanî bikirin erzantir e.

Armanca Banka Kanadayê ya niha ji bo dolarê Kanadî nirxekî taybetî tune û ji sala 1998an vir de destwerdana bazarên diravên biyanî nekiriye. Helwesta fermî ya Bankê ev e ku divê şert û mercên bazarê nirxên dolarê Kanadî diyar bikin, her çend carinan hewldanên biçûk dike ku nirxa wê bandor bike.

Li bazarên cîhanê, dolarê Kanadî ji aliyê dîrokî ve bi dolarê Amerîkî re dimeşe. Di salên dawî de, guheztinên dramatîk di nirxa dolarê Kanadî de meyl bi guherînên bihayên neftê re têkildar e, ku ji ber hinardekirina girîng a neftê ya Kanadayê, rewşa dolarê Kanadayê wekî pereyê petroyê nîşan dide.

Binêre herwiha

• Aboriya Kanadayê
• Lîsteya welatan ji hêla hevkarên bazirganiyê yên pêşeng
• Lîsteya hevkarên bazirganî yên herî mezin ên Kanadayê

Girêdanên derve

• Banknotên Dolarê Nû ya Kanadî $100 (2011) li ser Youtubê
• Pûnga Keyaniya Kanadayê
• Pereyên Kaxezê yên Kanadayî - banknotên dîrokî (bi îngilîzî û almanî)
• re:politics: Dolarê Kanadî
• Bank Kanadayê – Lêgerîna rêjeya danûstendinê
• Banka Kanadayê — Banknot