Here naverokê

Jiyanên reş girîng in

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Jiyanên reş girîng in

Logoya Jiyanên reş girîng in
DewletDewletên Yekbûyî yên Amerîkayê Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Dema avabûnê
  • 13 tîrmeh 2013 Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Damezrîner
  • Alicia Garza
  • Patrisse Khan-Cullors
  • Ayọ Tometi Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Xelat
  • Xelata Aştiyê ya Sîdneyê Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Rengê fermîReş Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Îdeolojiya siyasîAnti-racism Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Malperblacklivesmatter.com/ Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge

Jiyanên reş girîng in (bi inglîzî: Black Lives Matter; BLM) tevgerek siyasî çepgirî û civakî ya nenavendî ye ku hewl dide nijadperestîya spiyan, cihêkarî û newekheviya nijadî ya ku ji hêla Afroamerîkî ve tê ceribandin ronî bike. Dema ku alîgirên wê li hev kom dibin, ew vê yekê di serî de ji bo protestokirina bûyerên tundiya polîsan û şîdeta nijadî ya li dijî mirovên reş dikin.[1][2][3][4][5][6] Gelek kurdên ku piraniya wan ji Rojava bûn piştgirî dan vê tevgerê. Gelek kurdan jî gotin ku nijadperestiya spiyan dişibe nijadperestiya tirk û ereb û îraniyan li dijî afroamerîkî û kurd.[7][8]

Ew piştî kuştina Trayvon Martin, Michael Brown, Eric Garner, Pamela Turner û Rekia Boyd, di nav yên din de dest pê kir. Tevger û rêxistinên girêdayî wê bi gelemperî ji bo guhertinên cûrbecûr yên polîtîk piştgirî dikin ku bi azadiya reş ve girêdayî ne.[9] Digel ku rêxistinên taybetî hene ku xwe bi tenê wekî "Jiyana Reş Girîng e" bi nav dikin, mîna Tora Cîhanî ya Jiyana Reş girîng e, tevgera giştî toreyek nenavendî ya gel û rêxistinan e ku hîyerarşiyek fermî tune.[10] Slogana "Jiyana Reş Girîng e" bi xwe ji aliyê tu koman ve nayên nîşankirin.[11] Tevî ku ji hêla hin kesan ve wekî tevgerek tundûtûjî tê binav kirin jî, piraniya xwenîşandanên wê yên gelemperî aştiyane bûn.[12]

Tevger di tîrmeha 2013an de dest pê kir, bi karanîna hashtag #BlackLivesMatter li ser medyaya civakî piştî beraetkirina George Zimmerman di kuştina ciwanê Afrîkî-Amerîkî Trayvon Martin de 17 meh berê di sibata 2012an de. Ew ji bo xwepêşandanên kolanan ên li dû mirina 2014an a du Afrîkî-Amerîkîyên din, Michael Brown-di encama xwenîşandan û nerazîbûnan ​​de li Ferguson, Missouri, bajarokek nêzîkî St. Louis- û Eric Garner li New York City.[13][14] Ji xwenîşandanên Fergusonê ve, beşdarên tevgerê li dijî mirina gelek Afrîkî-Amerîkîyên din bi kiryarên polîs an dema ku di bin çavan de ne, xwepêşandan kirin. Di havîna 2015an de, çalakvanên Black Lives Matter beşdarî hilbijartinên serokatiyê yên Dewletên Yekbûyî yên 2016 bûn.[15] Damezrênerên hashtag û banga çalakiyê, Alicia Garza, Patrisse Cullors, û Opal Tometi, projeya xwe di nav torgilokek neteweyî de ji 30 beşên herêmî di navbera 2014 û 2016 de berfireh kirin.[16]

Tevger vegeriya sernavên neteweyî û di dema protestoyên gerdûnî yên George Floyd de di sala 2020an de piştî kuştina wî ji hêla efserê polîsê Minneapolis Derek Chauvin ve bala navneteweyî kişand.[17][18] Nêzîkî 15 mîlyon û 26 mîlyon kes beşdarî xwenîşandanên 2020an ên Jiyana Reş Matter li Dewletên Yekbûyî bûn, ku ew dike yek ji mezintirîn tevgerên dîroka welêt.[19] Ew gelek nêrîn û rêzek berfireh a daxwazan pêk dihat, lê wan li ser reforma dadweriya tawanan bû.

Popularîteya Jiyanên reş girîng in bi demê re guherî. Digel ku raya giştî di sala 2018an de negatîv bû, ew di nav 2019 û 2020an de pir zêde bû.[20] Anketek hezîrana 2020an a Navenda Lêkolînê ya Pew dît ku 67% ji mezinên amerîkî hin piştgirî ji tevgera Jiyana Reş Girîng e.[21] Anketek paşîn a ku di îlona 2020-an de hate kirin destnîşan kir ku piştgirî di nav mezinên amerîkî de daketiye 55%, digel kêmbûna berbiçav di nav spî û îspanî de, di heman demê de piştgirî di nav mezinên reş de berbelav ma.[22] Heya gulana 2022an, piştgirî ji bo Jiyanên reş girîng in di nav hemî demografîkên nijadî de, di nav Afrîkî-Amerîkî de, pir kêm bû.[23][24][25]

Çavkanî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
  1. ^ "What is Black Lives Matter and what are the aims?". BBC News (bi îngilîziya brîtanî). 12 hezîran 2021. Roja gihiştinê 31 kanûna pêşîn 2021.
  2. ^ Friedersdorf, Conor. "How to Distinguish Between Antifa, White Supremacists, and Black Lives Matter." The Atlantic. August 31, 2017. August 31, 2017.
  3. ^ "Black Lives Matter". Newsweek. Roja gihiştinê 22 tebax 2020.
  4. ^ Banks, Chloe (2 çiriya paşîn 2018). "Disciplining Black activism: post-racial rhetoric, public memory and decorum in news media framing of the Black Lives Matter movement". Continuum. 32 (6): 709–720. doi:10.1080/10304312.2018.1525920. ISSN 1030-4312. S2CID 150199510.
  5. ^ Rojas, Fabio (20 hezîran 2020). "Moving beyond the rhetoric: a comment on Szetela's critique of the Black Lives Matter movement". Ethnic and Racial Studies. 43 (8): 1407–1413. doi:10.1080/01419870.2020.1718725. ISSN 0141-9870. S2CID 213636514.
  6. ^ "Definition of Black Lives Matter | Dictionary.com". www.dictionary.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 4 îlon 2020.
  7. ^ amargi (3 hezîran 2020). "Black lives matters, Kurdish lives matters, and we are ready to defend them side by side". Women Defend Rojava (bi îngilîziya brîtanî). Roja gihiştinê 15 adar 2023.
  8. ^ "Open letter: Kurdish-American solidarity with Black Lives Matter". www.rudaw.net. Roja gihiştinê 15 adar 2023.
  9. ^ Roberts, Frank (13 tîrmeh 2018). "How Black Lives Matter Changed the Way Americans Fight for Freedom". American Civil Liberties Union. Roja gihiştinê 15 hezîran 2020.
  10. ^ Collins, Ben; Mak, Tim (15 tebax 2015). "Who Really Runs #BlackLivesMatter?". The Daily Beast. Roja gihiştinê 18 kanûna pêşîn 2016.
  11. ^ Leazenby, Lauren; Polk, Milan (3 îlon 2020). "What you need to know about Black Lives Matter in 10 questions". Chicago Tribune. Roja gihiştinê 4 çiriya paşîn 2020.
  12. ^ Multiple sources:
  13. ^ Day, Elizabeth (19 tîrmeh 2015). "#BlackLivesMatter: the birth of a new civil rights movement". The Guardian. Roja gihiştinê 18 kanûna pêşîn 2016.
  14. ^ Luibrand, Shannon (7 tebax 2015). "Black Lives Matter: How the events in Ferguson sparked a movement in America". CBS News. Roja gihiştinê 18 kanûna pêşîn 2016.
  15. ^ Eligon, John (18 çiriya paşîn 2015). "One Slogan, Many Methods: Black Lives Matter Enters Politics". The New York Times. Roja gihiştinê 18 kanûna pêşîn 2016.
  16. ^ Cullors-Brignac, Patrisse Marie (23 sibat 2016). "We didn't start a movement. We started a network". Medium. Roja gihiştinê 18 kanûna pêşîn 2016.
  17. ^ Eligon, John; Arango, Tim; Dewan, Shaila; Bogel-Burroughes, Nicholas (20 nîsan 2021). "Derek Chauvin Verdict Brings a Rare Rebuke of Police Misconduct". The New York Times. Ji orîjînalê di 28 kanûna pêşîn 2021 de hat arşîvkirin.
  18. ^ "Protesters around the world rally for George Floyd and against police brutality". France24. 7 hezîran 2020. Roja gihiştinê 16 hezîran 2020.
  19. ^ Buchanan, Larry; Bui, Quoctrung; Patel, Jugal K. (3 tîrmeh 2020). "Black Lives Matter May Be the Largest Movement in U.S. History". The New York Times (bi îngilîziya amerîkî). ISSN 0362-4331. Roja gihiştinê 3 tîrmeh 2020.
  20. ^ Cohn, Nate; Quealy, Kevin (10 hezîran 2020). "How Public Opinion Has Moved on Black Lives Matter". The New York Times (bi îngilîziya amerîkî). ISSN 0362-4331. Roja gihiştinê 14 tîrmeh 2020.
  21. ^ Parker, Kim; Horowitz, Juliana Menasce; Anderson, Monica (12 hezîran 2020). "Majorities Across Racial, Ethnic Groups Express Support for the Black Lives Matter Movement". Pew Research Center's Social & Demographic Trends Project. Roja gihiştinê 16 tîrmeh 2020.
  22. ^ "Support for Black Lives Matter has decreased since June but remains strong among Black Americans". Pew Research Center (bi îngilîziya amerîkî). 16 îlon 2020. Roja gihiştinê 20 çiriya paşîn 2020.
  23. ^ Rahman, Khaleda (19 gulan 2022). "Support for Black Lives Matter plummets among African Americans: poll". Newsweek (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 22 gulan 2022.
  24. ^ "Civiqs". civiqs.com. Roja gihiştinê 22 gulan 2022.
  25. ^ "New poll looks at political divides on race and gender issues". www.boston.com (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 22 gulan 2022.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Jiyanên_reş_girîng_in&oldid=1802143" hatiye standin.