Mehmûd Kaşxerî

Mehmûd Kaşxerî
Jidayikbûn	1029  Kashgar (Kara-Khanid Khanate)
Mirin	1101  Upal
Pîşe	Ferhengnivîs zimannas
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Mehmûd Kaşxerî, (bi erebî: محمود بن الحسين بن محمد الكاشغري, Muhammad ibn al-Husayn ibn Mahmud al-Kashghari) (jdb. 1008 - m. 1105) yek ji zimannas û zanayên sedsala 11em e ku bi xebatên xwe yên li ser jiyan û çanda tirkan a serdema xwe tê naskirin. Rojbûyîn û mirina wî bi texmînî ne.

Tê texmînkirin ku malbata wî ji Berzxana nêzîkî Issik-Kulê bûye. Giringiya xebatên wê li ser zarave û devokên tirkî bûye. Pirtûka xwe ya navdar (Diwān Lughāt at-Turk) di nava salên 1072–1094an de dinivîsîne û li Bexdayê çap dike. Li gel zimanê tirkî, herwiha di pirtûka xwe de li ser bingeha tirkan jî nêrîna xwe dibêje. Gorî wî, tirk ji kurekî Nuh ê bi navê Yafet (an Yafes) peyda û belav bûne.

Li ser ferhenga tirkî û erebî, li ser çand, erdnîgarî û dîrokê jî rawestiyaye. Zanayên rojava dibêjin ku, bi wî re hinekê kompleksa biçûktiyê hebûye. Di berhemên xwe de serbilindiya koçberan a li dijî xakecihan (akincihan) aniye ziman. Di dema wî de Bexda di destê Selçûkiyan de bûye û tê zanîn Selçûkî împeratoriyeke farisî-romî (tirk) bûye.

Ew wêne (nexşe) ya ku ji aliyê Mehmûd Qeşxerî ve di pirtûka bi navê "Diwān Lughāt at-Turk" (Dîwanî Luxatî Turk) hatiye çêkirin tê de nivîsandiye ku Erdul Ekrad yanê "Erdê Kurdan" û tê wateya Kurdistanê.

Nexşeya Kaşxerî ya rojhilatê erdê nîşan dide.

Wêje

• Mahmūd al-Kašgarī: Compendium of the Turkic dialects (Dīwān Lugāt at-Turk), edited and translated with introduction and indices by Robert Dankoff and James Kelly. Turkish Sources VII. Part I–III. Harvard: Harvard University Printing Office, 1982–1985 (îngilîzî)
• Carl Brockelmann: Mitteltürkischer Wortschatz: Nach Maḩmūd Al-Kašgaris Dīvān Lugāt at-Turk. Bibliotheca Orientalis Hungarica 1, Budapest 1928. (almanî)
• Ingeborg Hauenschild: Die Tierbezeichnungen bei Mahmud al-Kaschgari. Eine Untersuchung aus sprach- und kulturhistorischer Sicht. Harrassowitz, Wiesbaden 2003, ISBN 3-447-04721-6 (almanî)

Girêdanên derve

• Nexşeya Mahmūd al-Kāshgharī
• Türkische Adaption des diwān lughāt at-turk ^{Girêdana arşîvê 2022-05-04 li ser Wayback Machine}