Mehmet Şimşek

Mehmet Şimşek

Minister of Treasury and Finance (d)
1ê gulan 2009 - 24 çiriya paşîn 2015
Endamê Meclîsa Mezin a Neteweyî ya Tirkiyeyê Gaziantep (en)
22 tîrmeh 2007 - 16 gulan 2018
Minister of Treasury and Finance (d)

Jidayikbûn	1ê kanûna paşîn a 1967an Kefrî (en) (Batman, Tirkiye)
Hevwelatî	Tirkiye, Keyaniya Yekbûyî
Perwerde	Zanîngeha Enqereyê Zanîngeha Exterê (en)
Pîşe	Siyasetmedar
Karder	Merrill (en)
Partiya siyasî	Partiya Dadwerî û Werarê

Şanenav

Mehmet Şimşek (jdb. 1 Çile 1967) siyasetmedar û aborînasekî tirk-kurd e, ku ji 4ê hezîrana 2023an vir ve wek Wezîrê Xezîne û Darayî kar dike. Ji 24ê mijdara 2015an heta betalkirina vê meqamê di 9ê tîrmeha 2018an de Cîgirê Serokwezîrê Tirkiyeyê bû. Berê ji 2009 heta 2015an, di kabîneya serokwezîrên Recep Tayyip Erdoğan û Ahmet Davutoğlu de wek wezîrê darayî kar kiriye. Wekî endamê Partiya Dad û Geşedanê, di hilbijartinên giştî yên 2007an de wek Parlamenterê Dîlokê û di hilbijartinên giştî yên 2011an de jî wek Parlamenterê Batmanê hat hilbijartin.

Di kabîneya duyem a serokwezîr Erdoğan (2007-2011) de, piştî ku wekî parlamenter hat hilbijartin, Şimşek bû wezîrê dewletê yê berpirsiyarê aboriyê. Di 2009an de bû Wezîrê Darayî. Wî di kabîneya sêyem a Erdoğan û kabîneya yekem a Ahmet Davutoğlu de, ku di 2014an de bû serokwezîr, meqamê xwe parast.

Wekî Wezîrê Darayî, Şimşek polîtîkayeke darayî amade kir ku alîkariya Tirkiyeyê kir ku bi xurtî ji krîza darayî ya cîhanî ya 2008an derkeve. Wî herwiha reformên berfireh pêk anîn bi damezrandina Lijneya Venêrîna Bacê, hêsankirina rêziknameyên bacê, zêdekirina mafên bacgiran û kêmkirina aboriya siyê.

Jiyana berê

Şimşek di sala 1967an de li gundê Kefriyê yê navçeya Kercos a parêzgeha Batmanê ya Bakurê Kurdistanê di malbateke kurd hatiye dinê. Ew ji heşt xwişk û birayan biçûktir bû, û diya wî dema ku ew çar salî bû mir. Wî li sê cihan, Êlih, Qubîn û Kercos, dibistan xwend. Piştî ku ji lîseyê mezûn bû, wî demek kurt dikan vekir lê dû re li Zanîngeha Gazî ya li Enqerê dest bi xwendina aboriyê kir, paşê berê xwe da siyasetê. Şimşek di 1988an de ji Zanîngeha Enqereyê lîsansa xwe ya di aboriyê de wergirt. Piştî ku wekî alîkarê lêkolînê di kursiya aboriya navneteweyî û pêşkeftina aborî de xebitî, ji bo Zanîngeha Exeter a li Keyaniya Yekbûyî bursa dewletê wergirt, li wir di sala 1993an de M.Phil. di Darayî û Veberhênanan de wergirt.

Şîmşek berê 7 salan li Merrill Lynch li Londonê wekî aborînasê sereke û stratejîstê herêma Ewropa, Rojhilata Navîn û Afrîkayê ya derketî xebitî. Di wê demê de wî bi rayedarên Tirkiyeyê û Banka Navendî re gelek têkilî danî û bi hikûmeta AKPê re li ser siyaseta aborî xebitî. Wî her wiha ji 1998an heta 2000an wekî aborînasê payebilind û analîstê bankayê ji bo Deutsche-Bender Securities xebitî. Şimşek nêzîkî salekê li New Yorkê ma û di 1997an de li wir ji bo UBS Securities xebitî. Berî wê, ew nêzîkî çar salan li Balyozxaneya Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê li Enqereyê aborînasê payebilind bû.

Kariyera siyasî

Şimşek di hilbijartinên giştî yên 2007an de wek parlamenterê AKPê yê Dîlokê hate hilbijartin, kariyera xwe ya wezîrtiyê wek Wezîrê Dewletê dest pê kir û di 2009an de bû Wezîrê Darayî.

Ew di 2013an de ji aliyê rojnameya amerîkî Foreign Policy ve wekî yek ji 500 kesên herî bi hêz ên cîhanê hate hilbijartin û herwiha ji aliyê kovara Emerging Markets ve sernavê "Wezîrê Darayî yê Salê ji bo Ewropaya Pêşketî 2013" wergirt.

Hêdîbûna aborî 2014

Di 2014an de, kêmbûna mezinbûna aborî ya Tirkiyeyê ji aliyê hikûmetê ve bi giranî ji ber pirsgirêkên li Herêma Euroyê hate hesibandin, ku piraniya wê ji ber nezelaliya siyasî ya li welêt bû. Di adara 2015an de, lîrayê Tirkiyeyê dest bi windakirina giran a nirxa xwe li hember dolarê amerîkî kir, bi 2.68₺ beramberî 1 dolarê Amerîkî. Ev kêmbûna ji nişka ve bû sedem ku Banka Navendî ya Tirkiyeyê destwerdaneke nivîskî bike û opozîsyonê rexne li serokkomar Recep Tayyip Erdoğan kir ji ber ku tevî rola wî ya bêalî û merasîmî, destwerdana karûbarên aborî kiriye. Aborî ji ber nezelaliya siyasî ewqas lawaz dihat dîtin ku axaftineke yekane ya Erdoğan bû sedema ku lîra di demek kurt de nirxa xwe li hember dolar bi lez winda bike. Veberhêner herwiha ji pêşeroja Cîgirê Serokwezîr Ali Babacan, ku berpirsiyarê Aboriyê ye, bi fikar bûn.

Tevî hêdîbûna aborî, Şimşek îdîa kir ku îhtîmaleke mezin heye ku lîre dîsa nirxa xwe bi dest bixe û enflasyon di 2016an de bi rêjeyeke bilez dakeve. Ji ber ku îslamîstên sereke yên di hikûmetê de, wek Numan Kurtulmuş, bi eşkereyî rexne li serxwebûna Banka Navendî digirin, Şimşek îdîa kir ku nezelaliya ji ber potansiyela siyasîkirina Banka Navendî tê vê wateyê ku ne mimkûn e ku Tirkiye di pêşerojeke nêzîk de vegere mezinbûna aborî ya bihêz.

Şimşek ji wê demê ve parastina karê xwe yê wekî wezîrê darayî kiriye û diyar kiriye ku hikûmeta wî bi awayekî neheq rastî hedefgirtinê hatiye, tevî ku di bin zextên aborî yên giran de sozên xwe yên budceyê diparêze.

Kêmkirina xizaniyê

Di gulana 2015an de, Şimşek got ku hikûmeta wî xizanî kêm kiriye, û herwiha statîstîkek jî lê zêde kir ku nîşan dide rêjeya nifûsa ku rojane ji 1 dolarî kêmtir dijîn di navbera 2002 û 2013an de ji %0,2 daketiye %0. Ew tweet bû sedema nîqaşeke mezin.

Hilbijartina giştî ya hezîrana 2015an

Di pêşhilbijartinên giştî yên hezîrana 2015an de, Şimşek diyar kir ku populîzma partiyên opozîsyonê dê gefa herî girîng li ser aboriya Tirkiyeyê be û diyar kir ku siyaseta Partiya Gel a Komarî ya zêdekirina mûçeya herî kêm bo 1,500 ₺ dê ji bo karkeran wêranker be û îdia kir ku lêçûna zêde ya girtina karkeran dê bibe sedema bêkariyê. Şimşek li ser polîtîkayên din ên di manîfestoya Partiya Gel a Komarî (CHP) de şîrove kir ku ger partî bikaribe çavkaniyek ji bo hemî planên xercên xwe destnîşan bike, ew ê dengê xwe bide wan. Piştre CHP gelek skandalên gendeliyê yên hikûmetê, xercên zêde yên li ser Qesra Serokkomariyê ya nû û îsrafa hikûmetê wekî fînansmana xwe da.

Berî hilbijartinê, Şimşek ferman da ku 1.325 milyar ₺ ji destûrên cotkar û pîşesazkaran werin dayîn.

Piştî hilbijartinên 2018an, Erdoğan li şûna Şimşek zavayê xwe, Berat Albayrak, di tîrmeha 2018an de wek wezîr tayîn kir.

Vegera wek wezîrê darayî

Di 3ê hezîrana 2023an de, piştî ku Recep Tayyip Erdoğan ji nû ve wek serokkomar hat hilbijartin, Şimşek ji nû ve wek Wezîrê Xezîne û Darayî hat tayînkirin.

Li gorî daneyên saziya statîstîkê ya Tirkiyeyê, enflasyona salane li Tirkiyeyê di meha borî (nîsana 2024an) de ji %43.68 a nîsana par zêdetir bûye û gihîştiye %69.8.

Di 21ê nîsana 2025an de, enflasyona salane ya bihayên xerîdar ên Tirkiyê di meha Adarê de daketiye %38.1, û daketina xwe ji lûtkeya dora %75 a Gulana borî dirêj kiriye.

Jiyana taybet

Şimşek du caran zewicî bû. Jina wî ya yekem jineke amerîkî bû, Annalise Granwald û di 20ê çileya 1999an de li Tirkiyeyê pê re zewicî. Ew di 23ê tîrmeha 2009an de jê veqetî. Wî di 9ê çileya 2010an de bi Esra Kara re zewicî. Ji zewaca xwe ya duyemîn keçên wî yên cêwî û kurek wî hene. Ji bilî tirkî, ew bi zikmakiya xwe kurdî û inglîzî bi awayekî şareza diaxive û hem hemwelatiyên brîtanî û hem jî yên Tirkiyeyê hene.