Cejna zimanê kurdî
Cejna zimanê kurdî yan jî roja cejna zimanê kurdî rojeke pîrozbahiyê ye ku her sal di 15ê gulanê de ji aliyê partî û saziyên kurd ve tê pîrozkirin.[1][2] Di pîrozbahiyên roja cejna zimane kurdî de bi bernameyên cihêreng ku ji aliyê saziyên kurdî ve têne lidarxistin bala li ser zextên asîmîlasyonên ku li ser zimanê kurdî heye tên kişandin. Di salên dawiyê de bi taybetî rewşa zimanê kurdî, asîmîlasyon û astengkirin ên li hemberî zimanê kurdî ku ji aliyê hikûmetên dawî yên dewleta tirk ve li ku li Bakurê Kurdistanê li dijî ziman û çanda kurdî têne kirin ji aliyê partî û saziyan ve têne niqaşkirin.[3]
Dîrok
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Di 15ê gulana 1932an de li paytexta Sûriyê Şamê ji aliyê Mîr Celadet Bedirxan ve yekemcar Kovara Hawar tê çapkirin. Kovara Hawar, 23 hêjmarên destpêkê bi tîpên erebî bi kurdî û 34 hêjmarên dawî bi tîpên latînî bi kurdî dertê.[4] Di sala 1987an de Firat Cewerî diçe Şamê û hemû hejmarên kovarê di du cîldan de kom dike û di 15ê gulana 1998an de ji ber ku ev salvegera derketina kovarê ye diweşîne. Ev roj her sal ji aliyê saziyên çandî û partiyên siyasî ve wekê roja cejna zimanê kurdî tê pîrozkirin.[2]
Daxûyaniyên saziyan
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Di pîrozbahiya Cejna zimanê kurdî de gelek sazî û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê bal dikişînin ser zextên ku ji aliyê dewleta Tirkîyeyê ve li ser zimanê kurdî tê bikaranîn, tînin ziman. Ji aliyê partî û saziyan ve daxwaza perwerdeya bi zimanê kurdî û daxwaza rawestandin a asîmîlasyona li dijî zimanê kurdan tê kirin [5][6][7]
Di derbarê perwerdehî bi zimanê zikmakî bangawazî û daxwazên çend sazî û partiyên siyasî yên Bakurê Kurdistanê ya sala 2021an ev in:
- Partiya Demokratîk a Gelan (HDP): Parastinana ziman, çand û wêjeya Kurdî ku gelê Kurd di tevahiya dîroka xwe de ji bo zindî hiştinê berdêlên mezin daye. Ev ne tenê ji bo gelê kurd ji bo tevahiya gelên herêmê hêviyeke mezin e. Di tomarkirinên parlamenê de bi kurdî ku li ser kursîyê tê axaftin bi navê 'zimanê nayê zanîn', 'zimanê nayê fehmkirin', zimanê 'x' tê gotin. Roja cejna zimanê kurdî ku wekê rojekî têkoşînê tê xwedîderketin, gelekî girîng e. Di vê roja bi wate de em gelê kurd û hemû kesên ku li dijî zilm, asîmîlasyon, înkar, cehalet û polîtîkayên sûcê çandî yên ku bi sedsalane li ser ziman, çand û wêjeya kurdî didome, ked û têkoşîna didin, silav dikin û Roja zimanê kurdî pîroz dikin.[8]
- Weşanxaneya Nûbihar: Zarokan roja Zimanê Kurdî pîroz kirin û gotin, "Zimanê me bedew e, lê xwedî derkeve. Bi kurdî bixwînin û binivîsin û bi kurdî biaxivin." Di vîdeoya ku ji aliyê Weşanxaneya Nûbiharê ve ku bi salan e ji zimanê Kurdî re xizmet kiriye hat amadekirin de bi minasebeta 89emîn salvegera Roja Zimanê Kurdî û li ser medyaya civakî hate weşandin , zarokan bang li hemû Kurdan kir. Zarokan bi zaravayê Kurdî Kurmancî, Soranî, Dimilkî û Lorî gotin, "Zimanê me bedew e, lê xwedî derkeve. Bi kurdî bixwînin û binivîsin û bi kurdî biaxivin."[9][10]
- Tora ziman û çanda kurdî: Koordînatorê Pirtukakurdî û Sekreterya Tora Ziman û Çanda Kurdî Bawer Berşev diyar kir ku roja Zimanê Kurdî di salên dawî de yek ji rojên herî girîng ên Kurdan e ku li herêmên ku nikarin asteng bikin. Qayûm (desteser) tayîn kirine û astengkirina wan li dijî xebatên zimanê kurdî didomîn e. Ji tabeleyên bi Kurdî bigire heta vebijarka zimanê kurdî ku di malperên şaredariyan de di weşanê de bû, ji weşanê hildan. Berşev da zanîn ku di pêvajoya çareseriyê de edebiyata Kurdî û Kurdî momentumeke baş bi dest xist, lê di pêvajoya piştî wê de careke din rastî astengiyan hat û anî ziman ku tevî van astengiyan jî Kurdî bi pêş ve diçe "Di pêvajoya çareseriyê de beşa zimanê Kurdî bi vekirina beşa master û doktorayê re ji bo wêjeya Kurdî û Kurdî randasanseke nû rû da Bi taybetî di vê pêvajoyê de pirtûk û nivîskarên nû derketin holê Vê yekê bazara kurdî berfireh kir û bû sedema ku weşanxane zêdetir pirtûkan çap bikin Lê belê piştî sala 2015an ku pêvajoya çareseriyê qediya û pêvajoya şer dest pê kir, qedexeyên li hemû qadan ji nû ve dest pê kir. Pirtûk dîsa hatin qedexekirin, ku ev yek bandor li weşangeran kir. Lê ev du sal in ji nû ve liv û tevger heye. Weşanxaneyan dîsa dest bi weşandina pirtûkan kirin."[11]
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ Gazetesi, Evrensel. "HDP: Kürtçe Anayasayla korunsun". Evrensel.net (bi tirkî).
- ^ a b Gazetesi, Evrensel. "Kürt Dil Bayramı | 'Bir gün değil, her gün Kürtçe' eğitim kampanyası başlıyor". Evrensel.net (bi tirkî).
- ^ Turkish, Basnews. "HDP'den Kürt Dil Bayramı açıklaması: Kürtçe Anayasayla korunsun". www.basnews.com.
- ^ "Hawar'dan Kürt Dil Bayramı'na: Dilimiz varlığımızdır - Özgür Manşet". ozgurmanset.net (bi tirkî). 13 gulan 2021. Ji orîjînalê di 15 gulan 2021 de hat arşîvkirin.
- ^ "Kürt Dil Bayramı'nı kutluyoruz…". hdp.org.tr (bi tirkî). Roja gihiştinê 16 gulan 2021.
- ^ "Çocuklardan tüm Kürtlere çağrı!". www.rudaw.net. Roja gihiştinê 16 gulan 2021.
- ^ Gazetesi, Evrensel. "Kürt Dil Bayramı'na dair konuşan yayıncılar: Ana dilde eğitim için mücadele edilmeli". Evrensel.net (bi tirkî). Roja gihiştinê 16 gulan 2021.
- ^ "Kürt Dil Bayramı'nı kutluyoruz…". hdp.org.tr (bi tirkî).
- ^ "Çocuklardan tüm Kürtlere çağrı!". www.rudaw.net.
- ^ Bi Zarokan ra 15ê Gulanê Roja Cejna Zimanê Kurdî -89 video (bi îngilîzî), roja gihiştinê 16 gulan 2021
- ^ Gazetesi, Evrensel. "Kürt Dil Bayramı'na dair konuşan yayıncılar: Ana dilde eğitim için mücadele edilmeli". Evrensel.net (bi tirkî).
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |