Zimanê walesî
Zimanê walesî
Cymraeg  | |
|---|---|
| |
 | |
| Dewlet | Keyaniya Yekbûyî |
| Pêk tê ji |
|
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Zimanê walesî an jî zimanê kimrî (bi walesî: cymraeg (bilêvkirina walesî: [kəmˈraːiɡ]) zimanekî brîtanî yê ku xwecihê gelê walesî ye. Walesî li Wales, ji hêla hinan ve li Înglistan û li Y Wladfa (koloniya walesî li parêzgeha Chubut, Arjentîn) bi xwemalî tê axaftin.
Li gorî serjimêriya 2011, 19.0% ji gelheya Walesê ya sê salî an mezintir (562,016 kes) karîbûn bi Walesî biaxivin, û nêzîkê sê çaryeka gelheya li Wales got ku wan jêhatîbûna zimanê walesî tune.[1][2] Texmînan destnîşan dike ku 29.5% (892,500) ji mirovên sê salî an mezintir li Wales dikarin di îlona 2021an de bi Walesî biaxivin.[3]
Pîvana zimanê walesî 2011 li Walesê statûya fermî da zimanê walesî,[4] ku ew kir yekane zimanê ku li her deverê Keyaniya Yekbûyî de jure fermî ye, digel ku Îngilîzî de facto fermî ye. Hem zimanê walesî û hem jî Îngilîzî de jure zimanên fermî yên Parlamena Walesê ne.[5] Hikûmeta Walesê plan dike ku heta sala 2050 hejmara axêverên zimanê walesî bibe milyonek.Ji sala 1980an vir ve, hejmara zarokên ku diçin dibistanên navîn ên walesî zêde bûne, û hejmara ku diçin dibistanên duzimanî û du-navîn ên walesî kêm bûne.[6] Walesî di warê axêverên çalak de di nav zimanên keltî de yê herî zindî ye, û yekane zimanê keltî ye ku ji hêla UNESCO ve di xetereyê de nayê hesibandin.
Dîrok
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Zimanê walesiyan ji zimanê brîtonan pêşketiye. Derketina walesî ne tavilê bû û bi zelalî hate nas kirin. Di şûna wê de, veguhertin di demek dirêj de pêk hat, di gel ku hin dîroknas îdia dikin ku ew di dawiya sedsala 9an de qewimiye, bi demeka ku ji hêla zimannas Kenneth H. Jackson ve hat pêşniyarkirin, Şerê Dyrhamê, şerek leşkerî di navbera Saksonên Rojavayî û brîtonan de di sala 577 PZ de, ku Brîtanyaya Başûr-Rojavayê ji têkiliya rasterast a bejahî ya bi walesiyan re veqetand.
Di dîroka walesî de çar serdem têne nas kirin, bi tixûbên ne diyar: walesiya prîmitîv, walesiya kevn, walesiya navîn û walesiya nûjen. Serdema ku yekser piştî çêbûna ziman carinan wekî walesiya prîmitîv tê binavkirin, li dûv wê serdema walesiya kevn - ku bi gelemperî ji destpêka sedsala 9an heya demek di sedsala 12an de dirêj dibe.
Serdema walesiya navîn tê hesibandin ku ji wê hingê heya sedsala 14an dom kiriye, dema dema walesiya nûjen dest pê kir, ku di encamê de li walesiya paşîn û derengiya nû tê dabeşkirin.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ "COVID-19, the Welsh language and a million speakers". research.senedd.wales (bi îngilîziya brîtanî). Ji orîjînalê di 19ê kanûna paşîn a 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2021-04-07.
{{cite web}}: Nirxên tarîxê kontrol bike:|roja-arşîvê=(alîkarî) - ^ "Language in England and Wales – Office for National Statistics". www.ons.gov.uk (bi îngilîziya brîtanî). Roja gihiştinê 14 çiriya paşîn 2021.
- ^ "Annual Population Survey – Ability to speak Welsh by local authority and year". statswales.gov.wales (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 27 kanûna paşîn 2022.[girêdan daimî miriye]
- ^ "Welsh Language (Wales) Measure 2011". legislation.gov.uk (bi îngilîzî). The National Archives. Roja gihiştinê 30 gulan 2016.
The Welsh language has official status in Wales.
- ^ "National Assembly for Wales (Official Languages) Act 2012". www.legislation.gov.uk. The National Archives. Roja gihiştinê 19 nîsan 2018.
- ^ "Almost a quarter of children in Wales are taught only in Welsh, as the language experiences a revival". ITV News. 4 îlon 2017. Roja gihiştinê 1 hezîran 2020.
