Zimanê wêlsî
Zimanê wêlsî
Cymraeg  | |
|---|---|
| |
 | |
| Dewlet | Keyaniya Yekbûyî |
| Pêk tê ji |
|
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Zimanê wêlsî, zimanê kimrî yan jî zimanê welşî[1] (bi walesî: cymraeg (bilêvkirina wêlsî: [kəmˈraːiɡ]) zimanekî brîtanî yê ku xwecihê gelê wêlsî ye. Wêlsî li Wêls, ji hêla hinan ve li Înglistan û li Y Wladfa (koloniya walesî li parêzgeha Chubut, Arjentîn) bi xwemalî tê axaftin.
Li gorî serjimêriya 2011, 19.0% ji gelheya Wêlsê ya sê salî an mezintir (562,016 kes) karîbûn bi wêlsî biaxivin, û nêzîkê sê çaryeka gelheya li Wêlesê got ku wan jêhatîbûna zimanê wêlsî tune.[2][3] Texmînan destnîşan dike ku 29.5% (892,500) ji mirovên sê salî an mezintir li Wêlsê dikarin di îlona 2021an de bi Wêlsî biaxivin.[4]
Pîvana zimanê wêlsî 2011 li Wêlsê statûya fermî da zimanê wêlsî,[5] ku ew kir yekane zimanê ku li her deverê Keyaniya Yekbûyî de jure fermî ye, digel ku Îngilîzî de facto fermî ye. Hem zimanê wêlsî û hem jî îngilîzî de jure zimanên fermî yên Parlamena Wêlsê ne.[6] Hikûmeta Wêlsê plan dike ku heta sala 2050 hejmara axêverên zimanê wêlsî bibe milyonek.Ji sala 1980an vir ve, hejmara zarokên ku diçin dibistanên navîn ên wêlsî zêde bûne û hejmara ku diçin dibistanên duzimanî û du-navîn ên wêlsî kêm bûne.[7] Wêlsî di warê axêverên çalak de di nav zimanên keltî de yê herî zindî ye, û yekane zimanê keltî ye ku ji hêla UNESCO ve di xetereyê de nayê hesibandin.
Dîrok
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Zimanê wêlsiyan ji zimanê brîtonan pêşketiye. Derketina wêlsî ne tavilê bû û bi zelalî hate nas kirin. Di şûna wê de, veguhertin di demek dirêj de pêk hat, di gel ku hin dîroknas îdia dikin ku ew di dawiya sedsala 9an de qewimiye, bi demeka ku ji hêla zimannas Kenneth H. Jackson ve hat pêşniyarkirin, Şerê Dyrhamê, şerek leşkerî di navbera Saksonên Rojavayî û brîtonan de di sala 577 PZ de, ku Brîtanyaya Başûr-Rojavayê ji têkiliya rasterast a bejahî ya bi walesiyan re veqetand.
Di dîroka wêlsî de çar serdem têne nas kirin, bi tixûbên ne diyar: wêlsiya prîmitîv, wêlsiya kevn, wêlsiya navîn û wêlsiya nûjen. Serdema ku yekser piştî çêbûna ziman carinan wekî wêlsiya prîmitîv tê binavkirin, li dûv wê serdema wêlsiya kevn - ku bi gelemperî ji destpêka sedsala 9an heya demek di sedsala 12an de dirêj dibe.
Serdema wêlsiya navîn tê hesibandin ku ji wê hingê heya sedsala 14an dom kiriye, dema dema wêlsiya nûjen dest pê kir, ku di encamê de li wêlsiya paşîn û derengiya nû tê dabeşkirin.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ [sic] Kurmancî: Rojameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî. Parîs: Enstîtuya kurdî ya Parîsê. 1987. r. 1:1.
- ^ "COVID-19, the Welsh language and a million speakers". research.senedd.wales (bi îngilîziya brîtanî). Ji orîjînalê di 19ê kanûna paşîn a 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2021-04-07.
{{cite web}}: Nirxên tarîxê kontrol bike:|roja-arşîvê=(alîkarî) - ^ "Language in England and Wales – Office for National Statistics". www.ons.gov.uk (bi îngilîziya brîtanî). Roja gihiştinê 14 çiriya paşîn 2021.
- ^ "Annual Population Survey – Ability to speak Welsh by local authority and year". statswales.gov.wales (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 27 kanûna paşîn 2022.[girêdan daimî miriye]
- ^ "Welsh Language (Wales) Measure 2011". legislation.gov.uk (bi îngilîzî). The National Archives. Roja gihiştinê 30 gulan 2016.
The Welsh language has official status in Wales.
- ^ "National Assembly for Wales (Official Languages) Act 2012". www.legislation.gov.uk. The National Archives. Roja gihiştinê 19 nîsan 2018.
- ^ "Almost a quarter of children in Wales are taught only in Welsh, as the language experiences a revival". ITV News. 4 îlon 2017. Roja gihiştinê 1 hezîran 2020.
